Četnički potpukovnik Žarko Todorović, pod komandom generala Draže Mihailovića, bio je pravi junak po kome je snimljen kultni film „Valter brani Sarajevo“.

Poslije pisanja "Telegrafa", koji je uz pomoć autora mnogobrojnih knjiga o četničkom pokretu Miloslava Samardžića razbio mnoge mitove iz istorije koju su generacije u SFRJ učile o komunističkom Valteru, da je branio Sarajevo, da je on bio četnik pod komandom Dragoljuba Draže Mihailovića, portal ide korak dalje i donosi pravo ime junaka iz Sarajeva, a to je – potpukovnik Žarko Todorović!

Potpukovnik Žarko Todorović Valter, poslije Mathauzena/Foto: Pogledi

Veliko zanimanje za prošlu temu – o ofanzivi četnika na osovinske formacije u oblasti Sarajeva i u samom Sarajevu – automatski nam je postavilo novi zadatak: Valter.

Naime, svi znaju za film ”Valter brani Sarajevo”, ali ispostavilo se da je rijetko kome poznato na osnovu kojih događaja je taj film snimljen.

U Drugom svjetskom ratu zaista su postojala dva Valtera:

– Vladimir Perić Valter, komunista, i

– Potpukovnik Žarko Todorović Valter, četnik.

Prvi Valter je poslije proglašen narodnim herojem, a drugi se i danas nalazi na spisku narodnih neprijatelja i ratnih zločinaca, koji je 2000. godine objavio Subnor.

Međutim, prema njemačkim dokumentima, komunistički Valter – ne postoji. Njega Nijemci uopšte ne pominju, jer i nije bio ni od kakvog značaja za ratne operacije.

Takođe, prema njemačkim dokumentima, drugi Valter ne samo što je postojao nego se najveća akcija Gestapoa na Balkanu tokom rata zvala upravo Operacija ”Valter”. I jedan od najvećih dosijea Gestapoa je Dosije ”Valter”, koji se danas čuva u Arhivu Grada Beograda, Fond BDS (Gestapo), a koji naravno zvanična istorija zaobilazi u širokom luku.

Žarko Todorović je bio rođeni Beograđanin, završio je 51. klasu Vojne akademije. Već tokom 1941. osniva jaku mrežu beogradskih četničkih ilegalaca i postaje noćna mora za Nijemce. U drugoj fazi rata u Beogradu je bilo preko 5.000 četničkih ilegalaca, naoružanih barem pištoljima. Imali su više radio-stanica, kamione, baze, itd.

Operacija ”Valter” izvedena je početkom 1943. U Beogradu je 17. marta uhapšen potpukovnik Todorović sa grupom ilegalaca, a u Zagrebu još osam njegovih ilegalaca, mahom Hrvata, profesora univerziteta.

O padu potpukovnika Todorovića Draži je javio general Trifunović, 2. aprila: ”Za Valtera potvrđeno da je uhvaćen… Beograd potpuno ukočen za rad. Kuriri ne mogu ni vezu da uhvate sa našim ljudima. Pritisak veliki. Na terenu isto. Produžavam rad s kim se i koliko se može.”

Draža je 6. maja izvijestio majora Radoslava Đurića da su Valtera odali ”kapetan Jova Miladinović i major Radaković u vezi sa gestapovcima”.

Od Đurića je potom Draža tražio da provjeri ko je kapetan Jovan Miladinović, jer je jedan kapetan Jovan Miladinović bio komandant 1. Kosovskog korpusa. Ovaj period obilježila je igra oko pravog i lažnog Valtera, koga je Gestapo pokušao da ubaci među beogradske ilegalce. Draža 6. maja radio-stanici ”Valter” u Beogradu šalje sljedeću depešu: ”Odredio sam Valterovog zamjenika majora Tozu Milojevića. Stupite što prije u vezi sa njime. Svi drugi koji se javljaju kao nasljednici Valterovi lažni su.”

Draža je, kako proizilazi, znao da potpukovnik Todorović u Gestapou nije odao svoju radio-stanicu. U stvari, nije odao ništa, tako da Nijemci nisu ni saznali da je on bio Valter, što se vidi iz njegovog dosijea (smatrali su da je samo jedan od šefova ilegalaca).

O pravom i lažnom Valteru Draža je 18. maja pisao Đuriću: ”Novi Valter, inače Toza, tuži se da mu neki Ćirković i Miladinović u mjestu gdje živi uhapšeni Valter, čine smetnje da primi dužnost. Ćirkovića i Miladinovića optužuje kao gestapovce. Toza uzeo ime Prin-Prin.”

 Istog dana Draža javlja majoru Milojeviću i generalu Trifunoviću da je preko kurira poslao nove šifre za Valtera, sa duplim šifrovanjem.

Žarko Todorović kao pitomac 51. klase Vojne akademije u Beogradu/Foto: Pogledi

Potpukovnik Todorović je uspio da pobjegne agentima Gestapoa, u Zagrebu, gdje su ga vodili da otkrije tamošnje veze. Ostao je u Zagrebu, kao komandant četničkih ilegalaca u Hrvatskoj, ali je ponovo uhapšen 9. septembra 1943. i odveden u Mathauzen. Podvrgnut je najvećim mukama, ali pošto je preživio šest mjeseci – što nikome do tada nije uspjelo – Nijemci su ga iz najtežeg prebacili u najlakši dio logora.

Poslije rata je bio pukovnik francuske armije, pa visoki činovnik francuske vlade. Komunisti su tražili njegovo izručenje, da mu sude kao narodnom neprijatelju, izdajniku, ratnom zločincu, itd, što je odbijeno kao neozbiljno.

Preminuo je u Parizu, u dubokoj starosti, poslije 2000. godine. Kao i druge četničke oficire koji su preživjeli rat, pa i sve one koji su preživjeli Mathauzen, komunisti su i potpukovnika Todorovića pod lažnim optužbama proglasili za ratnog zločinca.

Međutim, dijelove njegove biografije iskoristili su za snimanje filma ”Valter brani Sarajevo”.