Da se srpski narod nije samoorganizovao, odmah bi počelo klanje i ubijanje jer su, kaže Radanović, obavještajne službe bivše JNA ukazale da su zloglasne paravojne muslimanske formacije takozvane "Zelene beretke" i "Patriotska liga" bile "odlično organizovane grupe"

Nakon izglasavanja referenduma u Skupštini bivše SR BiH i preglasavanja srpskih predstavnika, zatim novog preglasavanja 29. februara i 1. marta 1992. godine na nelegalnom referendumu, Srbi su u BiH imali samo dvije opcije - da prihvate majorizaciju i dočekaju novi genocid, ili da se organizuju i brane, ocijenio je za Srnu predsjednik Odbora za zaštitu prava Srba u Federaciji BiH /FBiH/ Đorđe Radanović.

- Tadašnji muslimanski lider Alija Izetbegović rekao je da će žrtvovati mir za unitarnu i nezavisnu BiH. U takvoj BiH, gdje bi Srbe preglasavali, gdje ne bi imali mehanizme zaštite vitalnih nacionalnih interesa, bio bi neminovan novi genocid -  ističe Radanović.

Prema njegovim riječima, već tada je novi genocid "bio u najavi" i da se srpski narod nije samoorganizovao, odmah bi počelo klanje i ubijanje jer su obavještajne službe bivše JNA ukazale da su zloglasne paravojne muslimanske formacije takozvane "Zelene beretke" i "Patriotska liga" bile "odlično organizovane grupe".

- S druge strane, HDZ je organizovao sve u okviru hrvatskih sredina u formi takozvanog Hrvatskog vijeća odbrane -  dodao je Radanović.

On podsjeća da se u ponedjeljak, 1. marta navršava 29 godina od referenduma o unitarizaciji i preglasavanju Srba u BiH, uz opasku da je bivša "socijalistička BiH" od 1945. godine funkcionisala striktno po principu da se ne smije dešavati preglasavanje nijednog naroda.

- Nakon što je 1990. godine u BiH izabrana Skupština sa višestranačkim sastavom, od početka funkcionisanja se vidjela tendencija da muslimanski i hrvatski poslanici žele preglasavati srpske, a već od oktobra 1991. godine SDA uveliko radi na formiranju `Patriotske lige` i `Zelenih beretki`, tako da u Sarajevu formiraju veliki broj bataljona i jedinica po mjesnom principu, koje su zapravo bile vojno krilo SDA -  kaže Radanović.

On podsjeća da muslimanski i hrvatski poslanici u Skupštini BiH 25. januara 1992. godine izglasavaju odluku da održe referendum o nezavisnosti za 29. februar i 1. mart 1992. godine, a srpski poslanici nisu učestvovali u izglasavanju te odluke.

Prema njegovim riječima, skandalozno je da SDA tada u zloglasnu "Patriotsku ligu" infiltrira veliki broj krajnje sumnjivih lica, bezbjednosno interesantnih, poput Juke Prazine, Mušana Topalovića Cace, Ismeta Bajramovića Ćele, Rasima Delalića Ćele i drugih sarajevskih kriminalaca, od kojih je ovaj posljednji ubica srpskog svata Nikole Gardovića 1. marta 1992. godine na Baščaršiji.

Prvi mart - sarajevskim Srbima početak uništenja, a za BiH put u rat

- Prvi mart je njima dan nezavisnosti, sarajevskim Srbima dan početka uništenja, a za BiH put u rat. Kriminogena lica koja je tzv. `Patriotska liga` angažovala za početak rata, obavila su svoj krvavi posao upravo ubistvom Gardovića - naglasio je predsjednik Odbora za zaštitu prava Srba u FBiH.

Radanović je ranije rekao Srni da 1. mart Srbe u BiH podsjeća na organizovani čin ubistva Nikole Gardovića i da je velika laž da je ovo ubistvo srpskog svata i spaljivanje srpske zastave na Baščaršiji čin samo jednog sarajevskog kriminalca.

On je podsjetio da je tadašnji predsjednik Predsjedništva takozvane RBiH Alija Izetbegović u svom stranačkom govoru 1993. godine pomenuo sastanak koji je održan 10. juna 1991. godine u "Domu milicije", gdje je SDA izdala proglas kojim najavljuje početak "oružane odbrane BiH".

Radanovićevim kaže da je Izetbegović tada rekao da je u oktobru 1991. godine u Hrasnici od generala takozvane Armije BiH Sefera Halilovića primio izvještaj o toku organizacije Patriotske lige u cijeloj BiH.

- Takođe, Izetbegović tada govori i o organizovanoj borbi `Patriotske lige` u Foči, Zvorniku, Bijeljini i Sarajevu. Time se demaskira lažna slika stvorena u međunarodnoj javnosti da su muslimani, danas Bošnjaci, bili nenaoružane žrtve - rekao je Radanović.

Za sarajevske Srbe koji su sticajem okolnosti povjerovali u izjave o multietničkom karakteru njihove BiH, počeli su dani koji su provedeni u nizu privatnih logora, za koje Radanović ističe da su bili dani prebijanja, patnji, maltretiranja, silovanja, kao i dani njihovog kraja, poput stradanja u jami na Kazanima.

Ubistvo srpskog svata

Prvog marta 1992. godine u Sarajevu je ubijen srpski svat Nikola Gardović, otac mladoženje Milana i svekar nevjeste Dijane Tambur, a ranjen pravoslavni sveštenik Radenko Miković, dok su ubice, koje muslimanska vlast u Sarajevu nije ni pokušala da pravično kazni, spalile srpsku zastavu.

Protiv Nikolnog ubice Rasima Delalića Ćele tek početkom 2006. godine Kantonalno tužilaštvo u Sarajevu pokrenulo je sudski proces, koji nikada nije okončan jer je ovaj zločinac ubijen 2008. godine u Sarajevu.

Osim Delalića, koji je naknadno priznao da je ubio Gardovića, svjedoci su kao napadače prepoznali i Suada Šabanovića iz Zvornika i Muhameda Švrakića iz Sarajeva, koji je sin osnivača zloglasnih "Zelenih beretki" Emina Švrakića.

Četvrti napadač je Taib Torlaković koji je, kao i Ćelo, nakon rata ubijen u mafijaškom obračunu u Sarajevu. Delalić je odmah nakon početka ratnih sukoba u Sarajevu postao komandant Devete muslimanske brdske brigade takozvane Armije BiH, a od tadašnjeg predsjednika takozvanog ratnog Predsjedništva BiH Alije Izetbegovića "za zasluge" je na poklon dobio pištolj sa posvetom.

Jedan od srpskih svatova Aco Jovančić rekao je ranije Srni da su se srpski svatovi 1. marta 1992. godine okupljali u sarajevskom naselju Alipašino polje, a domaćini Gardovići su na balkon svog stana, u skladu sa tradicionalnim srpskim običajima istakli zastavu, srpsku trobojku, međutim, već tada su među komšijama primijetili njihovu netrpeljivost i čuli neprimjerene i zlurade komentare.

Desetak ljudi, koje Jovančić naziva banditima, a ne komšijama, pokušali su već tada da dokače i skinu srpsku zastavu, što im svatovi i domaćini nisu dozvolili.

Toga "crnog" 1. marta, u 14.30 časova, u crkvi Svetog Preobraženja u Novom Sarajevu obavljeno je vjenčanje Milana Gardovića i Dijane Tambur.

Svadbeni ručak bio je organizovan u Domu svete Tekle, u Staroj pravoslavnoj crkvi na Baščaršiji.

Poslije vjenčanja oko stotinu svatova u automobilskoj koloni od petnaestak automobila uputilo se u Dom udaljen oko sedam kilometara. Pošto ispred Stare crkve ne postoji parking, kolona je stala na 150-200 metara dalje - kod Vijećnice, gdje su ostavljeni automobili, a svatovi su pošli pješke prema Domu.

Prema svjedočenjima svatova i očevidaca iz pješačke zone na Baščaršiji, do svatova se dovezao bijeli "golf" u kojem su bila četvorica sarajevskih kriminalaca, a među njima i ozloglašeni Ćelo. Oni su izašli iz vozila i pokušali da barjaktarima oduzmu srpske zastave.

Došlo je do komešanja, poslije čega su dvojica mladića zapucala i ranila srpske svatove Mirovića i Gardovića, koji je preminuo nekoliko minuta kasnije u kolima Hitne pomoći.

Poslije zločina koji su kod Doma Svete velikomučenice Tekle i Stare pravoslavne crkve na Baščaršiji izvršili ljudi sarajevskog kriminalca Ramiza Delalića Ćele, porodica Gardović je morala da se iseli iz Sarajeva.

Najstariji sin Jovan Gardović postao je sveštenik hrama Aleksandra Nevskog u Beogradu, mlađi Milan je otišao u manastir Krka, a najmlađi Arsenije je završavao Bogosloviju u Beogradu. Sestra Nada se udala za sveštenika u Zvorniku, a brat Dragan, jedini zanatlija u porodici i ratni invalid, preselio se s porodicom takođe u Zvornik.

Autor: Ognjen Begović