Šta je AQI?

Brojka koju vidite na aplikacijama predstavlja indeks kvaliteta vazduha (Air Quality Index, AQI) i služi da podatke o trenutnim koncentracijama zagađujućih materija u vazduhu (koje se mjere u mikrogramima po metru kubnom) "prevede" u skalu jednostavniju za razumijevanje kojom bi se ocijenilo trenutno stanje kvaliteta vazduha na određenom području. Veća indeksna vrijednost znači zagađeniji zrak i ozbiljnije eventualne posljedice po zdravlje. Na primjer, 50 indeksnih poena znači relativno čist zrak i malu vjerovatnoću štete po zdravlje, dok indeksna vrijednost od preko 300 poena znači zagađenje visokog nivoa, izuzetno opasnog po zdravlje svih građana. Vrijednosti na skali se mogu kretati od 1 do 500, a kvalitet vazduha je podeljen u 6 kategorija, od zelene – dobre, do bordo, koja je ocijenjena kao opasna:

Odakle aplikacije prikupljaju podatke?

Podaci koje možete vidjeti na aplikacijama dolaze od mjernih stanica koje su postavljene na različitim mjestima u opštinama/gradovima. Mjerne stanice su opremljene senzorima koji mjere koncentracije zagađujućih materija.

Šta je temperaturna inverzija?

Temperatura vazduha obično pada sa povećanjem nadmorske visine (1 °C na 100 m). Ali tokom hladnih zimskih noći površina zemlje veoma brzo gubi temperaturu. Zrak u blizini površine postaje hladniji od zraka iznad njega i tako nastaje topliji sloj vazduha, iznad hladnijeg. To se naziva temperaturna inverzija. Pri ovakvoj temperaturnoj inverziji, topli vazduh deluje kao poklopac, prekrivajući opasne čestice.

Kakva je veza između inverzije temperature i kvaliteta vazduha?

Slojevi toplog vazduha sprečavaju da zrak ispod njega prođe. Zbog toga, zagađivači koji se stvaraju prilikom loženja u domaćinstvima, izduvni gasovi vozila i drugi industrijski zagađivači, kruže u blizini površine. Koncentracija toksina u vazduhu koji udišemo raste i postajemo zaglavljeni u “kupoli”.

Grad smješten u dolini i blizu planina podložniji je temperaturnoj inverziji od drugih gradova. Hladni vazduh je gušći i teži; zbog toga često “klizi” niz padinu planine i završava u dolini, ostavljajući topliji zrak iznad.

Zimska hladnoća znači sagorijevanje više fosilnih goriva

Iako je industrijsko zagađenje na konstantnom nivou tokom cijele godine, zagrijavanje domaćinstava i emisije iz vozila su veći tokom hladnijih zimskih dana. Naročito u siromašnijim zemljama u kojima se u domaćinstvima loži ugalj i razno smeće. Nivo PM 2.5 čestica, ugljen monoksida i drugih toksina se time znatno se povećava. PM 2.5 predstavlja čestične materije (particulate matter – PM) koje imaju prečnik manji od 2.5 mikrometra. Pošto su vrlo male i lagane, fine čestice ostaju duže u vazduhu nego teže čestice. Zahvaljujući svojoj maloj veličini, čestice manje od 2.5 mikrometara su sposobne da prođu nos i grlo, te mogu da prodru duboko u pluća, a čak mogu ući i u krvotok, što ih čini izuzetno opasnim za čovjeka.

Rješenje za ovaj problem postoji

Informisanost javnosti o problemu kvaliteta vazduha u našoj zemlji i regionu je u posljednje vrijeme znatno porasla. Sada je potrebno energiju što više usmjeriti u rješavanje ovog problema. Mjere su razne, od subvencionisanja kupovine efikasnijih peći i kvalitetnijeg goriva za građane, preko unapređenja energetske efikasnosti, pa sve do napuštanja uglja kao energenta i prelaska na obnovljive izvore energije.

Istovremeno, sve mjere koje povoljno utiču na smanjenje zagađenja vazduha takođe će doprinijeti i smanjenju emisija gasova sa efektom staklene bašte i ublažavanju klimatskih promena.