Na branik otadžbine, kada je bilo najteže, stale su brojne jedinice i jedna garda - mladi regruti, među kojima je bilo onih koji su punoljetstvo dočekali na prvim linijama fronta koje niko, sem njih, nije mogao ni čuvati, ni braniti niti odbraniti. Danas, oni koji su živi dočekali toliko željenu slobodu, slave jubilej - pune tri decenije od osnivanja Prve gardijske motorizovane brigade Glavnog štaba Vojske Republike Srpske.

Gardijska brigada nije bila jedinica lokalnog karaktera jer je popunjavana iz svih krajeva. U gardu su dolazili odabrani, sposobni, hrabri momci, kako ističu, odani Republici Srpskoj, koji su sebe nazivali “Sinovi Srpske”.

Nekadašnji mladi borci, ali prezreli za svoje godine, danas su okupljeni u Udruženju gardista, formiranom 2019. godine, a važan jubilej obilježiće svečanom akademijom danas u Banjaluci te parastosom u slavu poginulih.

Vraćajući se 30 godina u prošlost, za “Glas” kažu da se u prvoj godini rata javila potreba da se formira udarna, specijalna, manevarska brigada Vojske Republike Srpske. Prve formacije gardijske brigade postrojene su u Han Pijesku, na Bogojavljenje, 19. januara 1993. godine i taj dan se obilježava kao dan brigade i njena krsna slava - kazali su za “Glas Srpske” u Udruženju.

Ratni put im je, podvlače, bio slavan, viteški i herojski, ali nažalost, na njemu je poginulo 118 gardista. Posebno ističu dvije činjenice.

- Nijedan gardista nije optužen ni procesuiran za bilo kakav zločin, svoj barjak brigada nikada nije ukaljala. Svako je časno nosio amblem garde i mi smo veoma ponosni na ovo. Drugo, samo dva puta u svojoj istoriji srpska vojska je vodila aktivne borbe iznad 2.000 metara nadmorske visine i to slavna vojska Kraljevine Srbije, predvođena slavnim Gvozdenim pukom na Kajmakčalanu 1917. i 1918. godine i Vojska Republike Srpske, predvođena herojskom gardijskom motorizovanom brigadom na Treskavici u posljednjem Odbrambeno-otadžbinskom ratu - naglasili su u Udruženju.

Nedugo nakon formiranja, garda je upućena na prvi zadatak u širi rejon sela Cerska, na deblokadu puta Milići - Konjević Polje - Zvornik koji je obavljen, a zatim su se nizali drugi. Gardisti, sa 18 i 19 godina, u novembru 1993. upućeni su na Olovsko ratište i tu su ostali do marta 1994. kada je garda prešla u odbrambena dejstva te zaposjela položaje na Bjelašnici, gdje se vodila “borba Davida protiv Golijata”.

- Zahvaljujući herojstvu gardista, danas postoji Trnovo u Republici Srpskoj i postoji put i spoj Hercegovine sa Sarajevsko-romanijskom regijom. Zašto? U velikoj ofanzivi takozvane Armije BiH, u oktobru 1994, grupa od oko 600 gardista suprotstavila se sili od oko 15.000 do zuba naoružanih vojnika te armije. Uz velike žrtve, slobodarsko Trnovo nije palo neprijatelju u ruke i zaustavljen je prodor neprijatelja ka Hercegovini - podsjećaju gardisti.

S posebnom sjetom govore o danima na Treskavici.

- Kolika je bila požrtvovanost, herojstvo i junaštvo gardista govori i da je 15. aprila 1995. godine, na objektu Pašina planina, braneći Treskavicu, Srpsku i srpski narod, poginulo 12 gardista. Svi su znali koja sila udara na njih, ali su dali zavjet na svoj amblem da se neće povući - naglasili su.

Ne zaboravljaju ni odbranu položaja kada je na scenu stupio i NATO pakt.

- Položaji i baze u Kalinoviku i Han Pijesku u dva navrata bili izloženi direktnom udaru NATO avijacije i projektilima obogaćenim osiromašenim uranijumom, a garda je odigrala važnu ulogu i na prostoru Osmaka - istakli su, uz podsjećanje da nisu imali smjene i da su samo u izuzetnim situacijama išli kući na odmor. Na položajima Bjelašnice i Treskavice, u rovovima i zaklonima, provodili su više od šest mjeseci bez dana odmora.

I pored tolike žrtve, dodaju na kraju, gardisti su danas borci pete, šeste kategorije, ali duboko vjeruju da je došlo vrijeme da se ispravi ta nepravda prema ljudima, koji su svoju mladost od 18 i 19 godina dali na raspolaganje Republici Srpskoj jer zaslužuju da dobiju status borca prve kategorije.

Sudbina

Previše je tužnih sudbina utkano u istoriji garde. Jedna od njih jeste ona porodice Šiljak.

- Pero Šiljak, preko vojnog odsjeka u Prnjavoru šalje zahtjev u komandu u Kalinovik, da mu se dostavi informacija šta mu je sa sinom Slađanom, jer više od šest mjeseci nije dolazio kući, a nekoliko mjeseci nije se čuo s njim. Taj dopis, taj zahtjev, u Kalinovik stiže 15. aprila 1995, a tog dana Slađan Šiljak gine na Treskavici. Dakle, prvu informaciju koju je otac Pero dobio jeste to da mu je sin poginuo - prisjetili su se u Udruženju.

Autor: Vedrana Kulaga Simić