Narodna skupština Republike Srpske održana u Palama donijela je na današnji dan 1993. godine odluku o proglašenju rezultata referenduma od 15. i 16. maja, na kome je srpski narod sa 96 odsto glasova odbacio Vens-Ovenov plan za BiH.

Bio je to zadnji mirovni plan u kome su njegovi autori pokušali da izbjegnu postojanje Republike Srpske - svi naredni planovi su uvažali postojanje Srpske kao nezaobilaznu činjenicu.

Vens-Ovenov mirovni plan predviđao je nekoliko kantona, pri čemu bi srpske teritorije bile razbijene na više nepovezanih oblasti.

Narodna skupština Republike Srpske odlučila je na Đurđevdan, 6. maja 1993. godine, da se o Vens-Ovenovom mirovnom planu za BiH izjasni narod na referendumu, što je bio uvod u odbijanje zahtjeva zapadnih sila da se ukine Republika Srpska i umjesto nje formiraju kantoni.

Na referendumu su stanovnici Srpske odbacili taj plan, koji su njegovi tvorci 18. juna proglasili zvanično mrtvim.

U času kada je ovaj plan nametan Srbima u BiH, Vojska Republike Srpske kontrolisala je ogroman procenat teritorije BiH, a tadašnje muslimanske snage već su bile u sukobu sa HVO-om.

Srpsko rukovodstvo je insistiralo na Republici Srpskoj, proglašenoj još 9. januara 1992. godine.

Prvo odbijanje Vens-Ovenovog plana uslijedilo je na sjednici Skupštine Srpske na Jahorini 6. maja, kojoj su prisustvovali Slobodan Milošević i tadašnji premijer Grčke Konstantin Micotakis.

Prije glasanja, nakon 17 časova rada, poslanici su se na poziv predsjednika parlamenta Momčila Krajišnika odvojili da još jednom razmisle o ponudi, a onda je jednoglasno odbacili.

To je kasnije dovelo do sankcija koje je Milošević uveo Republici Srpskoj na Drini, a koje su nadgledali strani posmatrači, odnosno "plavi šljemovi".

Srbi su 1992. godine godine prihvatili Kutiljerov plan o podjeli BiH na tri nacionalna kantona u zamjenu za priznavanje spoljnih granica BiH, što je muslimanski lider Alija Izetbegović prihvatio, pa odbacio, čime je, prema svjedočenju samog Kutiljera, izazvao rat.

Muslimanski lider Alija Izetbegović odbijao je sve planove, pa čak i one koji nisu predviđali Republiku Srpsku, navodno tražeći BiH bez ikakvih unutrašnjih granica, a zapravo želeći da rat potraje što duže kako bi se nacionalne zajednice sasvim razdvojile.

Svaka naredna međunarodna inicijativa ili plan za mir u BiH predviđali su postojanje Republike Srpske i usvajali njeno postojanje, od kojih je Oven-Stoltenbergov plan Srpskoj davao 51 odsto teritorije BiH.

Dejtonski mirovni sporazum samo je usvojio već prije, u Ženevi postignute, principe ustavnog uređenja, koji su predviđali Republiku Srpsku kao konstitutivni dio BiH.