Kod Spomen-kosturnice u banjalučkom naselju Drakulić služen je pomen, položeni vijenci i cvijeće za više od 2.300 Srba, među kojima je bilo 551 dijete, koje su ustaše prije 81 godina zvjerski ubile u ovom naselju i u selima Motike, Šargovac, te u rudniku Rakovac.

Polaganju vijenaca prethodila je Sveta liturgija u Crkvi Svetog velikomučenika Georgija u banjalučkom naselju Drakulić, koju je služio Njegovo preosveštenstvo episkop banjalučki Jefrem.

Obilježavanje ovog istorijskog događaja organizovao je Odbor Vlade Republike Srpske za njegovanje tradicije oslobodilačkih ratova.

Ustaše su u rano jutro 7. februara 1942. godine izvršile pokolj nad Srbima u banjalučkim selima Drakulić, Motike, Šargovac i u rudniku Rakovac, a, prema do sada prikupljenim zvaničnim podacima, ubijeno je najmanje 2.300 ljudi, među kojima i 551 dijete.

Pod komandom natporučnika Josipa Mišlova i fra Vjekoslava Filipovića iz takozvanog "Tjelesnog zdruga Ante Pavelića", ustaše iz Zagreba i Banjaluke ubijale su Srbe bez ijednog ispaljenog metka - sjekirama, noževima i krampovima.

Istoričar Predrag Lozo smatra da je zločin nad Srbima počinjen u selima Drakulić, Šargovac, Motike i rudniku Rakovac kod Banjaluke 7. februara 1942. godine najveći pojedinačni zločin počinjen u jednom danu tokom genocida nad Srbima u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj /NDH/.

- Za samo nekoliko sati ubijeno je najmanje 2.315 ljudi. Izuzetak tome mogu biti jedino sistemi velikih logora smrti Gospić–Jadovno-Pag i Jasenovac - rekao je Lozo Srni povodom obilježavanja 81 godine od ustaškog zločina počinjenog nad Srbima u ovim banjalučkim naseljima.

Lozo ističe da, iako broj ne bi smio biti glavna karakteristika zločina, broj ubijenih Srba u ovom slučaju odaje namjeru počinioca da brutalno zatre Srbe na prostoru cijele države, ali posebno na prostoru Banjaluke, koja je bila namijenjena da bude svojevrsna prestonica NDH.

Prema njegovim riječima, u takvom naumu metu je predstavljala zajednica ovih banjalučkih sela u kojima su živjeli seljaci spremni da budu lojalni bilo kojoj normalnoj državi.

- U stvaranju i funkcionisanju države zasnovane na takozvanom `hrvatskom državnom i povjesnom pravu`, meta je bilo i 551 dijete srpske nacionalnosti koje su, kao i druge žrtve u ovom zločinu, uglavnom hladnim oružjem ubile ustaše u rasponu od samo nekoliko časova - napominje Lozo.

Zločin u Drakuliću, Šargovcu, Motikama i rudniku Rakovac, naglašava Lozo, odaje sliku masovnih zločina širom NDH i po tome što je brižljivo i detaljno planiran, iako bi se po njegovoj brutalnosti možda moglo pomisliti drugačije.

On navodi da su u zločinu saučestvovale kako lokalne strukture NDH, domaće hrvatsko stanovništvo, tako i elitna jedinica Poglavnikova tjelesna bojna koju su sačinjavali uglavnom pripadnici iz zapadne Hercegovine, a koja je poslata iz Zagreba specijalno za izvršenje ovog zločina.

Lozo podsjeća da su istoričari istražili ključnu ulogu u ovom bestijalnom zločinu Viktora Gutića i Miroslava Filipovića Majstorivića - fra Tomislava iz samostana na Petrićevcu.

Prema njegovim riječima, ovaj drugi je poseban simbol koji pokazuje ulogu Rimokatoličke crkve u NDH i nažalost značajnog dijela njenih predstavnika koji su pružali otvorenu ili prećutnu saglasnost, podršku ili čak učestvovali u zločinima.

- Da bismo pokušali razumjeti ono što se dogodilo tokom genocida nad Srbima u NDH potreban nam je odgovoran odnos čitavog društva prema prošlosti - poručuje Lozo.

Lozo podsjeća da je Srpska istoriografija tek krajem 2022. godine dobila studiju kojom se pregledno prikazuju struktura, karakteristike i učesnici pomenutog zločina.

On je rekao da je knjiga "Hrvatski zločin nad Srbima u rudniku Rakovac i selima Drakulić, Šargovac i Motike kod Banjaluke 7. februara 1942. godine", autora Gorana Latinovića i Nikole Ožegovića, jedan od dijelova mozaika poznavanja teških vremena NDH koji je nedostajao društvu.

- Tek na osnovu istraživanja bez mržnje i pristrasnosti, što je jedan od osnovnih postulata istorije kao discipline, možemo izvlačiti pouke - ukazuje Lozo, koji je istoričar iz Republičkog centra za istraživanje rata, ratnih zočina i traženje nestalih lica.

Lozo kaže da je na Srbima ostao zavjet i obaveza da se ovakva mjesta zločina dostojno obilježe u okviru toponima liturgijskog pamćenja Srpske pravoslavne crkve, narodnog pamćenja, ali i u okviru odgovorne politike pamćenja sistema.

- Nove generacije treba naučiti da iz zločina nad našim precima treba izvući pouku o značaju života, ali i postojanju konkretne opasnosti koja se nadvije nad srpskim narodom u kriznim vremenima samo zbog njegove nacionalne ili vjerske pripadnosti - poručuje Lozo.

On je rekao da je značaj Republike Srpske upravo u tome da bude siguran okvir za postojanje srpskog naroda, ali i drugih naroda koji u njoj žive, da se istorija ne bi ponovila, te istakao da Srpska treba da bude i čuvar pamćenja na institucionalnom nivou.

- Nažlost, vidjeli smo kroz istoriju da se atmosfera i sistem zločina veoma brzo razviju, oni sa verbalnog govora mržnje, nipodaštavanja identiteta i iz polja ideologije eskaliraju u zločine, u pokušaj uništenja - napominje Lozo.

Lozo ističe da nikad nijedan narod ne smije da bude ugrožen, nijedno dijete ne smije biti povrijeđeno zbog svoje vjere, tradicije, kulture i identiteta, te naglašava da su u tom smislu Drakulić, Šargovac i Motike opomena cijelom čovječanstvu.