Pored značajnog broja poznatih i priznatih Rogatičana u mnogim oblastima, ovo malo mjesto podno legendarne Romanije, može se pohvaliti da ima i svoje svetitelje, svetomučenike Rodoljuba Samardžića i Relju Spajića od čijeg stradanja se ove godine navršava osam decenija.

Njih je Sveti sinod Srpske pravoslavne crkve na prijedlog Dalmatinske, odnosno Dabrobosanske eparhije proglasio svecima. Rodoljuba kao sveštenika u Kulen Vakufu pa otuda kanonsko Kulenvakufski, a Relju koji je bogoslužio u Blažuju kod Sarajeva sa kanonskim imenom Blažujski. Stariji mještani pričaju da su svetomučenici časno i ponosno živjeli, nesebično pomagali svom narodu, te dostojanstveno otišli na “onaj svijet”.

- Rodoljub Kulenvakufski je dijete Stevana i Sofije Samardžić iz zaseoka Kokovina kod sela Gučevo, koji su imali i kćerku Rodoljupku. Rodoljub je rođen 1907. u Rogatici, gdje je išao u osnovnu školu, a bogosloviju je završio u Sarajevu. Rukopoložen je u zvanje sveštenika 16. marta 1931. Zna se i da je posljednju svetu službu služio u Kulen Vakufu, u Dalmatinskoj eparhiji. Tu ga je zadesio Drugi svjetski rat. Sa ženom i djecom, uhapsile su ga, na pravdi Boga, ustaše i zajedno sa drugim Srbima ubile juna 1941. godine - kazala je Milka Samardžić.

Pričalo se, kazuje još ova Rogatičanka,  da su mu na njegove oči ustaše zaklale ženu i djecu, a onda njega ubile. To je bio povod da ga Sveti arhijerejski sabor pravoslavne Eparhije bihaćko-petrovačke 5. oktobra 2003. u manastiru Rmanj kod Martin Broda kanonizuje za Svetog sveštenomučenika glamočkog i kulenvakufskog i upiše u crkveni kalendar za dan 22. jula.

Prema riječima prote Milorada Novakovića ni drugi sveštenomučenik Relja Spajić nije imao više sreće. I njega su ubile ustaša ratne 1941.

Rođen je 3. januara 1906. u Rogatici, a bogosloviju je završio u Sarajevu, dok je  rukopoložen i postavljen za paroha 19. septembra 1927. godine. Pričalo se da je bio atleta po stasu, “lijep kao slika” i ženski srcelomac.

Sveštenik Relja je premješten u Blažuj kod Sarajeva 1931, a njegova posljednja služba bila je 10. avgusta deceniju kasnije. Tog dana uhapsile su ga sarajevske ustaše. Kada je vidio da će biti ubijen, napisao je pismo ženi i djeci “Mila moja Vukosava i dječice, kada umrem želja mi je da me ukopate pored blažujske crkve. Tamo ćemo se opet naći. Volite se između sebe. Budite dječice do kraja ovog ništavog života čestita i poštena. Neka vas sve Bog blagoslovi”.

- Pismo je pisano 10. avgusta 1941. u sitnim satima, a pop Relja jutro nije živ dočekao. U portu blažujskog hrama Svetog Save njegovi zemni ostaci preneseni su tek 7. avgusta 1955.  godine - pričaju rogatički sveštenici.

Dodaju da iako su svetomučenici kao veoma mladi otišli u “carstvo nebesko”, uspjeli su utabati put dobrote za nove generacije. Da bi se sačuvalo sjećanje na njih u priprati hrama Svete trojice, reče starješina hrama protojerej-stavrofor Predrag Masal izobražene su i osveštane freske svetih Rodoljuba i Relje. One sada, zajedno sa freskama Svetog Vasilija Ostroškog, Svetog Save i drugih svetitelja, krase ulaz u hram čiji naos, i pored toga što je u 14 deceniji “života”, još nije fresko-oslikan. Jedna freska Rodoljuba Samardžića oslikana je na česmi u dvorištu crkvenog doma u Rogatici, a druga u naosu crkve u Brankovićima podno Sjemeća. 

Srpski sveštenik ne kleči

U knjizi “Bože pomozi” protojerej stavrofor Momir Vasiljević bilježi sjećanja na pokojnog Relju Spajića i piše da je sa strijeljanja 26 zatočenika Srba iz Butmira i okoline u butmirskim borićima, gdje su sami morali iskopati zajedničku grobnicu, umakao Mihajlo Terzić, koji je kasnije pričao da je egzekutor od popa Relje tražio da klekne kako bi ga lakše ubio.

On mu je odgovorio “srpski sveštenik nikad ne kleči”, a kada su mu rekli da sagne glavu, opet je slijedio odgovor “Ne, hoću da vidim kako ubijate”.

Pucali su u njega i on je pao raširenih ruku na gomilu mrtvih svojih parohijana napravivši pri tome svojevrsni krst za preminulu braću.