Ekolozi, kajakaši i rafteri upozoravaju da je HE na gornjoj Drini prijetnja po životnu sredinu i zdravlje.

Svečano polaganje kamena temeljca za zajednički projekat Vlade Republike Srpske i Vlade Republike Srbije  - Hidrelektranu Buk Bijela u Foči koji je planiran danas označava početak prve faze velikog zajedničkog projekta od regionalnog značaja.

Uoči posjete predsjednika Srbije Aleksandra Vučića ekolozi, ljubitelji rijeka i ekstremnih sportova na vodi, upozorili su da je neophodno da se planovi za izgradnju tri brane na gornjoj Drini u Bosni i Hercegovini zaustave i da se ova jedinstvena rijeka zaštiti.

Navode da Drina i njene pritoke, između ostalih strogo zaštićenih vrsta, predstavljaju i najvažnije svjetsko stanište globalno ugrožene vrste riba-mladice (Hucho hucho), a i sve su popularnija turistička destinacija.

Viktor Bjelić iz Centra za životnu sredinu iz Banjaluke rekao je da izgradnjom planiranih hidroakumulacija na Drini prijeti potpuno uništenje skoro 30 kilometara toka, a građanima Foče i okoline predstavlja i prijetnju po zdravlje.

- Ne samo što su Tara i Drina dugi niz godina popularne za rafting i kajakarenje, one svojom ljepotom predstavljaju prave bisere Balkana. Shodno tome, potreba za očuvanjem rijeka za buduće generacije, upravo u netaknutom obliku kakve su nama date, ne smije se dovesti u pitanje -  kazao je Bjelić.

Nataša Kovačević iz organizacije "Green Home" iz Crne Gore ističe da Elektroprivreda Republike Srpske tvrdi bez ikakvih dokaza da izgradnja hidroelektrane Buk Bijela neće imati prekogranični uticaj.

- Zapravo, ako akumulacija doseže do 434 metra nadmorske visine, to bi, ne samo poremetilo migraciju ugrožene mladice i drugih vrsta, već bi zapravo ušlo na teritoriju Crne Gore, jer je granica na 432,37 metara -  pojašnjava Nataša.

Portal "Buka" podsjeća da firma u vlasništvu Elektroprivrede Republike Srpske (ERS) (49%) i Elektroprivrede Srbije (51%) planira seriju od tri hidroelektrane na gornjoj Drini; HE Buk Bijela, HE Foča i HE Paunci, ukupne snage oko 180 megavata.

U julu 2017. godine potpisan je memorandum o izgradnji HE Buk Bijela s kineskom Nacionalnom aero-tehnološkom međunarodnom inženjerskom korporacijom (AVIC-ENG), no nije potpisan konačni ugovor o gradnji.

- Građevinska dozvola za sada je obezbijeđena samo za pripremne radove. Osim činjenice da nije potpisan ni jedan ugovor o zajmu, pa izvor finansiranja ostaje nepoznat, nikada nije objavljena ni studija izvodljivosti, što postavlja pitanje postoji li ona uopšte? Uprkos činjenici da Drina čini dio granice Bosne i Hercegovine s Crnom Gorom i Srbijom, od državnih institucija BiH niko do sada nije podnio zahtjev za davanje saglasnosti za izgradnju ove hidroelektrane, dok Pravobranilaštvo Bosne i Hercegovine još uvijek ispituje slučaj -  ističu ekolozi i aktivisti.

U decembru 2020. godine, 24 zastupnika u Zastupničkom domu Parlamenta Bosne i Hercegovine pokrenula su postupak pred Ustavnim sudom protiv odluke Republike Srpske o davanju koncesije za izgradnju hidroelektrana na Gornjoj Drini, budući da odluke u vezi s državnom imovinom poput rijeka na međunarodnim granicama, mogu samo biti donijete na državnom nivou.

U toku je i slučaj pred Odborom za sprovođenje Espoo konvencije zbog propusta Bosne i Hercegovine da se savjetuje sa Crnom Gorom o prekograničnim uticajima na životnu sredinu hidroelektrana na gornjoj Drini. Grupa nevladinih organizacija podnijela je žalbu Odboru u maju 2020., što je slijedila crnogorska vlada u decembru iste godine.

Postupak koji je pokrenuo Aarhus centar u Sarajevu takođe je u toku na Vrhovnom sudu Republike Srpske, tražeći da se ospori odluka Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske iz 2019. godine kojom je omogućeno ERS-u da se osloni na procjenu uticaja na životnu sredinu koja datira od prije deset godina i koja sadrži mnogo manjkavosti, umjesto da zahtijeva izradu nove studije po osnovu zahtjeva ERS-a za novu ekološku dozvolu.

Organizacije koje upozoravaju na ovaj slučaj su:  Aarhus centar u BiH, Bosna i Hercegovina, Centar za životnu sredinu, Bosna i Hercegovina, Green Home, Crna Gora, Nature Lovers Montenegro, Crna Gora, NVO Da zaživi selo, Crna Gora, SRK Lipljen Pljevlja, Crna Gora i WWF Adria.

Najava

Prema zvaničnim najavama svečano polaganje kamena temeljca za zajednički projekat Vlade Republike Srpske i Vlade Republike Srbije  - Hidrelektranu Buk Bijela u Foči, označiće početak prve faze velikog zajedničkog projekta od regionalnog značaja.

- Svečanost će biti održana uz prisustvo najviših zvaničnika Republike Srpske i Republike Srbije u Foči, u ponedjeljak, 17. maja, 2021. godine u 13:30 časova. Na realizaciju ovog strateški važnog, infrastrukturnog projekta HE BUK BIJELA sa 57 metara visokom betonskom gravitacionom branom, koja ima najveću instalisanu snagu 93,52 MW i očekivanu godišnju proizvodnju od 332 GW časa čekalo se punih 50 godina. Ovo je naznačajniji i najatraktivniji hidroenergetski objekat gornjeg toka Drine, koji ima dugi istorijat projektovanja, od 1965. godine. Idejni projekat je završen davne 1970. godine prošlog vijeka, kada je završena i eksproprijacija zemljišta.  Ipak, konačni poduhvat, zbog brojnih poteškoća, preduzele su tek Republike Srpska i Republika Srbija -  saopšteno je iz HES-a Gornja Drina.