Sa dijagnozom karcinoma grlića materice u Srpskoj se godišnje suoči najmanje 200 žena, među kojima je sve više mlađih od 40 godina, dok ova opaka bolest, u prosjeku, svake sedmice ugasi jedan život.

Zvanična statistika pokazuje da tokom godine u bolnicama u Republici Srpskoj bude liječeno oko 500 pacijentkinja, a da bitku u prosjeku izgubi 50 njih.

Ljekari upozoravaju da karcinom grlića materice predstavlja jedan od najčešćih tumora kod žena, te da je na drugom mjestu po smrtnosti, poslije raka dojke.

Objašnjavaju da je za razvoj ove bolesti potrebno od pet do 10 godina i da se ona  može otkriti samo redovnim i pravovremenim kontrolama, što znači da, u pogledu preživljavanja, prevencija igra presudnu ulogu.

Ako se bolest otkrije u početnom stadijumu, petogodišnje preživljavanje je preko 95 procenata. Međutim, kada se rak proširi na organe u karlici, te na pluća, kosti, jetru, stepen preživljavanja je oko 15 odsto.

Situaciju komplikuje i to što su simptomi ove bolesti rijetki i nespecifični, odnosno, činjenica da rak grlića materice u početnom stadijumu ne boli.Prema podacima Instituta za javno zdravstvo Republike Srpske, u Srpskoj je od 2013. do 2017. ovaj karcinom otkriven kod 939 žena, a preminulo je 247 oboljelih.

Živko Vranješ/Foto: UKC RS

U IJZ Republike Srpske kažu da žene u manje razvijenim zemljama češće obolijevaju od ovog karcinoma, u kojima je karcinom grlića materice na drugom mjestu po učestalosti.

– Rak grlića materice je bolest koja se može spriječiti. On se razvija postepeno, a promjene koje prethode ovoj malignoj bolesti mogu jednostavno da se uoče tokom preventivnih ginekoloških pregleda. Najvažniji faktor rizika je infekcija humanim papiloma virusom (HPV), koji se uglavnom prenosi seksualnim kontaktom. Postoji više od 100 tipova HPV, od kojih se najmanje 14 visokorizičnih tipova vezuje za pojavu raka. Značajni faktori rizika za nastanak raka grlića materice su rano stupanje u seksualne odnose, veliki broj seksualnih partnera, genitalne infekcije HPV, pušenje, oslabljen imunitet, loši socioekonomski uslovi, nasledni faktor, neredovni ginekološki pregledi – ističu za Srpskainfo u IJZ RS.

Ginekolozi objašnjavaju da ova bolest u početku napada grlić materice, a kasnije se, kao i sve druge maligne bolesti, sistemski širi na ostale organe.

– Karcinom grlića materice uglavnom se javlja kod žena starije dobi, iznad 50 godina, ali je posljednjih godina sve više žena sa rakom grlića materice koje imaju manje od 40 godina. Najčešća dijagnostika je PAPA test, koji je jednostavna i bezbolna metoda za ženu. Dodatne metode su kolposkopija i HPV tipizacija. Liječenje je na tri načina – operativno,  radioterapijijom i hemoterapijom, te kombinacijom ovih metoda – rekao je za Srpskinfo specijalista ginekologije i akušerstva u Univerzitetskom kliničkom centru RS dr Sladibor Lakić, povodom Evropske sedmica borbe protiv karcinoma grlića materice, čiji je cilj podizanja svijesti žena o ovoj bolesti i načinima prevencije.

Prema njegovim riječima, prevencija podrazumijeva redovne ginekološke preglede i redovne kontrole, bar jednom godišnje.

– U tom slučaju bolest bi, ako se pojavi, bila dijagnostikovana u ranoj fazi, pa bi i liječenje bilo jednostavnije i jeftinije – istakao je Lakić.

Živko Vranješ, onkolog u UKC Republike Srpske, kaže da, posljednjih decenija, žene sve mlađe životne dobi obolijevaju od ovog karcinoma.

– Po ranijim podacima IJZ Republike Srpske, godišnje imamo od 200 do 250 oboljelih. Kod ove bolesti postoji primarna i sekundarna prevencija. Sekundarna prevencija su redovni ginekološki pregledi, PAPA test, kolposkopija. Primarna prevencija podrazumijeva polnu edukaciju žena, naročito adolescenata, u smislu prenosa HPV. U 99 odsto slučajeva, uzrok karcinoma je ovaj virus, rano stupanje u seksualne odnose, veći broj seksualnih partnera. Pušenje je, takođe, jedan od uzročnika. Ostala primarna prevencija odnosi se na vakcinaciju protiv HPV koja, međutim, ne isključuje redovne ginekološke preglede – objašnjava Vranješ.

Pandemija korona virusa je zaustavila aktivnosti Instituta za javno zdravstvo Republike Srpske na uvođenju HPV vakcine u kalendar obavezne imunizacije u Srpskoj, koje su započete 2019. godine.

Iz IJZ RS poručuju da omogućavanje vakcinacije protiv HPV, kao i uvođenje ove vakcine u program vakcinacije, ostaju prioriteti u njihovom daljem radu.

Vakcinacija protiv HPV je najefektivnija mjera primarne prevencije, a preporučuje se adolescentkinjama od 16. do 18. godina.

Ginekološki pregledi, u okviru kojih se radi PAPA test, preporučuju se ženama od 30 i više godina, kao najefikasnija mjera sekundarne prevencije raka grlića materice.