Pušenje predstavlja jednu od vodećih javno zdravstvenih pandemija globalnog karaktera, koja je vodeći preventabilni /sprečivi/ faktor rizika za obolijevanje i prijevremeno umiranje danas, rekla je Srni master psihologije u Službi za socijalnu medicinu Instituta za javno zdravstvo Republike Srpske Jelena Mijatović.

Mijatovićeva je povodom 31. januara, Nacionalnog dana borbe protiv pušenja navela da je prema podacima Globalnog istraživanja pušenja koje je sprovedeno 2018. godine, u Republici Srpskoj kod školske djece i omladine uzrasta od 13 do 15 godina pušenje bilo rasprostranjeno i u populaciji najmlađih 38,9 odsto, od toga je bilo 41,1 odsto dječaka i 36,8 odsto djevojčica, koji su probali pušiti duvan ili neke druge duvanske proizvode.

- Zabrinjavajući je podatak da se 17,4 odsto mladih u Republici Srpskoj, uzrasta od 13 do 15 godina, izjasnilo da će konzumirati duvan i duvanske proizvode u budućnosti - kaže Mijatovićeva.

Ona je dodala da na globalnom nivou, najmanje 37 miliona tinejdžera, uzrasta od 13 do 15 godina, koristi neki oblik duvana, što pokazuju podaci Svjetske zdravstvene organizacije iz 2022. godine.

- U Evropi 11, 5 odsto dječaka i 10,1 odsto djevojčica u tom uzrastu puše. Elektronske cigarete i nikotinske kesice posebno su popularne među mladima, ističu iz Svjetske zdravstvene organizacije. Prema procjeni iz 2022. godine, 12,5 odsto adolescenata u Evropi koristi elektronske cigarete, a među odraslima samo dva odsto - navodi Mijatovićeva.

Ona ističe da su preporučene mjere za smanjenje pušenja povećanje na cigarete da bi se smanjila pristupačnost duvanskih proizvoda, proširivanje i primjena zabrane pušenja na javnim mjestima kako bi se zaštitilo stanovništvo od izloženosti duvanskom dimu, primjena grafičkih zdravstvenih upozorenja, primjena bezličnih pakovanja, sprovođenje i jačanje zabrane svih vidova reklamiranja duvana, podiži svijest javnosti o kontroli duvana i podrška smanjenju zavisnosti od duvana i podsticanje odvikavanja od pušenja.

Mijatovićeva je navela da Švedska služi kao primjer za suzbijanje pušenja duvana.

Jedna od mjera koja je doprinijela tome jeste prelazak sa pušenja duvana na elektronske cigarete, kao alternativu. Međutim, kako dodaje Mijatovićeva, Svjetska zdravstvena organizacija upozorava na posljedice po zdravlje koje ostavljaju konzumiranje elektronskih cigareta.

Mijatovićeva ističe da je prema podacima Svjetske zdravstvene organizacije, pušenje odgovorno za smrt više od osam miliona ljudi svake godine. Od toga, kako dodaje Mijatovićeva, oko sedam miliona smrti nastaje direktno zbog konzumiranja duvanskih proizvoda, dok se preostali broj smrtnih ishoda događa kod nepušača koji su izloženi pasivnom pušenju.

Pušenje je, prema riječima Mijatovićeve, najčešći faktor rizika za nastanak kardiovaskularnih bolesti među kojima su najčešće: srčani, moždani udar i hipertenzija.

- Nastanak hronične opstruktivne bolesti pluća i niza drugih oboljenja organa za disanje povezane su sa pušenjem. Pušenje ostavlja negativne posljedice na reprodutktivno zdravlje kako kod muškaraca, tako i kod žena - navodi Mijatovićeva.

Ona dodaje da kod muškaraca pušenje može izazvati impontenciju i neplodnost, a kod trudnica oštećenje razvoja ploda.

- Naučno je dokazano da majke, koje su pušile u trudnoći, rađaju djecu manje porođajne težine, koja su pod većim rizikom obolijevanja od bronhitisa i astme - ističe Mijatovićeva.

Ona je pojasnila da se u duvanskom dimu nalazi oko 4.000 štetnih hemijskih supstanci od kojih su mnoge toksične, a preko 50 je kancerogeno.

- Nikotin je sredstvo koje se nalazi u duvanu i ono je glavni uzrok zavisnosti, djelujući na ćelije mozga, ometajući njihovu funkciju, pri čemu su prvi simptomi razdraženost, nesanica, gubitak pažnje i koncentracije, te kasnije simptome agresivnog ponašanja i kod nekih osoba i depresija - pojašnjava Mijatovićeva.

Da bi se postigao brži efekat, kaže ona, duvanu se dodaje amonijak koji omogućava da nikotin stigne do centra zadovoljstva za dvije sekunde, što otežava kasniji proces odvikavanja od pušenja.

- Puši se zbog društva, želje za identifikacijom, radi sticanja samopouzdanja, dokazivanja moći, postizanja osjećaja zrelosti - kaže Mijatovićeva i dodaje da je najčešći povod za pušenje nervoza, loše raspoloženje, usamljenost, neaktivnost, bježanje od problema, potreba za stimulacijom, većim zadovoljstvom i relaksacijom.

U početku razlozi su, kako navodi Mijatovićeva, psihosocijalne prirode, ali se vrlo brzo razvija biološka, nikotinska zavisnost.

- Nepušači udišu 80 odsto prisutnog dima koji ulazi preko pluća, kože, sluzokože usta, oka i na taj način postaju žrtve sebičnosti pušača - ističe Mijatovićeva.

Ona dodaje da su prema istraživanjima Svjetske zdravstvene organizacije iz 2019. godine 41 odsto stanovništva BiH pušači.

- Ništa bolja situacija nije ni u susjednim zemljama - Srbija 37 odsto, Crna Gora 41odsto, Sjeverna Makedonija 48 odsto - zaključila je Mijatovićeva.