Na današnji dan 1885. izašao prvi broj "Bosanske vile"

16.12.2022. 15:38
0
IZVOR: Svetigora

Na današnji dan, 16. decembra 1885. godine u Sarajevu je počeo da izlazi srpski književni list “Bosanska vila”, koji je bio veoma cijenjen u bosanskim književnim krugovima.

Pokrenut kao časopis koji će se baviti srpskom kulturnom baštinom, vremenom je prerastao u ugledni list u kojem su sarađivali istaknuti pisci svih nacionalnosti, kao i književnici izvan bosanskohercegovačkog kruga. Do 1887. godine ga je uređivao Nikola Šumonja, a potom do zabrane 1914. godine Nikola Kašiković. Bosanska vila je bila srpski list za „zabavu, pouku i književnost“. Pokrenut je kao organ Učiteljskog zbora Srpske škole u Sarajevu, a zabranjen od strane austrougarskih vlasti.

Književni program lista je odgovor Srba Bosne i Hercegovine i zajedničkih matica u Vojvodini, Srbiji i Crnoj Gori, na ideološki i kulturni uticaj dvojne austrougarske monarhije a pogotovu politike i uprave Kalaja. Bosanska vila se s početka određuje kao književni časopis sa određenim nacionalnim kursom. Kao jedini srpski list u BiH, smatra da ima za zadatak da srpski narod, pored njegovog opšteg prosvjetljavanja, okupi oko sebe i da pruži otpor austrougarskoj politici.

Iz Bosanske vile vidi se da su Srbi iz BiH mjerodavnim ideološkim i kulturnim centrom smatrali prije Beograd nego Beč, prije Novi Sad nego Budimpeštu prije Cetinje nego Trst. Te prirodne veze Kalaj i njegovi sledbenici nijesu mogli presjeći, ma koliko to htjeli. Štaviše, što su se oni više trudili da postignu svoje ciljeve, to su se Srbi više skupljali i ugledali na svoje matice.

Pokretači Vile su bili učitelji Srpske škole, koji su u početku bili najbrojniji saradnici časopisa. Austrougarske vlasti su izdale dozvolu za izdavanje petnaestodnevnog beletrističkog lista „Bosanska vila“, uz uslove da se list šalje austrougarskoj upravi na preventivnu cenzuru, da list ne može da se bavi politikom i konfesionalnim pitanjima, te da u sastavima zabavnog i poučnog sadržaja ne bude previše naglašen srpski nacionalni element.

Vila je registrovana na ime urednika Božidara Nikašinovića. „Mi smo učinili sve ono što se od nas zahtijevati moglo, a sada stoji do vas, da pokažete koliko ste svjesni Srbi i koliko svoju knjigu ljubite — padne li „Bosanska vila“, kao srpski jedini list u ovim zemljama, onda nemojte nikoga kriviti — sami nosite grijeh na svojoj duši.“ Nakon dvomjesečne pripreme, prvi Vilin broj je izašao na dan 16. decembar 1885. godine. Prvo izdanje je imalo 16 stranica i štampano je na ćirilici u 1.000 primjeraka. Zbog potražnje, prvo Vilino izdanje je ponovo štampano.

Na samoj naslovnoj strani se preko čitave stranice nalazila velika fotografija mitropolita Save Kosanovića, koga su tri mjeseca ranije austrougarske vlasti prisilile da podnese ostavku, a krajem 1885. godine prognale iz provincije. Sam mitropolit Sava Kosanović se u ovom broju oglašava sa člankom „Pravednikova smrt“, te postaje jedan od prvih spoljnih saradnike Vile. Bosanska vila je objavljivala tekstove svih književnih rodova osim drame.

Programska orijentacija ovog lista bila je bavljenje srpskom kulturnom baštinom, uz prezentaciju popularnih i raznovrsnih tekstova dostupnih narodu iz svih oblasti društvenog života, ali je u njenom praktičnom djelovanju, posebno u prvom razdoblju izlaženja, najviše tekstova bilo iz oblasti narodne književnosti. Okupljen je veći broj saradnika iz raznih krajeva koji opisuju narodni život i običaje, bilježe narodne pjesme, pripovjetke, poslovice i zagonetke, tumače narodna vjerovanja i slično. U svom daljem razvoju, časopis je evoluirao od porodičnog lista do uglednog književnog glasila, u kome su sarađivali značajni srpski, muslimanski i hrvatski književnici. U Bosanskoj vili svoje tekstove objavljuje mlada generacija srpskih pisaca: Aleksa Šantić, Svetozar Ćorović, Milan Prelog, Jovan Dučić, Veljko Petrović, Vladislav Petković Dis, Vladimir Ćorović, Petar Kočić i drugi.

Svoje tekstove objavljuju i muslimani Safvet-beg Bašagić, Musa Ćazim Ćatić, Osman Đikić i drugi, a nešto kasnije Ivo Andrić i Tin Ujević. U ovom listu pisali su i neki pripadnici Mlade Bosne. Bosanska vila bila je najpoznatije nacionalno srpsko glasilo na području austrougarske provincije BiH i jedno od poznatijih i priznatijih glasila uopšte na prostorima južnoslovenskih naroda. List je prestao da izlazi 15. juna 1914. godine, uoči Prvog svjetskog rata, a zbog zabrane od strane austrougarskih vlasti. Njegoševa pjesma „Noć skuplja vijeka“ je prvi put objavljena u časopisu Bosanska vila 1913. godine.

Komentari 0
Povezane vijesti
Blaženopočivši mitropolit Nikolaj ostavio veliki trag u istoriji Mitropolije dabrobosanske (VIDEO) Blaženopočivši mitropolit Nikolaj ostavio veliki trag u istoriji Mitropolije dabrobosanske...
Kumanovska bitka – Brza pobjeda srpske vojske Kumanovska bitka – Brza pobjeda srpske vojske
Godišnjica osveštanja Crkve Rođenja Presvete Bogorodice u Mostaru Godišnjica osveštanja Crkve Rođenja Presvete Bogorodice u Mostaru
Najčitanije
  • Danas slavimo Svetog Nektarija Eginskog
    13h 54m
    0
  • Zemljoradnik s ratnim ordenjem svirao klarinet
    12h 5m
    1
  • Snijeg izazvao probleme na Sokocu: Bez struje i vode u pojedinim dijelovima opštine
    13h 39m
    1
  • Zabrana saobraćaja za teretna vozila preko Romanije
    8h 35m
    1
  • Preminuo Dragan Marković Palma
    2h 36m
    0