U Manastiru Žitomislić obilježen je praznik Svetih mučenika žitomislićkih, a Svetu arhijerejsku liturgiju služio je Njegovo preosveštenstvo episkop dalmatinski Nikodim, koji je besjedi naveo da su mučenici žitomislićki postradali za ime Gospodnje.

- To vam je najveća ljubav koju neko može da pokaže, da ideš i u smrt sa svojom braćom. Onaj koji slijedi sve što je Gospod prošao su svjedoci samog vaskrsenja Hristovog. To treba da bude centar naše vjere. Mi kao hrišćani treba da slijedimo riječi Gospodnje i jevanđelje koje kaže da ne pripadamo ovom svijetu - rekao je vladika Nikodim.

On je podsjetio da je Manastir Žitomislić stradao u dva rata.

- Ova crkva se podigla kao feniks iz pepela i krasi ovaj kraj. Ovo je jedan od najljepših manastira u BiH i drago mi je da nas ovd‌je mučenici žitomislićki okupljaju i da pokažemo da poštujući njih, jesmo poštovaoci Hrista i pravi vjernici - poručio je vladika Nikodim, kome su u služenju liturgije sasluživali jeromonah Pamfil iz Manastira Trojice Sergijeve Lavre kod Moskve, te sveštenici eparhija zahumsko-hercegovačke i primorske i dalmatinske.

Iguman Manastira Žitomislić Danilo Pavlović rekao je da je ovo veliki događaj za manastir i sve vjernike.

On je pozdravio predstavnike Ruske pravoslavne crkve koja je mučenike stavila u svoj diptih svetih, a oca Pamfila zadužila da piše žitije mučenika žitomislićkih.

Iguman Danilo je istakao da se ruska crkva odgovorno odnosi prema srpskim mučenicima.

Nakon liturgije, u Muzeju Žitomislić otvorena je izložba "Patrijarh Varnava u posjeti Hercegovini i Bosni" autora Daria Drinića.

Drinić je na otvaranju izložbe rekao da izložba prikazuje posjetu patrijarha Varnave Hercegovini, te da su slike otkupljene iz Zagreba.

Drinić je govorio o životu patrijarha Varnave, ali i da značaj njegovog d‌jela nije dovoljno prepoznat u našem narodu.

Svetoj liturgiji i kasnije izložbi slika prisustvovao je veliki broj vjernika i zvaničnika, među kojima predstavnici Kancelarije Vlade Republike Srpske u Mostaru, narodni poslanik u Skupštini Srpske Ilija Tamindžija, Nedeljko Đogo iz Opštinskog vijeća Stolac, predstavnici Oružanih snaga BiH, predsjednik Skupštine opštine Nikšić Nemanja Vuković i mnogi drugi.

Sveti arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve 2022. godine odredio je 26. jun kao datum praznovanja Svetih sveštenomučenika žitomislićkih i od tada se praznuje.

Srpska pravoslavna crkva kanonizovala je žitomislićke mučenike 2005. godine kada je osveštan manastir Žitomislić.

Sveti žitomislićki mučenici u Srpskoj pravoslavnoj crkvi praznuju se u znak sjećanja na bratstvo manastira Žitomislić koje je postradalo u Drugom svjetskom ratu, a čije su mošti stradale i u posljednjem ratu kada je zapaljen i porušen manastir Žitomislić.

Iguman Danilo rekao je da se Sveti mučenici žitomislićki poštuju godinama u manastiru, ali da se od 2022. proslavljaju kao slava u manastiru Žitomislić.

Sa uspostavljanjem Nezavisne Države Hrvatske, bratstvo manastira Žitomislić i svi ostali bili su pozvani da se jave u mjesni ured.

Tada je na čelu manastira bio iguman Konstantin Vučurović kome je kada je stradao bilo tek 26 godina, jeromonah Dositej Vukićević, jeromonah Makarije Pejak, iskušenik Mladen Šaran, iskušenik Obren Okiljević, bogoslov Marko Prodanović i bogoslov Branko Bilanović.

Kod njih se tada našao u gostima i protođakon iz Mostara Vladimir Čejović koji je došao iz Crne Gore bježeći od tamošnjih ratnih dešavanja.

- Toga dana kada su ih pozvali da se jave na popis i oni su to učinili. Svi iz manastira su prešli Neretvu i javili se u mjesni ured međutim tamo su ih odmah svezali i mučili i odveli na Vidonju jamu iznad Biletić polja gdje su ih bacili u jamu i zatrpali kamenjem i svi su skončali u toj jami - priča iguman Danilo.

Vladimiru Čejoviću tada je ponuđeno da ode odatle jer nije dio bratstva, ali on nije želio da ih napusti rekavši da će do kraja ostati sa bratstvom manastira Žitomislić, te je i on sa njima postradao.

Bratstvo manastira je bilo veoma mlado i nije bilo ni po čemu prijetnja NDH. Konstantin je imao samo 26 godina, Dositej i Makarije su te godine tek bili rukopoloženi, a Obren Okiljević je imao svega 18 godina.

- Oni tako mladi nisu bili nikakva prijetnja, a ni po svom stavu nisu se nikome zamjerili nego su živjeli u miru sa svojim komšijama. Međutim završili su tako kako je završila većina našeg naroda iz doline Neretve i svugd‌je gd‌je su Srbi živjeli na teritoriji NDH - rekao je iguman Danilo.

Bratstvo manastira bačeno je u jamu Vidonja te 1941, a mitropolit Vladislav je pokušavao šezdesetih godina da ih dostojno sahrani, međutim komunističke vlasti to nikada nisu dozvolile. Tek 1991. godine su izvađeni iz jame i sahranjeni u grobnici iznad crkve u manastiru Žitomislić, no ni tada nisu imali mira.

- Godine 1992. je razoren manastir i tada su novi mučitelji bacili eksploziv u njihovu grobnicu tako da su oni dva puta stradali. Mi danas imamo samo dio sačuvanih njihovih kostiju koje čuvamo u crkvi ispred oltara. 2005. godine proglašeni su za mučenike, jer su dva puta stradali i od tada do danas ih poštujemo, pjevamo ih na svakoj liturgiji i molimo im se kao svojim nebeskim zaštitnicima - rekao je iguman Danilo.