Prosječna porodica u Republici Srpskoj više od 80 odsto svog mjesečnog kućnog budžeta potroši na hranu i komunalne troškove, uključujući i troškove prevoza, što je daleko više od evropskog prosjeka koji iznosi oko 60 odsto.

Ukazuje na ovo izvršna direktorica Udruženja za zaštitu potrošača “Don” iz Prijedora Murisa Marić upoređujući životne troškove, odnosno potrošnju jednog prosječnog evropskog domaćinstva i našeg.

- Kod nas jedna porodica mjesečno za hranu izdvoji više od 40 odsto svog kućnog budžeta, a otprilike isto toliko i za plaćanje režija, odnosno komunalnih stavki kao što su grijanje, struja i voda. Tu, naravno, ulaze i troškovi prevoza. Znači, više od 80 odsto, ako ne i više, ode samo na ove dvije životne stavke. Šta onda ljudima može ostati za ostale potrebe!? Pa gotovo ništa, tako da kupovina odjeće i obuće postaje gotovo nemoguća i ne planira se na mjesečnom nivou, baš kao i odlazak u bioskop ili pozorište. To veoma mali broj ljudi u današnjim okolnostima može sebi priuštiti - istakla je Marićeva za “Glas Srpske”.

Upoređujući ovo sa podacima koje je objavio Evrostat, odmah je vidljivo mnogo velikih procentualnih odstupanja. Primjera radi, jedno prosječno evropsko domaćinstvo najviše novca mjesečno potroši na stanovanje, vodu, struju i gas - 32,7 odsto, a zatim slijede hrana i bezalkoholna pića - 17,1 odsto i transport - 10,8 odsto. Ostatak ode na rekreaciju i kulturu (6,7), namještaj i opremu za domaćinstvo (4,9), restorane i hotele (4,8) i odjeću i obuću (4,0 odsto). Inače, najveći udjeli izdataka za hranu i bezalkoholna pića zabilježeni su u Rumuniji i to 24,8 odsto, Litvaniji 20,4, Bugarskoj 20,1, Estoniji 19,9, Poljskoj i Slovačkoj (19,6). Najniži su bili u Irskoj - 8,3 odsto, Luksemburgu 9, Austriji 10,9, Danskoj i Njemačkoj po 11,8 odsto.

Činjenicu da ovdašnja porodica, procentualno gledajući, čak dva i po puta više novca iz kućnog budžeta potroši za hranu od prosječne evropske, Marićeva objašnjava velikom razlikom u platama. Prema njenim riječima, to se odmah može vidjeti ukoliko uporedimo visinu minimalne plate na prostorima Evropske unije, koja iznosi oko 1.300 evra, a u Republici Srpskoj 350.

- Ta velika razlika evidentna je i kod prosječnih primanja. Sve to dovodi do toga da troškovi ishrane kod nas postanu prioritet broj jedan, dok je u razvijenijim zemljama udio ovih troškova znatno niži, jer su i plate mnogo veće. Takođe, ne treba zaboraviti da kod njih postoje i mnogobrojne marže, kojima se ograničava veliki rast cijena hrane. Imaju i mnogobojne akcije i popuste, kada većina građana vrlo često kupuje u većim količinama. Ima toga i kod nas, ali ovdašnji ljudi još nemaju tu vrstu potrošačke navike - kaže Marićeva.  

Slično mišljenje dijeli i ekonomski analitičar Zoran Pavlović navodeći kako sigurno ne treba zaobići ni činjenicu da je u Republici Srpskoj, ali i BiH, prosječna plata 2000. godine iznosila oko 500 maraka, koliko i potrošačka korpa.

- Danas je prosječna plata oko 1.200 maraka, ali je vrijednost ove korpe oko 2.400 maraka. To znači da su svi građani BiH u ovom periodu napravili jedan korak unazad kada je u pitanju životni standard. Kada se pogleda učešće hrane u svakodnevnim troškovima, koje je izuzetno visoko, onda čudi da vlasti nisu do sada ništa uradile da to promijene, da se, recimo, bar smanji stopa PDV-a na osnovne životne namirnice ili ukinu akcize. Bilo šta - poručio je Pavlović.

Korpa

Prema podacima Saveza sindikata, potrošačka korpa u Srpskoj je u februaru ove godine iznosila čak 2.430 maraka, dva puta više od prosječne plate. I iz njihovih podataka je vidljivo da troškovi za hranu predstavljaju najveći mjesečni izdatak sadržan u ovoj potrošačkoj korpi - 1.082 marke (44,68 odsto).

Piše: Veljko Zeljković