Srednjovijekovna srpska istorija i dan danas se čuva u selu Borač koje se nalazi u srcu Šumadije. Iz ravne Gruže diže se veličanstveni krš na kom se nalaze ostaci starog grada u koji su se Srbi sklanjali od neprijatelja.

Pojedini istoričari kažu da je tada Borač imao više stanovnika nego London, a tokom vijekova u njemu su živjeli carevi, kraljevi i vlastelini. Prema arheološkim istraživanjima grad je star oko dvije hiljade godina, a Srbi su ga podigli na rimskim temeljima.

- Izgradnji ovog grada i njegovoj slavi najviše je doprineo Stefan Lazarević, koji je ovde sa Dubrovčanima potpisao sporazum o slobodnoj trgovini. Grad je bio podeljen na tri dela, gornji za vlastelu, srednji za tadašnje činovnike i vojsku i donji za stanovništvo - rekao je za "RINU" Mladen Novaković, vjeroučitelj i dobar poznavalac istorije sela Borač.

- Legenda kaže da je bilo toliko kuća da je mačka mogla preskakati sa krova na krov od krša pa sve do donje Gruže dokle se i prostirao - kaže on.

Srpsko selo na karti svijeta

Oko ovog slavnog srpskog grada otimale su se tadašnje velike sile. Bio je vojno - strateško uporište, a zbog geografskog položaja dugo je važio za neosvojivu tvrđavu. Koliko je bio značajan govori i činjenica da ga je jedan mletački kartograf ucrtao i u mapu svijeta.

- Sa svojom nadmorskom visinom preko 500 metara bio je dominatna tačka u celom ovom kraju. Prema predanju i ime je dobio po izuzetnom borbenom duhu lokalnog stanovništva. Ne samo da je bio vojni, već i duhovni i trgovinski centar. Ovde se proizvodilo žito, vuna, trgovalo stokom, ali i pisale crkvene knjige - kaže Mladen.

- U samom Borču tada je postojalo dva manastira i devet crkava. U centru sela i dan danas je očuvana ona najstarija, iz 1359. godine koja je prepoznatljiva po svom autentičnom ikonopisu, jer su kroz sredinu oslikani Sveti ratnici, koji predstavljaju simbol ovdašnjih meštana - dodao je.

Jedinstveno groblje na Balkanu

Ispred crkve, na stazi koja vodi do vrha Boračkog krša nalazi se groblje koje je po obiliku i broju spomenika jedinstveno na Balkanu. To je još jedan dokaz da je Borač nekada bio pun ljudi.

- Groblje obuhvata prostor oko pola hektara, a na njemu se uzdiže nekoliko stotina spomenika, stećci zvani “kapačari” zbog svog jedinstvenog vrha. Kamen je nabavljan u majdanima Boračkog krša, a gradili su ih vešti lokalni majstori - rekao je vjeroučitelj iz ovog šumadijskog sela.

- Iako je vreme odnelo svoj danak, jasno se može videti da su svi ti spomenici nekada davno prvobitno bili napravljeni u jakim bojama, što je verovatno bila fascinantna slika. Na spomenicima se mogu videti i određena obeležja, ako je sahranjen drvoseča onda sekira, ako je vojnik onda šajkača - objasnio je.

Iako je dugo odolijevao neprijatelju, Borač je pao pod Turcima 1438. godine, a iako su ga osvojili grad nisu koristili.

Danas su na tom mjestu ostale samo ruševine koje govore o slavnoj prošlosti i velikim borbama koje su vođene na ovom području. Borački krš proglašen je za Spomenik prirode i pod zaštitom je države.

Godišnje ga obiđe na hiljade ljudi koji su fascinirani specifičnim stijenama vulkanskog porijekla, ali i bogatom istorijom ovog kraja.