- Kada je 1881. godine veliki požar zahvatio Nevesinje, dio stanovništa je u pećini Novakuši našao privremeni smještaj.

- Poštanski službenici u Nevesinju 1893. godine, pored redovne opreme, zadužili su i klizaljke za snijeg kako bi stanovništvu mogli pružiti usluge u kritičnim uslovima.

- Prva vjetrenjača u Nevesinju napravljena je 1899. godine. Služila je za pogon mlina.

Foto: radionevesinje.com

- Loptački klub „Nevesinje“ formiran je u Beogradu još 1912. godine, 33 godine prije Partizana i Crvene zvezde. Utakmice je igrao na stadionu koji se nalazio na lokalitetu današnje Kalenić pijace.

- Grupa od preko 60 ljekara, apotekara i bolničara iz Beograda 1930. godine u Nevesinju je mjesec dana je besplatno liječila siromašni narod ovog kraja. Humanu misiju predvodio je prof. Đurica Đorđević.

Foto: radionevesinje.com

- Ljubomir Čokorilo iz Zovog Dola bio je pravo čudo od djeteta. Kada se rodio 1933. godine bio je težak samo jedan kilogram, ali je brzo napredovao. Prohodao je sa šest mjeseci, a sa sedam godina već je izgledao kao zreo mladić i počeo je da zagleda djevojke. O ovom medicinskom fenomenu pisala je jugoslovenska, ali i evropska štampa. Njegov otac Obren sa visinom od 2,29 m bio je jedan od najviših ljudi u Jugoslaviji.

Foto: radionevesinje.com

- Prvi privatni automobil – fijat 850, popularni «fićo», imao je Đoka Manjak, nastavnik i direktor škole u Luci.

- Zvuk struna gusala šezdesetih godina prošlog vijeka emitovan je na frekvencijama najveće radiodifuzne stanice na svijetu „Bi-Bi-Si“ i to zahvaljujući Nevesinjcu Aleksi Kovačeviću koji je u Evropi bio poznat kao uspješan atletičar, ali je svoje gostovanje u studiju britanske stanice iskoristio da pokaže umijeće na drevnom instrumentu.

- U Nevesinju je 1970. godine samo 5% stanovnika imalo zasnovan radni odnos.

- Prvo lovačko društvo u Nevesinju osnovano je još 1885. godine. Formirao ga je grof Monte Kulonili. Njegova lovačka kuća bila je u Bišini i okupljala je lovce iz više krajeva.

Foto: radionevesinje.com

- U pojedinim nevesinjskim selima postojao je običaj održavanja konjskih trka tokom svadbenih sečanosti. Učesnici su bili mladići iz mladoženjinog sela. Pobjednici su od mlade dobijali košulju i vunene čarape.

- Kad se mladić iz Luke Gligor Glogovac vratio iz Nevesinja, gdje je imao saslušanje na Sreskom sudu u svoje selo, u opkladi sa nekim mještanima pojeo je 1,5 kilogram svinjske masti bez hljeba, 1 kilograma suvih smokava i 2 kilograma krompira. Ova nesvakidašnja opklada našla se na stupcima štampe februara 1940. godine.

Foto: radionevesinje.com

- Milosava Šešlija iz Bratača porodila se 18. januara 1967. godine u vojnom helikopteru iznad Nevesinja. Nakon što je porodica zatražila pomoć od Mostarskog garnizona iz snijegom zavijanog sela helikopter je preuzeo porodilju i tokom leta za Mostar, iznad Nevesinja, Milosava je rodila zdravog dječaka. Ulogu doktora obavili su članovi posade.

- Vojin i Obren Dželetović, otac i sin, služili su vojni rok u istom mjestu, istoj kasarni i istom rodu vojske. Vojin je u Strumici 1933. godine služio kralju i otadžbini, a njegov mlađi sin Obren pedeset godina kasnije uniformu JNA je obukao upravo u ovom makedonskom gradu.

- Luka J. Bogdanović iz Bijenje koji je radni vijek proveo u SAD testamentom je ostavio 40.000 dolara za izgradnju nove škole u rodnom kraju.

- Prilikom zamjene dotrajalih željeznih vodovodnih cijevi iz vremena Austrogarske 1950. godine, kod Sahat kule su iskopane cijevi od gline koje potiču iz rimskog perioda.  Iste godine, kod zgrade Đačkog doma u Nevesinju iskopane su kamene vodovodne cijevi dužine oko pola metra, postavljene krajem 15. vijeka.

Foto: radionevesinje.com

- Nevesinjac Vasilije Medan 1940. godine postao je amaterski šahovski prvak Beograda. Medan je, inače, bio novinar „Politike“.

- Mirko Radojičić, profesor univerziteta, erudita i poliglota, jedini je Nevesinjac sa «titulom» japanskog zeta.

- Nevesinjskog mladića Sveta Vujadinovića bokserski menadžeri su nazvali „Jugoslovenski Karnera“ (Primo Karnera je bio svjetski prvak u teškoj kategoriji 1933. godine). Korpulentnom Nevesinjcu visokom 205 cm i teškom 110 kg Drugi svjetski rat je prekinuo boksersku karijeru koju je uspješno započeo u Beogradu.

- Od 1921. do 1935. godine oko 300 Nevesinjaca se iselilo u SAD, Kanadu i Australiju.

- U Srezu nevesinjskom su 1936. godine rođene 834 bebe.

- Prvi nevesinjski fudbaleri koji su iz SK „Ustaš“ prešli u druge klubove bili su Vasilije Gutić i Junuz Hajrović. Iz kluba koji je nazvan po nevesinjskim ustanicima fudbalsku karijeru su 1934. godine nastavili u „Jugoslaviji“ iz Beograda i „Đerzelezu“ iz Sarajeva.

- Nevesinje je prije Drugog svjetskog rata imalo samo pet radio aparata. Prvi televizor nabavljen je 1961. godine.

- Prilikom pretraživanja stare arhive na tavanu Sekretarijata narodne odbrane u Nevesinju 1952. godine nađena je policijska potjernica za Edvardom Kardeljom „kao opasnim komunistom“.

- U Nevesinju je u toku 1966. godine otkupljeno čak 30 vagona lješnika. Pojedina domaćinstva iz Pridvoraca ubrala su više od 1000 kilograma i ostvarila prihod od 450.000 dinara.

- Dr Salih Muftić iz Nevesinja bio je nadaleko poznat po liječenju nijemosti. Zahvaljujući njegovim tretmanima žena iz Kruševljana je nakon 18 godina opet progovorila, a dječaku iz Hrušta je nakon osam godina odsutnosti govora uspješno otklonio nedostatak.

- Najposjećeniji film u nevesinjskom kinu je „Užička republika“. Ovaj ratni film iz 1974. godine gledalo je 2.100 Nevesinjaca. Pored toga prikazan je i u nevesinjskim selima.

- Doktor tehničkih nauka Rade Savić iz Krekova orden rada zaslužio je u tri države. Priznanje za poslovne poduhvate dobio je od Tita, Sadama i Gadafija.

Piše: Dragomir Grahovac