Selo Smiljan, nedaleko od Gospića, u svijetu je poznato kao rodno mjesto velikog naučnika Nikole Tesle.

Milojko Budimir, generalni sekretar Udruženja Srba iz Hrvatske, rekao je za "RTS" da je 2006. godine, prilikom obilježavanja 150 godina od rođenja Tesle, uspostavljen memorijalni centar, obnovljena crkva i rodna kuća i uvedna struja. Ispričao je kakva je danas situacija u ličkim selima.

 Rodno mjesto Nikole Tesle osnovano je i naseljeno 1577. godine isključivo srpskim stanovništvom, a na prvom velikom popisu iz 1847. godine zapisano je 1.520 pravoslavnih Srba.

Kasnije će se taj broj znatno uvećavati, sve do 1941. godine, kada će NDH početi nasilna pokatoličavanja i masovna ubijanja. Tada je ubijena i najbliža rodbina Nikole Tesle. Sve se ponovilo i u posljednjem ratu.

Milojko Budimir, generalni sekretar Udruženja Srba iz Hrvatske, rekao je za "RTS" da je u Smiljanu bio u avgustu i da svaki put kada posjeti rodni kraj kod izvora rijeke Zrmanje u opštini Gračac, obiđe i neka mjesta.

- Ranije sam obično išao prema Dalmaciji, Kninu ili prema Benkovcu i Zadru, ali ovaj put sa bratom novinarom posetili smo Smiljan, obišli crkvu i rodnu kuću Nikole Tesle - rekao je Milojko Budimir.

Govoreći o životu u Smiljanu, podsjeća na Ilindan 1941. godine, kada je ubijeno više od 500 Srba iz tog sela. Pored crkve se nalazila spomen-grobnica, gdje su bili sahranjeni.

Kaže da je tu bio spomenik sa imenima nastradalih do 1991. godine, ali je uništen i taj spomenik, tako da tog spiska više nema.

Sveštenik Dragan Mihajlović je podigao krst ispred crkve gdje je službovao Milutin, otac Nikole Tesle.

Crkva Svetog Petra i Pavla u Smiljanu je 2005. bila ruinirana, inače oštećena u Drugom svjetskom ratu.

Obnovljena crkva i rodna kuća

- Crkva je 1964. obnovljena i u ovom ratu iznova oštećena i te 2006. prilikom obeležavanja 150 godina od rođenja Nikole Tesle – uspostavljen je memorijalni centar, obnovljene crkva i kuća i uvedna struja u kući Nikole Tesle - ispričao je Budimir.

Tamo se nalazi spomen-zbirka.

- Govori se o Bunjevcima o Vlasima i onaj ko nije upoznat sa istorijom ne može zaključiti da je Tesla bio Srbin. Da li to može biti jedan od falsifikata koji se stalno podmeću iako svi znamo kom je pripadao Nikola Tesla i čijeg je roda - kaže Budimir.

Do 2006. nije bilo struje u rodnoj kući Nikole Tesle.

- Mnogo je sela u Lici gde ima povratnika, gde su neki ostali iza 'Oluje', a da nisu dobili struju. Plašim se da dok dođe struja, neće biti Srba. Broj se smanjuje. U opštini Gračac koja je jedna od najvećih opština na području Hrvatske, stanje je još teže, dva stanovnika na kilometar kvadratni. Nema perspektive ni za Hrvate, nema privrede, od poljoprivrede i stočarstva se ne može živeti - ukazao je Budimir.

Prema njegovim riječima, od Gospića do Gračaca prema Kninu sve je neobrađeno, tu su bila plodna polja, uglavnom su tamo sada životinje, lovišta i poneki Srbin povatnik ili ko je ostao poslije "Oluje".

- Kroz Udruženje Srba iz Hrvatske smo preduzimali niz akcija, borili smo se da se vrate oduzeta stanarska prava, da se vrate penzije, da taj povratak bude održiv. Budući da to nije urađeno, nadamo se da pošto su Srbi dobili jednog potpresednika u vladi da bi situacija mogla da se menja, što bi omogućilo povratak ljudi i kvalitetni način života - kaže Budimir.

Devetog septembra 1993. godine napadnuto je područje Gospića. Udruženje porodica nestalih "Suza" svake godine organizuje parastose povodom tužnih datuma iz novije istorije od 1991. do 1995.

Sutra u 11 sati u Crkvi Svetog Marka održaće se parastos za sve koji su poginuli – napadnuta su tri podvelebitska sela, ubijeno je 88 vojnika, policajaca i civila. Neki nisu indentifikovani niti pronađeni.

U tim podvelebitskim selima gotovo da nema nikoga, takva je sudbina većine sela na prostoru Like, ukazao je generalni sekretar Udruženja.

Većine spomenika iz NOB-a nema

S obzirom na to da je arheolog istričar, Budimir ukazuje da svaki put kada mu se priži prilika da nešto zabilježi o tom kraju onda to i pokuša i da objavi.

- Objavili sam 20 zbornika – građanski rat u Hrvatskoj, gde se piše o onome što se desilo. Svako selo je dobilo neku monografiju. Poslednja koju smo napravili je o našem kraju Zrmanji, o naseljavanju, o istorijskim spomenicima. Treba spomenuti da većine spomenika nema. Pomenuli smo Gospić, svi spomenici iz NOB-a su uništeni, tamo je ubijeno više od 40.000 ljudi i bačeno u velebitske jame - kaže Budimir.

- Ima spomenika Spepincu i Tuđmanu, a nema kontakata sa antifašističkom borbom, niti možete videti koji spomenik - rekao je Budimir.

Pozvao je zemljake da ne zaborljvljaju zavičaj.

- Mi to radimo preko knjiga, ali to nije dovoljno. Treba ga posetiti i obnoviti kuću ko god može. Hrvatska kroz program stambenog zbrinjavanja nije vratila oduzeta stanarska prava koja nisu supstitucija i tu bi morali biti aktivniji na tom planu jer trećina prostora u Hrvatskoj gde su živeli Srbi jeste pust prostor gde nema života - zaključio je Budimir.