Francuska i Njemačka su članicama EU uputile non-pejper o BiH, a kako navode neposredni cilj je "poništavanje neustavnih zakona i povlačenje novog nacrta ustava"

U non pejperu, koji je u posjedu Provjereno, navode si između ostalog da kontakti sa Miloradom Dodikom, Nenadom Stevandićem i Radovanom Viškovićem treba da budu suspendovani.

Non-pejper prenosimo u cjelosti:

Odgovori na napade Republike Srpske na ustavni poredak BiH

Ovaj dokument sa opcijama predstavlja ažuriranje dokumenta podnijetog 3. novembra 2023. godine i napisan je u svjetlu zaključaka Političkog i bezbjednosnog komiteta (PBK) dogovorenih 26. marta 2025. godine, koji su otvorili put za dalje aktivno angažovanje država članica EU u vezi sa tekućom ustavnom krizom u Bosni i Hercegovini (BiH). Cilj je da se olakša rasprava o odgovoru EU na napade Republike Srpske na ustavni poredak BiH.

OBRAZLOŽENjE

Tekuća ustavna kriza u BiH predstavlja najozbiljniji izazov suverenitetu, jedinstvu, kao i funkcionalnom i teritorijalnom integritetu BiH u posljednjih 30 godina, od potpisivanja Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Dejtonu i Parizu. U proteklim sedmicama, aktivnosti i pravni procesi unutar RS nakon prvostepene presude protiv predsjednika RS Milorada Dodika od 26. februara 2025. godine, predstavljaju otvoren napad na ustavni poredak BiH.

Konkretno:

- Odluka o mjerama i zadacima koji proističu iz neustavnih odluka i djelovanja vanustavnih institucija BiH od 26. februara 2025. godine

- Zakon o Visokom sudskom i tužilačkom savjetu RS od 27. februara 2025. godine

- Zakon o neprimjenjivanju zakona i zabrani djelovanja vanustavnih institucija BiH u RS (Sud BiH, Tužilaštvo BiH, SIPA) od 27. februara 2025. godine

- Izmjene i dopune Krivičnog zakonika RS od 27. februara 2025. godine

- Zakon o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija od 27. februara 2025. godine

- Nacrt Ustava RS od 13. marta 2025. godine

- Zakon o zaštiti ustavnog poretka RS od 13. marta 2025. godine

Evropska unija i njene države članice su u različitim formatima i jednostrano nedvosmisleno osudile ove akte, nazvavši ih prijetnjom za funkcionisanje institucija zemlje i osnovne slobode njenih građana. Ovi akti su u suprotnosti sa obavezama koje je BiH preuzela na svom putu ka EU, godinu dana nakon odluke Evropskog savjeta o otvaranju pregovora za pristupanje Bosne i Hercegovine Evropskoj uniji.

Evropska unija je u zaključcima Savjeta od 17. decembra 2024. godine ukazala na moguće reakcije EU na aktivnosti i aktere koji podrivaju i ugrožavaju ustavni poredak, suverenitet, teritorijalni integritet i međunarodni subjektivitet BiH.

EU je naglasila potrebu za procjenom svih opcija i ozbiljnih posljedica koje su na raspolaganju u instrumentima EU.

Evropska unija je takođe potvrdila da ostaje posvećena Opštem okvirnom sporazumu za mir u Dejtonu i Parizu i ustavnom poretku BiH. Pored toga, Evropska unija ozbiljno shvata svoju odgovornost za stabilnost i mir u BiH i regionu Zapadnog Balkana.

CILj

Lokalno vlasništvo nad mirnim rješavanjem krize ostaje od suštinskog značaja. Lokalne vlasti i njihovo djelovanje treba da usmjeravaju situaciju. Spoljni uticaj treba da bude ograničen.

Cilj Evropske unije ostaje pomoć u očuvanju i izgradnji mirne, stabilne, suverene i nezavisne funkcionalne evropske države Bosne i Hercegovine, koja poštuje svoje obaveze prema principima i vrijednostima Evropske unije, demokratskim društvima i vladavini prava, kao i prema budućnosti Bosne i Hercegovine u Evrospkoj uniji. 

Neposredni cilj je poništavanje neustavnih zakona i povlačenje novog nacrta ustava. Potrebno je ispitati sve opcije za ostvarenje ovog cilja.

Trajno rješenje krize zahtijeva, prije svega, potpuni i nepovratni povratak Republike Srpske u ustavni poredak Bosne i Hercegovine, ponovnu posvećenost bosanskih Srba pravilnom funkcionisanju državnih institucija i njihovu ponovnu posvećenost preduzimanju svih relevantnih koraka navedenih u preporuci Komisije od 12. oktobra 2022. godine za napredak u procesu pristupanja EU.

NAREDNI KORACI

Sljedeće mjere treba da budu dio instrumenata Evropske unije:

1) Finansijska podrška

Bilo koji projekat koji je direktno ili djelimično koristan za RS u okviru Investicionog okvira za Zapadni Balkan (WBIF) treba ostati suspendovan. Države članice treba da sa Komisijom ispitaju mogućnosti za prekid dva suspendovana projekta. Komisija treba da se uzdrži od predlaganja novih projekata korisnih za RS. Razvijeni su kriterijumi za odmrzavanje ovih mjera nakon što rukovodstvo RS preduzme konstruktivne korake. Države članice će morati biti prethodno konsultovane.

EU treba da stupi u kontakt sa drugim relevantnim međunarodnim finansijskim institucijama, kao što je Svjetska banka, kako bi se obezbijedilo da i one usvoje sličan pristup.

Bilateralna finansijska pomoć za projekte koji direktno ili djelimično koriste RS treba da bude suspendovana.

2) Sankcije

Evropska unija treba da razmotri ciljanu upotrebu okvira za restriktivne mjere (Odluka Savjeta 2011/173/ CFSP) u svjetlu situacije u Bosni i Hercegovini, usvajanjem restriktivnih mjera prema pojedincima ili subjektima koji podrivaju suverenitet, teritorijalni integritet, ustavni poredak i međunarodni subjektivitet Bosne i Hercegovine. Očekujemo prijedloge od visoke predstavnice/potpredsjednice (HRVP) u vezi sa tim u narednim sedmicama.

U nedostatku konsenzusa na evropskom nivou, treba razmotriti državne mjere, uključujući ciljane individualne mjere kao što su zabrane putovanja, te koordinisati ih među državama članicama. Usvajanje mjera od strane pojedinačnih država članica EU treba da bude praćeno lokalnim rješenjima kojima treba da se da prioritet. Državne mjere predstavljaju privremene i reverzibilne restriktivne mjere čiji je cilj da izazovu promjenu ponašanja ciljanih subjekata i pojedinaca.

3) Proširenje 

EU i njene države članice treba da naglase da su postupci RS u suprotnosti sa evropskim putem Bosne i Hercegovine i interesima stanovništva BiH, uključujući stanovništvo Republike Srpske. Napredak u procesu pristupanja zavisiće od sprovođenja neophodnih koraka navedenih u preporuci Komisije od 12. oktobra 2022. godine. Istovremeno, EU i države članice treba da u javnim komunikacijama istaknu koristi od evropskih integracija.

4) Kontakti sa zvaničnicima RS

Angažovanje EU i država članica sa zvaničnicima vlade RS ili SNSD-a treba da se fokusira na isticanje rizika daljeg sprovođenja neustavnog kursa predsjednika RS Dodika. Ova komunikacija treba da sadrži poruke koje ukazuju na otvorenost i spremnost EU na ublažavanje tenzija čim postanu vidljivi znaci promjene politike, kao i angažman sa opozicijom iz RS i civilnim društvom. Kontakti na visokom nivou sa liderima RS koji su osuđeni ili optuženi (M. Dodik, N. Stevandić i R. Višković) treba da budu suspendovani.