Sada u Ilijašu ima 60-ak srpskih domaćinstava, odnosno oko 120 ljudi. Kada sam došao 2014. godine bilo je 160 domaćinstava, što znači da je oko stotinu ognjišta ugašeno za nepunih deset godina.

Hram Svetog proroka Ilije u Ilijašu, čija bi obnova trebala biti okončana do avgusta, uskoro će u ovom mjestu ostati jedini svjedok života Srba kojih je prije proteklog rata bilo više od 50 odsto.

Paroh ilijaški jerej Božidar Tanović rekao je Srni da će Njegovo visokopreosveštenstvo mitropolit dabrobosanski Hrizostom 2. avgusta, na Ilindan, osveštati obnovljeni Hram.

On je ispričao da je Hram uz pomoć vjernog naroda ilijaškog kraja izgrađen za svega dvije godine od 1879. do 1881. godine, što je za to vrijeme bio poduhvat vrijedan divljenja.

Foto: srna.rs

Hram izgrađen na mjestu stare crkve brvnare

Paroh Tanović je rekao da je Hram sagrađen na mjestu gdje se nalazila crkva brvnara, o čemu svjedoče zapisi koje posjeduju, kao i da je tokom radova na spoljašnjem uređenju Hrama pronađen kameni pod nekadašnje crkve.

- Taj pod smo sačuvali i, ako Bog da, u planu je da od toga napravimo jednu vrstu muzejskog eksponata, kao što je to urađeno i u manastriru Tvrdoš. To će biti svjedočanstvo da crkva na ovom mjestu nije sagrađena tek 1881. godine, već da su na ovim prostorima pravoslavni hrišćani živjeli i molili se Bogu mnogo ranije - naglasio je paroh Tanović.

Prema njegovim riječima, prva velika obnova Hrama je bila 1967. godine, kada je urađena pikovana kulir fasada i stari krov zamijenjen bakarnim.

Muslimanski ekstremisti pokušali da zapale hram, grčki vojnici ugasili vatru

Paroh Tanović se prisjetio da je nakon potpisivanja Dejtonskog mirovnog sporazuma i ogromne žrtve koju je srpski narod uložio u odbranu Ilijaša, ovo mjesto pripalo Federaciji BiH, nakon čega je krenuo egzodus Srba.

- Muslimanski ekstremisti su 28. juna 1996. godine navukli gume i otpad u crkvu i zapalili je. Milošću Božijom u Ilijašu je bio stacioniran grčki mirovni kontigent. Njihovi vojnici su primijetili požar i ugasili ga i spasili crkvu od potpunog uništenja - ispričao je sveštenik Tanović.

On je istakao da je samo čudo da nije izgorio dio ikonostasa koji je naslikao najčuveniji ikonopisac i slikar iz BiH Spiridon Špiro Bocarić.

Paroh ilijaški je pojasnio da je Crkva Svetog proroka Ilije ostala sa nagorjelim i ogaravljenim zidovima i ikonostasom do postavljenja stalnog paroha ilijaškog jereja Predraga Mosala, koji je 2004. godine počeo da čisti i sređuje hram, da bi 2008. godine izvršio unutrašnje čišćenje, obijanje starog maltera, malterisanje zidova, ali je zbog nedovoljnih sredstava na tome i stao.

- Sa sveobuhvatnom obnovom počeli smo 2014. godine. Osim crkve obnovili smo i dva parohijska doma, manji je sagrađen 1875. godine i u njemu je sve do 30-ih godina prošlog vijeka bila prva škola u Ilijašu, kada je sagrađen veći objekat koji je bio u funkciji do 50-ih i 60-ih godina - naglasio je paroh ilijaški.

U prvom dijelu obnove, naveo je on, urađen je pod u Hramu, a tokom prošle godine je zamijenjena kompletna krovna konstrukcija i krov, koji je usljed ratnih dejstava teško oštećen.

- Ove godine smo zamijenili stolariju, uradili drenažu i odvod za otpadne vode oko crkve i sada radimo na spoljašnjem izgledu, na fasadi i okolnom uređenju porte hrama. Po idejnom rješenju, koje je vladika /Hrizostom/ blagoslovio, veliki dio fasade se oblože kamenom, a preostali malterom i fasadom. To sve ide sporije i dosta je skuplje - pojasnio je jerej Tanović.

Foto: srna.rs

Obnovu najviše podržali komšije Bošnjaci

Prema njegovim riječima, kompletna obnova Hrama Svetog proroka Ilije koštaće oko 300.000 KM.

- Najviše sredstava za obnovu Hrama obezbijedile su komšije Bošnjaci. Mnogo nam je pomogao bivši ministar za izbjegla i raseljena lica Federacije BiH /FBiH/ Edin Ramić, opština Ilijaš sa načelnikom Akifom Fazlićem. Domaćinski su nam pomogli ilijaški privrednik Almir Halilović i njegova supruga, a nije izostala ni nesebična podrška privrednika iz Istočnog Sarajeva Dragana Ostojića - naveo je sveštenik Tanović.

On je pozvao sve ljude koji su u mogućnosti da pomognu da hram zablista punim sjajem do Ilindana.

U Ilijašu uskoro neće biti Srba

Jerej Tanović napominje da je prema popisu iz 1991. godine u Ilijašu živjelo 45 odsto Srba i 10-ak odsto Jugoslovena, od kojih je većina bila srpske nacionalnosti, što ukazuje da je taj procenat prelazio 50 odsto.

Foto: srna.rs

Međutim, dodao je on, nakon potpisivanja Dejtonskog mirovnog sporazuma ljudi se raseljavaju širom Republike Srpske i svijeta, a najveći broj se naselio u Bijeljini, gdje imaju jaku zajednicu okupljenu oko Udruženja prijatelji Ilijaša, koje baštine tradiciju okupljanja i sjećanje na Hram i svoje rodno mjesto.

- Sada u Ilijašu ima 60-ak srpskih domaćinstava, odnosno oko 120 ljudi. Kada sam došao 2014. godine bilo je 160 domaćinstava, što znači da je oko stotinu ognjišta ugašeno za nepunih deset godina. S obzirom na to da djece gotovo i nema, u bližoj budućnosti Srba u Ilijašu više neće biti jer ovdje žive uglavnom penzioneri - rekao je paroh ilijaški.

To znači, naglasio je jerej Tanović, da će crkva Svetog proroka Ilije ostati jedini svjedok prisustva Srba u Ilijašu, što je sudbina većine hramova na području Federacije BiH.

Piše: Srđan Jeremić