Priče Srne o srpskim varošima u BiH oživljavaju sjećanje o nekadašnjim naseljima, razvoju i ljudima kroz istoriju - o bogatim trgovcima, poznatom sveštenstvu, inteligenciji... Te priče se često prenose s koljena na koljeno. Tako je u Knežini prva crkva izgrađena 1371. godine kao zadužbina Andrijaša Mrnjavčevića, brata Marka Kraljevića. Izrasla je u gradsko naselje u drugoj polovini 16. vijeka. Ne zna se kako je opustošila - da li u požaru ili od kuge

Selo Knežina, sada centar istoimene mjesne zajednice opštine Sokolac, u stara vremena je bilo gusto naseljeno i imalo odlike varoši, a danas u širem naselju ima šezdesetak domaćinstava, područnu školu sa nekoliko đaka i jednu prodavnicu.

Osamdesetšestogodišnji mještanin Petar Pilindavić, prijeratni funkcioner opštine Sokolac, prisjeća se priče koja se prenosu sa koljena na koljeno, da je Knežina u davna vremana imala i oko 2.000 stanovnika, prema zapisima nekih putopisaca.

- U priči od starina pominje se da je Knežina bila veće gradsko naselje, da je u jednoj ulici bivalo 17 dućana /čikmi/, te više zanatskih radnji i han, a na Bioštici koja protiče kroz selo i na nekoliko okolnih rječica radilo je 11 vodenica - prisjeća se Pilindavić.

On dodaje da se i danas dijelovi naseljenog mjesta Knežina nazivaju Čaršija, Toplik, Roguljići, Podhaman i Trgovište.

Čaršija se prostire na tridesetak dunuma između sadašnjeg manastira i džamije, Toplik je izvor sa prosječnom temepraturom vode oko 17 stepeni Celzijusovih i ne zna se da li je korišten kao banja.

Foto: srna.rs

Pilindavić u priči za Srnu ističe, da se i sada, prilikom dubljih zemljanih radova nailazi na ostatke posuđa i drugih kućanskih predmeta.

On tvrdi da je, i prema istorijskim izvorima, Knežina izrasla u gradsko naselje u drugoj polovini 16. vijeka, u vrijeme osmanske vladavine, te jedno vrijeme bila čak i sjedište Biračkog kadiluka.

Interesantno je, kaže, da je u Knežini, prema predanju, izgrađen jedan od prvih pravoslavnih hramova na ovom području, ali i jedna od prvih džamija u BiH, što ide u prilog tvrdnjama da je Knežina nekada bila značajno naselje u ovom dijelu BiH.

Prema crkvenom Letopisu, navodi on, prva crkva u Knežini izgrađena je 1371. godine kao zadužbina Andrijaša Mrnjavčevića, brata Marka Kraljevića. Nakon ratnih oštećenja nanovo je sagrađena od drveta 1926. godine, a 36 godina kasnije izgrađena je od čvrstog materijala. Ovaj hram je 1989. proglašen manastirom Presvete Bogorodice.

Pilindavić ističe da su muslimani u ovom selu govorili da je njihova džamija građena kada i Begova u Sarajevu, a da istorijski izvori ukazuju da je to bilo za vremena sultana Selima Prvog ili Selima Drugog, te da nosi naziv Selimija. Za nacionalni spomenik BiH proglašena je 2004. godine.

U blizini džamije je poznati izvor "Knežak" na čijoj je bočnoj stijeni nepoznati putnik, ko zna kada, arapskim pismom uklesao poruku za koju mještani tvrde da znači "Mnogo vode, malo hljeba".

- Ne zna se zasigurno kada i kako je stradala tadašnja kasaba Knežina, da li požarom oko 1765. godine, da li tokom Bečkog rata ili je opustošila od kuga kojih je na ovom području bivalo u više navrata - navodi Pilindavić.

Foto: srna.rs

On se, kaže, ponosi bogatom istorijom svog rodnog kraja o kojoj može da priča danima, počev od vremena Ilira iza kojih su u okolini Knežine ostale gradine, o brojnim nekropolama stećaka, o vremenu vlastele Pavlovića dok je ovuda vodio glavni put Borač-Olovo, do danas kada u širem naselju ima oko 60 domaćinstava.

Knežina kandidovana za sertifikat "Najljepša sela BiH"

Turistička organizacija Sokolac, u saradnji sa rukovodstvom opštine, kandidovala je Knežinu za sertifikat "Najljepša sela BiH", imajući u vidu da ovo naselje ima značajno kulturno-istorijsko i prirodno nasljeđe i autentičnu arhitektiru.

Daliborka Krstajić iz ove javne ustanove potvrdila je Srni da Knežina ima raznoliko kulturno nasljeđe od paleolita, preko Srednjeg vijeka i Otomanske imperije, do novije istorije i značajnog prirodnog nasljeđa, te da ne treba zaboraviti nematerijalnu tradiciju koja živi kroz zanatstvo, gastronomiju, nošnju, muziku, igre i gostoprimstvo.

Piše: Dobrila Abazović