“Živela je život koji joj neće dati umreti, jer je ime besmrtno sviju onih, koji su osećali i radili za svoj rod”, ovako je o prvoj srpskoj slikarki Katarini Ivanović zabilježio arhitekta i utemeljivač srpske arheologije Mihailo Valtrović, izrekavši veliku istinu o njoj i o drugima koji su stvarali umjetnost.

Ime Katarine Ivanović koja ne samo da je bila prva žena srpskog slikarstva, već i prva žena akademik, vezano je tako za njena velika djela - raznolike portrete i mrtvu prirodu, koji su najdominantniji u njenom stvaralaštvu.

- Njeno voće i ostale mrtve stvari jedinstvene su, a i najbolje su u toj vrsti starije naše umetnosti - zapisao je o ovoj slikarki, od čijeg odlaska je prošlo 140 godina, Veljko Petrović.

U znak sjećanja na ovu slikarku, osvrćući se na njena djela i motive na njima, izdvojili smo nekoliko slika, na kojima su, na različite načine, izraženi motivi iz istorije, zabilježeni detalji mrtve prirode, ali i raskoš različitih ljudskih lica i njihove odežde. U izobilju njenih slika koje su uglavnom čuvane u Narodnom muzeju u Beogradu izdvojili smo djela “Osvajanje Beograda”, “Italijanski vinogradar”, “Danilo R. Danić”,  “Korpa sa grožđem”, “Anka Nenadović Topalović” i “Doček Srpkinje Jelene, ugarske kraljice”.

“Osvajanje Beograda” 

Ovo djelo Ivanovićeve, jedno od najpoznatijih, rađeno tehnikom ulje na platnu, naslikano je u periodu od 1844. do 1845. godine i prikazuje osvajanje Beograda krajem 1806. godine od strane srpskih revolucionara tokom Prvog srpskog ustanka.

- Tokom studija u Minhenu čitala sam “Istoriju srpskog naroda”. Želela sam da na svom platnu oslikam bitku Mirka (Apostolovića). Sa sedam drugova uspeo je da uđe u grad noću dok su muslimani slavili Ramazanski bajram i nisu ni pomišljali na opasnost. Mirko je sa drugovima ubio stražare na gradskoj kapiji. Njihova pucnjava bila je signal za ostale - navela je Ivanovićeva o ovom djelu.

Kada ju je 1874. godine, kao jednu od četiri slike, ponudila galeriji istorijskih portreta, stvoreno je jezgro onoga što je trebalo da postane Narodni muzej. Slika je danas izložena u Narodnom muzeju u Beogradu.

“Italijanski vinogradar” 

Jedno od djela koje je danas dio stalne postavke Narodnog muzeja u Beogradu jeste njena slika “Italijanski vinogradar”.

Ovo djelo nastalo je 1842. godine i kako u svojoj studiji bilježi Ljubica D. Popović, slika je inspirisana njenim putovanjem u Italiju.

- Ovo djelo svrstano je u jedno od najboljih, jer kombinuje dva bolja aspekta njenog slikarstva - ljudsku figuru i mrtvu prirodu. Figura obučena u smeđe pravi je kontrast plavom nebu u pozadini - bilježi Popovićeva i naglašava posebnost boja na odjeći i na grožđu, koji od ove slike stvaraju skladnu cjelinu.

“Danilo R. Danić”

Jedna od njenih značajnih slika jeste i djelo portret Danila R. Danića, koji prikazuje mladića u bijeloj košulji s knjigom u ruci.

Narodni muzej u Beogradu bilježi kako je tek 1984. godine za stalnu postavku djela 18. i 19. vijeka otkupljen ovaj portret.

- Djelo je iste godine predstavljeno na velikoj izložbi Katarine Ivanović u Galeriji SANU i potom je uvršteno u stalnu postavku Narodnog muzeja - navedeno je u muzejskoj publikaciji o razvoju zbirke srpskog slikarstva 18. i 19. vijeka.

“Korpa sa grožđem” 

Djelo “Korpa s grožđem” jedno je od njena tri djela na kojima je motiv korpa sa grožđem. Ova kompozicija nastala je krajem 1837. godine ili početkom 1838.  Odiše svježinom i ljepotom te simboliše prolaznost prirode, vremena i života.

- O svojoj mrtvoj prirodi sa grožđem mogu da napišem da je ona upravo sada izložena na izložbi u Pešti i da su je zbog zavisti obesili tako visoko na zidu da se tehnika izvođenja ne bi videla - zabilježila je slikarka 1873. godine, kako je navedeno u bilješkama Narodnog muzeja u Beogradu gdje je i danas izložena.

“Anka Nenadović Topalović”

Jedan od portreta, pored istaknutih portreta Sime Milutinovića Sarajlije ili kneginje Perside Karađorđević jeste i slika mlade Anke Topalović, rođene Nenadović, u raskošnoj odori s ružama u rukama.

- Oznaku “prvi” u srpskom slikarstvu ovaj portret zaslužuje u još dve kategorije: reč je o najranijem portretu žene kojeg je naslikala žena te o prvom portretu u ukupnom korpusu srpskog slikarstva gde je žena prikazana u eksterijeru. Za razliku od Habsburške monarhije u kojoj je među srpskom građanskom populacijom ženski portret uobičajen, portretisanje žena u Kneževini, sve do polovine veka, bilo je rezervisano za najviši sloj, odnosno pripadnice kneževskih i najuglednijih porodica - zapisano je o ovoj slici u zborniku Narodnog muzeja, u kojem su o djelima Ivanovićeve pisale Marina Vrbaški, Danijela Korolija Crkvenjakov i Nevena Đorović.

“Doček Srpkinje Jelene, ugarske kraljice” 

Djelo inspirisano istorijom, uz “Osvajanje Beograda” ili sliku “Patrijarh carigradski anatemiše raskoš” jeste i slika “Doček Srpkinje Jelene, ugarske kraljice”.

Knjiga prikazuje dolazak u Beograd srpske princeze Jelene, kćerke velikog raškog župana Uroša Prvog i supruge kralja Bele Drugog.

Ovo djelo, tamnijeg tona, uz izražene jake nijanse crvene i žute završeno je 1869. godine.

Piše: Milanka Mitrić/agencije