Cijena sirove nafte brent na svjetskim berzama bilježi rast koji je tokom ovog mjeseca bio konstantan te je cijena jednog barela u posljednjih 30 dana skočila sa 74 na 83 dolara i nalazi se na tromjesečnom maksimumu, a pojedini stručnjaci upozoravaju da bi vrijednost “crnog zlata” i dalje mogla rasti, na više od 90 dolara.
Iako američki FED i Evropska centralna banka razmatraju još jedno restriktivno podizanje kamatnih stopa u pokušaju da se izbore sa inflacijom, a radi se o faktoru koji ima potencijal da uspori ekonomski rast i smanji potražnju za naftom - ovo ipak nije značajnije uticalo na pad potražnje, ali i cijena sirove nafte.
Članice OPEK-a smanjile su proizvodne kvote, što je promijenilo izglede tržišta za drugu polovinu 2023. godine, a analitičari iz “Goldman Saksa” procjenjuju da će rekordno visoka potražnja za naftom i smanjena ponuda stvoriti prilično velike deficite na tržištu od skoro dva miliona barela dnevno.
Zvanični podaci međunarodnih institucija pokazuju da se potražnja za naftom vratila na nivoe prije pandemije. Zbog toga ponuda ima problema da održi korak, postavljajući teren za još veće cijene “crnog zlata”, a Kina i Indija ključni su pokretači rastuće potražnje.
Eksperti ukazuju da će upravo ekonomski “postkovid” oporavak Kine najvjerovatnije podstaći nove i veće promjene na globalnom tržištu.
S druge strane, ruski izvoz sirove nafte je već u trendu opadanja u posljednjih nekoliko nedjelja, a očekuje se da će Saudijska Arabija takođe ponovo smanjiti proizvodnju sirove nafte u avgustu. Ovoj zemlji su, kako ocjenjuju eksperti, potrebne što više cijene, jer još uvijek pati od finansijske štete koju je pretrpjela tokom rata cijena nafte od 2014. do 2016. Saudijska Arabija je zbog toga prešla sa budžetskog suficita na tada rekordno visok deficit od 98 milijardi američkih dolara. Takođe, tada je ova naftom bogata zemlja potrošila najmanje 250 milijardi dolara svojih dragocjenih deviznih rezervi. Saudijskoj Arabiji je zato, kako navode ovi eksperti, potrebno da cijene nafte budu dovoljno visoke ne samo da pokrije užasnu finansijsku zaostavštinu svojih katastrofalnih ratova cijena nafte, već i da finansira široku lepezu socio-ekonomskih projekata potrebnih da zadrži svoju kraljevsku porodicu na vlasti.
Takođe, nikako ne treba izgubiti iz vida i da se Rusija krajem 2016. pridružila OPEK-u što iz sadašnjeg ugla gledano, a u kontekstu dešavanja u vezi sa Ukrajinom i ekonomskog rata sa Zapadom, ima poseban značaj.
Profesor i direktor Instituta FEFA iz Beograda i član Programskog komiteta Svjetskog naftnog savjeta iz Londona Goran Radosavljević kaže da iako je nezahvalno praviti bilo kakve prognoze zbog neelastičnosti naftnog tržišta, cijena sirove nafte tokom narednih nekoliko godina mogla bi se kretati u rasponu, uslovno rečeno, od 80 do 90 dolara.
- I države i naftne kompanije su procenile da im je ovo prilika da uzmu ogromni novac. I bile su u pravu jer nije došlo do pada tražnje, dapače - navodi Radosavljević, dodajući da zbog svega toga ne treba očekivati da se cijena goriva na domaćim pumpama u neko dogledno vrijeme vrati na nivo prije pandemije.
U prilog ovim tvrdnjama ovog eksperta idu i posljednji podaci koji otkrivaju rekordne profite naftnih kompanija. Saudijska Arabija je tokom prošle godine imala prihod od prodaje od 326 milijardi dolara, što je bilo najviše u eri prestolonasljednika Mohameda bin Salmana.
Rekordni profiti
Kuvajtska nacionalna naftna kompanija saopštila je kako je od aprila 2022. do marta 2023. zabilježila rekordan profit od tri milijarde evra. Ovo je najveći profit koji je ova kompanija ostvarila u svojoj istoriji - za 198 odsto veći nego profit u fiskalnoj godini koja se završila 31. marta 2022. godine. I druge velike naftne kompanije su zabilježile rekorde, a među njima je “Ekson mobil” sa 50,68 milijardi evra i “Šel” sa 36,2 milijarde evra. Profit kompanije “Katar enerdži” bio je 38,46 milijardi evra, a saudijskog naftnog giganta “Aramko” čak 145,69 milijardi evra.
Piše: Veljko Zeljković
