Neplansko gomilanje i upravljanje javnom rasvjetom u Republici Srpskoj sve više košta lokalne zajednice i njene građane. To pokazuje i zbirni račun za potrošenu struju u prošloj godini koji iznosi rekordnih 11,8 miliona maraka.

Struka upozorava kako se u ovoj oblasti pod hitno mora zavesti red, jer troškovi iz godine u godinu rastu, dok se sa druge strane gotovo ništa ne radi na uspostavljanju efikasnog sistema upravljanja.

Prema zvaničnim podacima, na javnim površinama u Srpskoj je zaključno sa prošlom godinom sijalo 144.000 rasvjetnih tijela. U odnosu na 2016. godinu, taj broj se povećao za 23,5 hiljade ili procentualno 20 odsto.

Gledano po dužini postavljene rasvjete, do kraja 2019. godine osvijetljeno je ukupno 4.000 kilometara puteva i ulica ili 330 kilometara više u odnosu na četiri godine ranije.

 Najviše sijalica postavljeno u predizbornoj godini

Zanimljivo, najveći porast broja rasvjetnih tijela, po godinama zabilježen je u izbornoj 2018. godini. Tada je za rekonstrukciju postojeće i izgradnju nove mreže potrošeno oko tri miliona maraka i ugrađeno 16,5 hiljada novih rasvjetnih tijela.

Kako se povećao broj osvjetljenih bandera, rasli su i troškovi za struju u prošloj godini i to za 13 odsto u odnosu na 2016.

Ovom problematikom bavila se Glavna služba za reviziju javnog sektora Republike Srpske.

Njihov zaključak je da lokalne samouprave nisu stvorile potrebne pretpostavke za efikasano upravljanje javnom rasvjetom, koje bi bilo u funkciji smanjenja troškova javne rasvjete i povećanja njene funkcionalnosti.

-U upravljanju javnom rasvjetom nije, u dovoljnoj mjeri, uspostavljen efikasan sistem koji bi omogućio povećanje funkcionalnosti i smanjenje troškova javne rasvjete. Posmatrani period karakteriše rast potrošnje i troškova električne energije, kao i porast ukupnih izdataka za javnu rasvjetu uz istovremeno širenje mreže javne rasvjete- navode revizori u svom zaključku.

„Svjetlo gori a baba se češlja“

Iz njihovog istraživanja se može vidjeti da veliki dio opština i gradova ne brine što imaju sve veće troškove za rasvjetu.

Naime, tek osam lokalnih samouprava je provelo modernizaciju kompletne mreže javne rasvjete, ili njenog većeg dijela, u smislu zamjene postojećih ili ugradnje novih energetski efikasnijih rasvjetnih tijela, dok ostale opštine i gradovi uglavnom nisu uradili ništa.

Rijetki koji su se odlučili na modernizaciju, sad izdvajaju znatno manje novca za javnu rasvjetu, te stotine hiljada maraka mogu preusmjeriti u druge projekte korisne za građane.

Mali, ali pozitivan primjer – Rudo i Ljubinje

Opština Rudo jedan je od rijetkih pozitivnih primjera. Oni su u 2017. godini zamjenili 440 sijalica i smanjili potrošnju struje za 67 odsto. Sličnim putem je pošla i opština Ljubinje koja je troškove električne energije smanjila za tri puta nakon modernizacije. No, to su male opštine, sa malim ulaganjima, te njihov potez ne utiče znatno na negativan republički prosjek.

„Jedinice lokalne samouprave koje je su izvršile modernizaciju cjelokupne ili većeg dijela mreže javne rasvjete značajno su smanjile troškove električne energije javne rasvjete i praktično da više nemaju troškova tekućeg održavanja ili su iste sveli na minimum“, kažu revizori.

LED na svakoj 16-oj banderi

Pozitivno je da je 80 odsto rasvjete koja se sad postavlja u LED tehnologiji, koja je dugotrajnija i efikasnija, a manje troši električne energije. Međutim, ako se uzme prosjek nove i stare rasvjete, struktura je i dalje nepovoljna jer se vidi da se LED svjetiljke u Republici Srpskoj nalaze tek na svakom šesnaestom stubu javne rasvjete, a na preostalima su sijalice zasnovane na živi i natrijumu.

Inače, kako se navodi u njihovom ispitivanju, veliki broj lokalnih zajednica uopšte nema izrađene planove širenja i rekonstrukcije mreže javne rasvjete u kome su jasno definisani i utvrđeni kriterijumi i prioriteti za izgradnju nove i rekonstrukciju postojeće.

Da stvar bude gora, ispitivanja revizije su pokazala da samo mali broj njih prati i provodi analize potrošnje i troškova električne energije.

Ono što je po njih loše je i što je sve izvjesnije poskupljenje struje, pa se promjena ovakvog načina rukovođenja nameće kao jedini izlaz.

Rad javne rasvjete je uglavnom automatizovan, ali je zasnovan na astro-relejima i foto-ćelijama što su  zastarjela i neusklađena tehnička rješenja.  Naime, ti sistemi rade dosta vremenski duže u zavisnosti od vremenskih prilika, odnosno intenziteta svjetla na koje foto ćelije reaguju.

Brčko šampion u trošenju

Istraživanje koje je prošle godine sproveo portal etrafika pokazuje kako je Brčko Distrikt apsolutni  šampion u trošenju budžetskog novca na javnu rasvjetu.

Sa postavljene skoro 22.000 sijalice na svojoj teritoriji, te 2,3 miliona KM godišnje potrošenih za održavanje i troškove struje, dolazi se do podatka da Brčake dnevno samo rasvjeta košta 6.356 KM.

U predstavljenom radu koji potpisuju Marko Ikić, Milomir Šoja i Slobodan Lubura sa Elektrotehničkog fakulteta u Istočnom Sarajevu se navodi kako je primjenom savremenih tehnologija moguća ušteda oko 30 odsto električne energije. Oni takođe navode da javna rasvjeta predstavlja značajno područje za primjenu metoda efikasnijeg korišćenja električne energije, posebno ukoliko se uzme u obzir da ona u ukupnoj potrošnji učestvuje sa više od 20 odsto.

Inače, Banjaluka je u 2019. za trošak električne energije od javne rasvjete potrošila 2,18 miliona maraka, Bijeljina 1,14 miliona KM, Prijedor 975.289 a Doboj 415. 792 KM.