Ko je namjeravao da se nakon skoro tri decenije od završetka rata vrati na svoje ognjište on je to već odavno uradio, tako da su unutrašnje migracije sada između entiteta i Brčkog posljedica samo određenih benefita koje pruža Srpska, odnosno FBiH određenim kategorijama stanovništva.
Jedan od mogućih motiva zašto pojedini odjavljuju prebivalište u FBiH i prijavljuju se na adresu u Republiku je dobijanje novčane pomoći koju daje republička Vlada, dok nerijetko stanovnici posežu i za fiktivnim prijavama zbog ostvarivanja prava na vantjelesnu oplodnju.
Prema riječima stručnjaka do sada je u Republici Srpskoj bilo oko 10.000 šetajućih stanovnika u unutrašnjim migracijama.
- U proteklim godinama Republika je u unutrašnjim migracijama imala više od 400 do 500 ljudi doseljenih nego odseljenih. Sada su te migracije možda i pale. Ko je mislio da se vrati u rodno mjesto, on je to već i uradio, tako da su motivi sada za promjenu prebivališta benefiti koje pružaju entiteti pojedinim kategorijama građana - rekao je “Glasu Srpske” demograf Stevo Pašalić.
Iz Fonda zdravstvenog osiguranja (FZO) RS kazali su da su ranije imali slučajeva gdje je bilo primjetno da su osiguranici promijenili prebivalište iz FBiH u Republiku Srpsku pa su se zatim obraćali na njihovu adresu sa zahtjevima za vantjelesnu oplodnju.
Međutim FZO juče nije mogao provjeriti da li je i dalje takva situacija, jer provjere u sistemu iziskuju duži period.
BiH ne gubi, niti dobija
Prema podacima Agencije za identifikaciju dokumenata, evidenciju i razmjenu podataka (IDDEEA) iz Srpske su se u 2023. godini u FBiH prijavile 1.203 osobe.
- Sa druge strane, iz drugog entiteta prebivalište u Srpskoj prijavilo je 938 osoba - kazali su “Glasu” u IDDEEA.
Kada je riječ o odjavljenim iz entiteta, odnosno prijavljenim u Brčko u 2023. godini iz FBiH u distrikt se prijavilo 258 lica, odnosno iz Srpske njih 153.
Sa druge strane iz Brčkog se u Srpsku u istoj godini doselilo 208 lica, a u FBiH 310 osoba.
- Sa ovim migracijama unutar zemlje BiH niti šta gubi, niti dobija. To je samo razmještaj unutar zemlje. Tu je sada riječ samo o određenim opštim benefitima. Tako isto možemo pratiti opštine unutar Srpske, prema kojima Banjaluka stalno povećava broj stanovnika, dok se smanjuje u Kotor Varošu, Čelincu, Kneževu... Kakva je korist što praznimo jedna područja, a punimo druga - upitao je Pašalić.
Razlog za unutrašnje migracije, kako između entiteta, tako i opština je ostvarivanje određenih prava i benefita.
- To je nešto opravdano, a ima i onih građana koji kalkulišu gdje im je bolje. Tu je, između ostalog, motiv i onih 750 maraka koje vlast u Srpskoj daje za nezaposlene roditelje četvoro i više djece, zbog čega su pojedini iz FBiH, da bi to ostvarili, prijavljivali prebivalište u pograničnim opštinama u Srpskoj. Nisu to veliki brojevi, ali to je tako. Ta pomoć je privlačna za višečlane porodice, a adresa za prijavu prebivališta olako se nađe i posao završi u roku od jedan dan - rekao je Pašalić.
Isti razlog, naglašava on, preovladava i sa druge strane, odnosno ljudi iz Srpske se prijavljuju u FBiH da bi ostvarili određena prava.
- Ostalo je mnogo onih koji još nisu riješili imovinska pitanja u tom entitetu, tako da sa promjenom prebivališta na području FBiH to sve ide lakše. Nije tu nijedan razlog da je negdje nešto bolje, bolji posao, preseljenje. To su isključivo benefiti koje ljudi ostvaruju. Takođe oni koji su radili na području FBiH do 1991, a sada su u Srpskoj, kada bi tamo išli na penzionisanje, mogu da ostvare i veća primanja. Ljudi to rade. Snalaze se kako znaju da bi ostvarili neke svoje interese - poručio je Pašalić.
Koji podaci su pravi?
Sa druge strane demograf Aleksandar Čavić navodi da je teško navesti razloge zbog kojih se ljudi odjavljuju iz jednog i prijavljuju u drugi entitet. Takođe naveo je da podatke IDDEEA za prošlu godinu razlikuju od onih Zavoda za statistiku RS.
- Zavod za statistiku u svojim publikacijama objavljuje brojeve o unutrašnjim migracijama. Prema njihovim podacima za 2023. u Republiku Srpsku je doseljeno 9.157 ljudi, a odseljeno 8.949. Ti podaci obuhvataju kretanja stanovništva na teritoriji Republike Srpske. IDDEEA je iznijela skroz druge podatke - kazao je “Glasu Srpske” Čavić.
Naglasio je da se tu javljaju problemi, jer se ne zna koji su podaci tačni.
- Mi se odmah nađemo u problemu sa ovim podacima. Podatke IDDEEA morao bih dobro da pogledam i izanaliziram da bih mogao da o njima komentarišem - zaključio je Čavić.
Uslovi
Narodna skupština Republike Srpske jednoglasno je usvojila krajem 2022. godine Zakon o podršci nezaposlenom roditelju četvoro i više djece u Republici Srpskoj, kojim je propisano da će nezaposleni roditelj četvoro i više djece u Srpskoj primati novčanu naknadu u iznosu od 750 KM na mjesečnom nivou, uz uplaćene poreze i doprinose. Uslovi za ostvarenje ovog vida pomoći su, između ostalog, da roditelji imaju državljanstvo Bosne i Hercegovine i državljanstvo Republike Srpske, ali i da imaju prijavljeno prebivalište u Republici Srpskoj ili na teritoriji Brčko distrikta BiH.
Piše: Marijana Miljić Bjelovuk
