Dejtonski sporazum je teško narušio prava sarajevskih Srba, ističe predsjednik Skupštine Organizacije starješina Vojske Republike Srpske pukovnik Blagoje Kovačević.

Dejtonskim mirovnim sporazumom određeno je da pet predratnih sarajevskih opština Ilijaš, Vogošća, Hadžići, Ilidža i Novo Sarajevo, koje su sve vrijeme građanskog rata u BiH bile najvećim dijelom pod kontrolom srpskih vlasti, pripadaju Federaciji BiH.

- Srpski narod Sarajevsko-romanijske regije, iako je u ratu navikao na razne podvale tzv. međunarodne zajednice, ovom odlukom bio je potpuno šokiran - navodi Kovačević za Srnu.

On napominje da je iz istorije poznato da nikada nijedan mirovni ugovor ili sporazum nije zadovoljio sve strane u sukobu, ali je malo mirovnih sporazuma bilo koji su se tako grubo oglušili na prava jedne od zainteresovanih strana, kao što je to bio ovaj sporazum.

- Niko nije mogao ni u najcrnjim slutnjama pretpostaviti da će se neko ovako poigrati sa njihovim životima i sudbinama. Svi mogući argumenti: gruntovne knjige, istorijsko bivstvovanje, kulturno naslijeđe, u ratu odbranjena teritorija - bili su na srpskoj strani, ali nije bilo volje bjelosvjetskih moćnika - ističe Kovačević.

On podsjeća da je tokom čitavog rata srpski narod optuživan za tzv. "agresiju na BiH, a naročito na grad Sarajevo".

Prema njegovim riječima, ovu propagandu širili su muslimanski mediji i skoro bez izuzetka mediji iz SAD i zapadnoevropskih zemalja, pa ispada da su baš oni svojim djelovanjem i pripremili ovu nepravednu odluku prema Srbima Sarajevsko-romanijske regije.

- Nezadovoljni ovom odlukom, Srbi iz sarajevskih pet opština organizovali su brojne mitinge i okupljanja, upućujući samo jednu poruku: 'Ne damo Srpsko Sarajevo'. Ovi protesti su organizovani više kao iskaz svojevrsnog patriotizma i ogorčenosti, a manje kao nada da će se njima nešto promijeniti. Bila je predviđena i precizna dinamika kada će se izvršiti reintegracija spskih naselja u federalno Sarajevo - podsjeća Kovačević.

Kao što često biva na ovim prostorima, iako kalendarski na izmaku, zima je tih dana pokazala surovu ćud, jer je svakodnevno padao snijeg, a temperatura vazduha se u pojedinim noćima spuštala i do minus 20 stepeni Celzijusovih.

- Što su se više približavali datumi reintegracije srpskih teritorija u federalno Sarajevo, protesti su jenjavali i preovladavala je svijest o kolektivnom iseljavanju. Na sve strane traženi su kamioni za prevoz najnužnijih stvari i uputstva kuda da se krene. Samo po sebi nametnulo se mišljenje da se treba kretati prema istoku Republike Srpske, odnosno prema Palama, Rogatici, Višegradu, Bratuncu, Zvorniku, Bijeljini i dalje prema Beogradu i Novom Sadu - navodi Kovačević.

On napominje da nije mali broj onih koji su svoje utočište potražili u prekookeanskim zemljama SAD, Kanade i Australije, kao i zemljama Zapadne Evrope, dok je jedan manji broj Srba odlučio da ostane na prostoru srpskih naselja na istočnoj periferiji Sarajeva u naseljima Vojkovići, Kasindo, Lukavica i Tilava i tu iznova započne svoje bitisanje.

- Osim činjenice da moraju da se iseljavaju sa vjekovnih ognjišta, najveći broj tih nevoljnika iskopavao je posmrtne ostatke svojih poginulih saboraca i članova porodica, s namjerom da ih sahrane tamo gdje nađu novo stanište. U toku ovog egzodusa od prenosa posmrtnih ostataka oko 1.000 poginulih boraca Vojske Republike Srpske nastalo je vojničko groblje u opštini Sokolac koje će vremenom dobiti naziv 'Mali Zejtinlik' - napominje Kovačević.

Bilo je slučajeva da su posmrtni ostaci nekih boraca sahranjivani bez prisustva rodbine jer u ovom opštem oni nisu mogli da prisustvuju to činu.

Nažalost, navodi Kovečević, dio ovih nevoljnika ni za dugo vremena nije uspio da se skrasi u novim sredinama, a razlozi su bili višestruki: odsustvo dovoljnog broja smještajnih kapaciteta, nemogućnost zapošljavanja i nedostatak bilo kakvih sredstava za goli život.

- Tako je to bilo prije 27 godina na prostoru Sarajevsko-romanijske regije. Danas u federalnom Sarajevu skoro da i nema Srba, jer su svedeni na nivo statističke greške. A prije rata, Sarajevo je bilo drugi po veličini srpski grad u Jugoslaviji, odmah iza Beograda - zaključuje Kovačević za Srnu.

Piše: Ognjen Begović