Na današnji dan, 9. septembar

09.09.2019. 08:08
0
IZVOR: SRNA

Danas je ponedjeljak, 9. septembar, 252. dan 2019. Do kraja godine ima 113 dana.

1087. - Umro engleski kralj Vilijam Prvi, nazvan Vilijam Osvajač, prije dolaska na prijesto 1066. normanski vojvoda, prvi normanski kralj Engleske, koji je pretvorio seljake u kmetove i tako postao tvorac engleskog feudalizma. S normanskim i francuskim riterima je, uz blagoslov rimokatoličkog poglavara - pape, upao u tada pravoslavnu Englesku i 1066. u bici kod Hestingsa u južnoj Engleskoj pobijedio vojsku kralja Harolda. Potom je kao engleski monarh konfiskovao posjede anglosaksonskog plemstva i učvrstio kraljevsku vlast, kojoj je potčinio sve feudalce.

1513. - Škotski kralj Džejms Četvrti poginuo u bici protiv Engleza kod Fludena, poslije upada u pokrajinu Nortamberlend, a njegove snage su doživjele težak poraz. Na prijesto je stupio 1488, naslijedivši oca Džejmsa Trećeg koga su ubili pobunjenici. Ubrzo je skršio pobunu, obezbijedio unutrašnju stabilnost zemlje i učvrstio monarhiju, ali je za njega kobna bila obnova neprijateljstava sa Englezima, koja je kulminirala invazijom na Nortamberlend. Upamćen je i kao mecena škotskih pjesnika Vilijama Danbara i Gevina Daglasa.

1585. - Rođen francuski državnik - kardinal Arman Žan di Plesi Rišelje, koji je kao svemoćni ministar inostranih poslova i rata kralja Luja Trinaestog postavio cilj da Francusku učini prvom silom Evrope. Gradeći apsolutističku monarhiju, ograničio je uticaj rimokatoličke crkve, pape i plemstva. Ugušio je ustanak hugenota i lišio ih političkih prava, ali im je ostavio vjersku slobodu. Zemlju je uveo u Tridesetogodišnji rat da bi oslabio moć njemačkog carstva. Nastavio je kolonijalno širenje Francuske i počeo kolonizaciju u sjevernoj Americi i sjevernoj Africi. Pomagao je razvoj poljoprivrede, trgovine i prosvjete. Osnovao je 1635. godine Francusku akademiju.

1737. - Rođen italijanski ljekar i naučnik Luiđi Galvani, koji je 1789. pronašao galvanski elektricitet i nazvao ga "životinjskim magnetizmom". Njegovo ime nose mnogi instrumenti i oznake u elektromagnetizmu i elektrotehnici.

1772. - Rođen srpski pisac i glumac Joakim Vujić, otac srpskog pozorišta. Gimnaziju je učio u Kaloči i Segedinu, prava u Požunu (Bratislava), dosta je putovao učeći strane jezike. Prva "teatralna predstavlenija" je priredio u Pešti, Baji i Segedinu između 1813. i 1815, a u Zemunu 1823. U Srbiji je s prekidima boravio od 1833. do smrti 1847. i kao "knjaževsko-serbskog teatra direktor" osnovao je 1834. i 1836. prve pozorišne trupe u Kragujevcu i Beogradu. Bio je protivnik jezičke reforme Vuka Stefanovića Karadžića. Napisao je "Putešestvija" i 21 dramsko djelo, uključujući "Kreštalicu", "Fernanda i Jariku" i "Ljubovnaju zavist čerez jedne cipele".

1828. - Rođen ruski pisac Lav Nikolajevič Tolstoj, velikan svjetske književnosti koji je posjedovao ogromnu i originalnu stvaralačku snagu. Prva djela je napisao na Kavkazu, gdje se kao dobrovoljac borio protiv Turaka. Poslije Krimskog rata, u kojem je bio oficir, povukao se na imanje u Jasnu Poljanu. Razobličavao je teško društveno stanje u Rusiji, pisao protiv brakova sklapanih radi interesa, nepravednih sudova, rata, licemerja Crkve, eksploatatorskog plemstva, carskog samodržavlja i terora. Slikao je nenadmašno stravičnu bijedu seljaka i sve vidove nasilja. Zbog realnog prikazivanja života dolazio je u sukob sa vlastima i sa Ruskom pravoslavnom crkvom, koja ga je ekskomunicirala. Umro je 1910. odbivši prethodno da se izmiri sa Crkvom. Djela: romani "Rat i mir", "Vaskrsenje", "Ana Karenjina", pripovijetke "Sevastopoljske priče", "Kozaci", "Otac Sergije", "Krojcerova sonata", "Hadži-Murat", "Narodne priče", drame "Živi leš", "Carstvo mraka", "Svjetlost u tami svijetli", studije "Šta je umjetnost", "Moja ispovijest", "U čemu je moja vjera", "Ne mogu da ćutim!", "Pa, šta da radimo?", memoari "Djetinjstvo", "Dječaštvo", "Mladost".

1835. - U Francuskoj izglasani tzv. "septembarski zakoni" radi suzbijanja radikalnih pokreta i zavođenja cenzure štampe.

1898. - Umro francuski pisac Stefan Malarme, preteča simbolista, čije se pjesme odlikuju sugestivnom muzikalnošću stihova. Znatno je uticao na francusku poeziju. Djela: "Popodne jednog fauna", "Pjesme i proza".

1901. - Umro francuski slikar i grafičar Anri Tuluz Lotrek, majstor litografije, jedan od velikana francuskog impresionizma 19. vijeka. U krugu boema na Monmartru bio je stalni posjetilac kabarea, plesnih lokala, cirkusa i javnih kuća, što su bili motivi njegovih ulja i gvaševa. Njegovi crteži su izrazito jakog kolorita, a naturalizam erotskih scena nije nikada lascivan ili senzacionalistički.

1914. - Uspješnom kontraofanzivom francuskih trupa, potpomognutih britanskim ekspedicionim korpusom, u Prvom svjetskom ratu je poslije četiri dana teških borbi okončana prva velika bitka na rijeci Marni u Francuskoj, tokom koje su ukupni njemački gubici procijenjeni na 800.000 ljudi.

1944. - Dan poslije prodora sovjetskih trupa u Drugom svjetskom ratu kapitulirala je fašistička Bugarska i umjesto monarhofašističkog režima formirana je prokomunistička vlada Otečestvenog fronta. Umjesto zbačenog Konstantina Muravjeva premijer je postao Kimon Georgiev.

1945. - Trupe SAD se na kraju Drugog svjetskog rata iskrcale u Južnoj Koreji, sovjetske su od Japana preuzele Sjevernu Koreju, a 38. paralela je postala linija podjele dviju korejskih država.

1948. - Poslije povlačenja sovjetske vojske na sjeveru korejskog poluostrva proglašena Narodna Demokratska Republika Koreja.

1976. - Umro kineski revolucionar i državnik Mao Ce Tung, jedan od osnivača Komunističke partije Kine, koji je 1949. u Pekingu proglasio Narodnu Republiku Kinu. Prve jedinice Crvene armije je stvorio s Ču Deom 1931, a rukovođenje partijom je preuzeo 1935. U oktobru 1934. s Čuom je poveo "Dugi marš" svojih jedinica, što se pokazalo odlučujućim u građanskom ratu protiv pristalica Čang Kaj Šeka i u borbama protiv japanske okupacione armije. Krajem pedesetih i početkom šezdesetih godina 20. vijeka priklonio se dogmatskoj politici koja je kulminirala u Kulturnoj revoluciji.

1991. - Sovjetska republika Tadžikistan proglasila nezavisnost.

1993. - Izrael i PLO sporazumjeli se o međusobnom priznavanju.

1995. - Avioni NATO pakta počeli drugu seriju bombardovanja Republike Srpske. 

1995. - Sa američkog broda "Normandija" u Jadranskom moru lansirano 13 krstarećih raketa tipa "tomahavk" na ciljeve u okolini Banjaluke, dok je istovremeno avijacija NATO-a uništila radio-relejni toranj na Majevici, čime je nastavljeno sistematsko uništavanje telekomunikacionih sistema u Republici Srpskoj. 

1996. - U tajfunu koji je pogodio priobalna područja ekonomski najrazvijenije kineske provincije Guangdong poginulo više od 130 ljudi.

1999. - Rumunija zabranila jugoslovenskim brodovima plovidbu rumunskim vodama.

2001. - Jugoslovenski reprezentativci osvojili prvenstvo Evrope u košarci, na drugom mjestu Turska, a na trećem Španija. 

2003. - Slovenija ukinula obavezno služenje vojnog roka. 

2003. - Umro američki naučnik Edvard Teler, jedan od tvoraca hidrogenske bombe i jedan od učesnika u projektu Menheten koji je doveo do proizvodnje atomske bombe tokom Drugog svjetskog rata. 

2008. - Na lokalitetu Skelani u opštini Srebrenica arheolozi otkrili ostatke rimske arhitekture. 

2010. - U Buenos Airesu umro danski šahista Jergen Bent Larsen. Larsen se četiri puta borio za naslov svjetskog prvaka - 1965, 1968, 1971. i 1977. godine. Igrao je protiv Borisa Spaskog i Bobija Fišera, koji su 1972. godine bili protagonisti najvećeg šahovskog dvoboja ikada odigranog u istoriji.

Komentari 0
Povezane vijesti
Na današnji dan, 25. novembar Na današnji dan, 25. novembar
Na današnji dan, 24. novembar Na današnji dan, 24. novembar
Na današnji dan, 23. novembar Na današnji dan, 23. novembar
Najčitanije
  • Sarajlije „okupirale“ Istočno Novo Sarajevo, trgovci imali pune ruke posla (FOTO)
    15h 47m
    2
  • Povlače se novčanice od 10,20,50 i 100 KM: Šta trebate znati
    17h 34m
    0
  • Raste cijena prasića u Srpskoj
    22h 30m
    0
  • Sokolac: Uspjeh srednjoškolaca na BEOSEF festivalu
    23h 50m
    0
  • Lovac teško povrijeđen, napao ga medvjed
    3h 4m
    0