Svjedoci smo da se kvalitet vazduha drastično pogoršava približavanjem zime. Mnogi gradovi, posebno oni u kotlinama se pretvaraju u gasne komore, dok stepen zagađenja prelazi sve dozvoljene granice. Prema podacima sa sajtova AirVisual i Purpleair, Istočno Sarajevo i Sarajevo su konstantno u top 10 najzagađenijih gradova svijeta, sa AQI indeksom zagađenja od preko 150, a indeks često zna dostići i do kritičnih 300!

AQI je indeks koji pokazuje kvalitet vazduha. Veća indeksna vrijednost znači zagađeniji zrak i ozbiljnije eventualne posljedice po zdravlje. Na primjer, 50 indeksnih poena znači relativno čist zrak i malu vjerovatnoću štete po zdravlje, dok indeksna vrijednost od preko 300 poena znači zagađenje visokog nivoa, izuzetno opasnog po zdravlje svih građana. Vrijednosti AQI indeksa veće od 100 izražavaju kvalitet zraka opasan prije svega za grupe stanovništva izuzetno osjetljive na zagađenje, a krajnje povećanje indeksne vrijednosti znači zrak opasan za sve.

 Temperatura vazduha obično pada sa povećanjem nadmorske visine (1 °C na 100 m). Ali tokom hladnih zimskih noći površina zemlje veoma brzo gubi temperaturu. Zrak u blizini površine postaje hladniji od zraka iznad njega i tako nastaje topliji sloj vazduha, iznad hladnijeg. To se naziva temperaturna inverzija. Pri ovakvoj temperaturnoj inverziji, topli vazduh deluje kao poklopac, prekrivajući opasne čestice.

Pa, kakva je veza između inverzije temperature i kvaliteta vazduha?

Slojevi toplog vazduha sprečavaju da zrak ispod njega prođe. Tako zagađivači koji se stvaraju prilikom loženja u domaćinstvima, izduvni gasovi vozila i drugi industrijski zagađivači kruže u blizini površine. Koncentracija toksina u vazduhu koji udišemo raste i postajemo zaglavljeni u “kupoli”.

Grad smješten u dolini i blizu planina podložniji je temperaturnoj inverziji od drugih gradova. Hladni vazduh je gušći i teži; zbog toga često “klizi” niz padinu planine i završava u dolini, ostavljajući topliji zrak iznad.

Zimska hladnoća znači sagorijevanje više fosilnih goriva

Iako je industrijsko zagađenje na konstantnom nivou tokom cijele godine, zagrijavanje domaćinstava i emisije iz vozila su veći tokom hladnijih zimskih dana. Naročito u siromašnijim zemljama u kojima se u domaćinstvima loži ugalj i razno smeće. Nivo PM 2.5 čestica, ugljen monoksida i drugih toksina se time znatno se povećava. PM 2.5 predstavlja čestične materije (particulate matter – PM) koje imaju prečnik manji od 2.5 mikrometra. Pošto su vrlo male i lagane, fine čestice ostaju duže u vazduhu nego teže čestice. Zahvaljujući svojoj maloj veličini, čestice manje od 2.5 mikrometara su sposobne da prođu nos i grlo, te mogu da prodru duboko u pluća, a čak mogu ući i u krvotok, što ih čini izuzetno opasnim za čovjeka.

Kako poboljšati kvalitet vazduha

Mjere za očuvanje životne sredine su itekako potrebne. Nedavno je italijanski ministar ekonomije potvrdio da je njegova zemlja planira ukinuti upotrebu uglja do 2025. godine, čime se pridružila Francuskoj, Velikoj Britaniji i Kanadi. Korak, ali barem, u pravom smjeru.

Drugo „rješenje“ koje bi značajno poboljšalo atmosferu je prelazak na električne ili hibridne automobile. Očigledno, takođe bi pomoglo i ograničenje obima saobraćaja i nametanje naplate taksi za zagađenje.

Stručnjaci za problem zagađivanja vazduha imaju posebno oštre riječi za proizvođače automobila. - Sada znamo da su gasovi iz dizel vozila mnogo toksičniji nego što su to tvrdile auto-kompanije i to je veliki uzročnik zagađenja vazduha u Evropi i Sjevernoj Americi. 

Više informacija o kvalitetu vazduha u našoj okolini pogledajte na ovom linku.