Ne tako davno, lopta, lutka, lastiš, igra žmurke bili su sinonimi zdravog odrastanja. U tom i takvom vremenu, roditelji nekih starijih generacija su kao problem doživljavali to što su im djeca stalno napolju i ne sluteći da će vjerne pratioce djetinjstva zamijeniti mobilni telefoni.

Danas, nekoliko godina kasnije potpuno drugačija slika. Roditelji današnjih naraštaja, boreći se sa novim vremenima, kao jedan od najvećih problema doživljavaju to što im djeca previše vremena provode „onlajn“. Već sa dvije godine djeca umiju da rukuju telefonima, puštaju muziku koju žele, biraju video-snimke, listaju fotografije.

Digitalno okruženje razvija se nevjerovatnom brzinom, pametni telefoni ušunjali su se svima u živote, tako da je ponekad nemoguće odrediti pravu mjeru virtuelnog u realnom svijetu. I upravo u tome je problem, trvde stručnjaci.

O generacijama djece za koje kažemo da su „rođeni sa telefonom“, posljedicama njihove pretjerane izloženosti internetu, uticaju na mentalni i motorički razvoj, kao i opasnostima koje „vrebaju“ u virtuelnom svijetu, razgovarali smo sa Ljiljanom Purković, pedagogom u Srednjoj školi „28. juni“ u Istočnom Novom Sarajevu.

Na početku razgovora za „Kateru“ Ljiljana je istakla da se djeca, ukoliko provode previše vremena ispred ekranima, mogu povući iz stvarnog svijeta, imati probleme sa uspostavljanjem socijalnih veza, razvijanjem empatije i komunikacijskih vještina.

Smanjena fizička aktivnost djece povećava rizik od mentalnih zdravstvenih problema kao što su anksioznost i depresija.

- Važno je postaviti granice u korišćenju mobilnih telefona kako bi deca imala balansiran pristup virtualnom i realnom svetu. Dugotrajno korišćenje interneta i mobilnih telefona može dovesti do preterane izolovanosti kod dece – navodi Ljiljana.

Djeca koja provode previše vremena na internetu ili sa mobilnim telefonima mogu se povući iz realnog svijeta, izgubiti kontakt sa stvarnim životom i smanjiti socijalnu interakciju sa vršnjacima i odraslima, a to, dodaje naša sagovornica, može imati negativan uticaj na njihov socijalni razvoj, emocionalnu dobrobit i kvalitet života uopšte.

Problemi, takođe, nastaju i sa motorikom, pažnjom, koncentracijom, kognitivne sposobnosti kod djece, ali i vidom.

- Dugotrajno korišćenje mobilnih uređaja može dovesti do smanjenja fizičke aktivnosti, što može uticati na njihovu motoričku spretnost i kondiciju. Takođe, kod izuzetno male dece korišćenje mobilnih uređaja može negativno uticati na razvoj fine motorike, jer se smanjuje prilika za vežbanje motoričkih veština kao što su pisanje, crtanje ili vezivanje čvorova. Dugotrajno gledanje ekrana može uticati i na vidnu percepciju kod dece, što može dovesti do problema sa vidom u kasnijem uzrastu - objašnjava ona.

Uprkos tome što su današnje generacije školaraca odrasle u doba digitalne tehnologije i mobilnih uređaja, prekomjerna upotreba može imati negativan uticaj na razvoj djece.

- Više je nego očigledno da o posedicama koje dolaze, najčešće kasnije, niko ne razmišlja – ocjenjuje Ljiljana.

Najraniji uzrast djeteta rezervisan je za razvijanje vještina, provođenje vremena na svježem zraku, za igranje u pijesku, slaganje kockica, puzli. Važno je podsticati djecu na aktivnosti izvan ekrana, kao što su sport, igra na otvorenom, čitanje knjiga i druženje s vršnjacima.

Kako govori naša sagovornica, kod djece mlađeg uzrasta, prava mjera u korišćenju mobilnog telefona, ako ona uopšte i postoji, jeste ograničenje vremena koje provode na tim uređajima, kao i praćenje sadržaja koji konzumiraju.

-  Moja lična preporuka roditeljima dece mlađe od šest godina jeste zabrana korišćenja mobilnih telefona ili ekstremno stroga kontrola zato što svako malo dopuštanje upotrebe mobilnog uređaja sigurno vodi ka stalnom traženju veće količine vremena za ove aktivnosti, što opet vodi gubljenju kontrole – ističe ona.

I na kraju, ističe, važno je postaviti jasna pravila o korišćenju mobilnih telefona, kao što su zabrana korišćenja tokom obroka, prije spavanja i slično.

Govoreći o razlikama između virtuelnog i realnog svijeta, Ljiljana objašnjava da je ona teško uočljiva za djecu mlađeg uzrasta, u mnogim slučajevima i nemoguća.

Za nove generacije školaraca se popularno kaže da su „rođeni sa telefonom“, a korišćenje mobilnih uređaja i izloženost velikom broju informacija od malih nogu može imati pozitivne i negativne aspekte.

-  S jedne strane, deca mogu naučiti mnogo o svetu oko sebe, razvijati digitalne veštine i pristupati obrazovnim sadržajima. Međutim, s druge strane, prevelika izloženost ekranima može negativno uticati na njih. Zato to popularno mišljenje da su nove generacije školaraca „rođene sa telefonom“ može imati svoje prednosti, ali i velike nedostatke. Iako se ovakvi komentari najčešće koriste u pozitivnom kontekstu, s ciljem da se pokaže „pamet“ deteta, sigurno je da postoje i mnoge štete od preranog i prekomernog korišćenja mobilnih telefona – konstatuje naša sagovornica.

Za kraj razgovora, Ljiljana je rekla da mišljenje roditelja o štetnosti mobilnih telefona varirati.

I dok su neki roditelji svjesni potencijalnih štetnosti i nastoje postaviti granice i kontrolisati korišćenje mobilnih uređaja kod svoje djece, drugi, možda, i nisu dovoljno informisani o mogućim rizicima ili jednostavno ne pridaju dovoljno pažnje ovoj temi.

- Brza evolucija tehnologije i dostupnost mobilnih uređaja može otežati roditeljima da budu u potpunosti svesni svih potencijalnih štetnosti i posledica prekomernog korišćenja kao što su smanjenje fizičke aktivnosti, oštećenje vida, problemi sa spavanjem, smanjenje socijalnih veština i javljanje emocionalnih problema. Edukacija roditelja o rizicima i upravljanje korišćenjem mobilnih uređaja može biti ključni faktor u zaštiti djece od mogućih negativnih uticaja – dodaje ona.

Rješenje je ograničavanje vremena ispred ekrana, više igre sa vršnjacima, ali i lični primjer.

-  Ako roditelji ne postavljaju granice i ne kontrolišu korišćenje mobilnih uređaja kod svoje dece, ona mogu postati preterano vezana za ove uređaje i razviti zavisnost. Takođe, ako roditelji sami prekomerno koriste mobilne uređaje i internet, deca mogu usvojiti iste navike i postati zavisna od ekrana. Stoga je važno da roditelji budu svesni svog uzora i postavljaju jasne granice u vezi korišćenja mobilnih uređaja kod dece, kako bi ih zaštitili od potencijalne zavisnosti i negativnih uticaja na razvoj – zaključila je Ljiljana.