Lukavica 1994. godine

U proljeće 1994. godine, u Sarajevu je došlo do komešanja zbog takozvanog "Tenk sporazuma" između UN i Vojske Republike Srpske. Specijalni izaslanik Ujedinjenih nacija Jasuši Akaši 4. maja, dozvoljava da konvoj od sedam tenkova Vojske Republike Srpske prođe kroz "zonu isključenja" oko Sarajeva, za jačanje srpskih položaja u oblasti Trnova, gdje se očekuje muslimanska ofanziva. Kao odgovor, Srbi su obećali da će pustiti konvoj od 170 britanskih vojnika i UN posmatrače u Brčko.

Sporazum između Vojske Republike Srpske i Akašia izazvao je histeriju u rukovodstvu muslimana, tako da je već sutradan sporazum otkazan. 

Međutim 6. maja portparol UN izjavio je da srpski tenkovi i dalje ulaze u "zonu", jer odluka da se raskine ugovor nije potvrđena iz štaba UNPROFOR-a u Zagrebu. UN je pozvao muslimane u gradu da ne postoji ništa opasno, jer su kontrolisani od strane mirovnih snaga. Oštrina u svemu ovome je dodata  pričom o "nestanku" jednog od tenkova Vojske Republike Srpske negdje u prolazu. Jedan srpski tenk, lutajući brdima oko Sarajeva izazvao je ozbiljno komešanje između lidera muslimana i Ujedinjenih nacija. Ali tenkovi su stigli na planirano odredište i priča je postepeno zaboravljena, ostavljajući, međutim, neprijatnu atmosferu u mirovno-muslimanskim odnosima. Većina godine oko Sarajeva je protekla poprilično mirno (ne računajući, naravno, male upade i čarke sa automatskim oružjem), osim kratkog izbijanja sukoba početkom jeseni.

Grbavica 1994.

Osamnaestog septembra tzv. ARBiH neočekivano napada iz pravca Grdona, pokušavajući da oduzme sjeveroistočno predgrađe Sedrenik. Početnim iznenađenjem, tzv. ARBiH izbacuje srpske jedinice sa položaja ali do 20. septembra Vojska RS vraća izgubljene položaje. 

Sarajevo 1995. - neuspjeli pokušaj deblokade grada

Sjeverozapadno od Trnova operiše jedna krajiška brigada koju je poslao 1. krajiški korpus Vojske Republike Srpske. Artiljerijsku odbranu objezbjeđuje 4. romanijski mješoviti artiljerijski puk, te dio diverzantskog odreda ''Beli vukovi''.

U pomoć Sarajevsko-romanijskom korpusu Vojske Republike Srpske je bilo još oko 6.500 boraca.

Uoči napada, muslimanska vlada je proglasila stanje povišene pripravnosti, kroz muslimanske dijelove Bosne je uveden policijski čas, a u Sarajevu su sve prodavnice privremeno zatvorene. 

Bitka je počela pred zoru 15. juna 1995. sa muslimanskim granatiranjem Ilijaša, sjeverozapadno od Sarajeva. U sjevernom dijelu grada 16. divizija 1. korpusa tzv. ARBiH odpočinje oluju napada na srpske položaje u brdima Čemerske sa ciljem presjecanja puta Semizovac-Olovo. Posmatrači UN toga dana broje 1.600 detonacija iz velikih kalibara. 

Iste večeri mediji su počeli da šire muslimaski proglas u kome Alija Izetbegović izjavljuje da međunarodna zajednica ne čini ništa da spriječi katastrofu i da će narediti da muslimanska vojska probije opsadu glavnog grada.

Predsjednik Republike Srpske Radovan Karadžić reagovao je prilično mirno, on je rekao novinarima da je nova muslimanska ofanziva posljednji pokušaj da promjene situaciju na frontovima.

Novi predstavnik Unije za mirno rješavanje, švedski diplomata, Karl Bilt je pun pesimizma: ''U ovom trenutku politički proces ne postoji, sada imamo novu eskalaciju rata''.

Dvanaesta divizija tzv. ARBiH proizvodi niz napada sa ograničenim snagama na srpske položaje, da bi pridobila što bolje pozicije za dalji razvoj operacije. Tri glavna napada na pokušaju deblokade grada su krenula uspješno za muslimanske snage: Presječen je put Semizovac-Olovo, Srbi su pomjereni sa pozicija na Čemerskoj, ugroženi su putevi Sarajevo-Trnovo i Pale-Lukavica.

Najvažniji uspjeh početne muslimanske ofanzive je bio izbijanje na fragment puta Semizovac-Olovo, na ovaj način je presječena komunikacija srpskih mjesta Ilidža, Hadžići i Ilijaš sa ostatkom Srpske.

Šesnaestog juna 1. ilijaška brigada je nakon silnih napada muslimana na Čemersku, morala sa  pozicija sjeverno od Semizovca da se povuče na položaje istočno od puta Semizovac-Olovo.

To je, bez sumnje, je bio jedan od najtežih dana za borce Vojske Republike Srpske oko Sarajeva. Pored pozicija na Čemerskoj, Srbi su izgubili i pozicije na Debelom brdu jugoistočno od grada. U popodnevnim satima muslimani su nastavili naredovanje prema Trebeviću, praktično blokirajući snabdijevanje srpskih snaga na putu Pale-Lukavica, artiljerijskom i snajperskom vatrom.

Na pozicijama na Trebeviću tzv. ARBiH je 17, 18. i 19. juna imala grad Pale na dometu artiljerijske vatre, gdje je od početka rata bila smještena Vlada i predsjednik Republike Srpske.

Teške borbe su se odvijale 16. juna istočno i zapadno od sarajevskog aerodroma. Iz grada jedinice 12. divizije tzv. ARBiH napadaju predgrađe Nedžariće ali gotovo bez uspjeha. Istovremeno dio 14. divizije napada sa zapada Hadžiće, ali borci 1. igmanske brigade odbijaju napade.

Ofanzivna djelovanja muslimanskih snaga na jugu Sarajeva počela je tri dana pred sveopšti napad. Zadatak jedinica 14. divizije 1. korpusa (komadanta Zaima Imamovića) i dijelova 4. korpusa je bilo zauzimanje Trnova i Kalinovika.

Dvanaestog juna 109. 181. 145. i 182. brigada tzv. ARBiH zauzimaju Đokin vrh (2086 m.) odbijajući 1. gardijsku mt. br. VRS. Istovremeno dio 4. korpusa tzv. ARBiH značajno uzdrmavaju linije srpske odbrane na Treskavici.

Od 19. do 24. juna 12. krajiška laka i 4. podrinjska laka brigada u žestokim borbama zaustavljaju napredovanje muslimanske vojske na nekoliko kilometara od Trnova. Takođe, 1. gardijska mt. br. uz dio Hercegovačkog korpusa Vojske Republike Srpske zaustavlja ofanzivu neprijatelja na šest km od Kalinovika, sačuvavši značajan dio Treskavice i nekoliko sela. Muslimani nisu bili u stanju da kontrolišu put Sarajevo-Trnovo zbog konstantne srpske artiljeriske i snajperske vatre.

Uprkos ogromnoj numeričkoj superiornosti 1. korpusa tzv. ARBiH, u večernjim satima 16. juna ofanziva posustaje u većini sektora na frontu. Srpska komanda prikuplja rezerve i pažljivo razmotrava mogućnosti kontranapada i povratka bar nekih dijelova okupirane teritorije.

Uz precizno pogađanje srpske artiljerije i kratkim kontranapadima, muslimanska pješadija je zaustavljena. Ofanziva je iz ruku muslimana poput pjeska iscurila kroz prste, dok Generalštab Vojske RS hitno prikuplja sile kontranapada.

Odpočinju žestoke borbe, neke ključne pozicije su prelazile nekoliko puta iz ruku u ruke, ali ni jedna strana nije mogla da ostvari odlučujuću prednost na svojoj strani.

Sedamnaestog juna 3. sarajevska brigada Vojske Republike Srpske razbija sve pokušaje nastavka muslimanske ofanzive u blizini grada Rajlovca (sjeverozapadno od Sarajeva).

Zatim Srbi pokreću uspješnu kontraofanzivu za kontrolu nad putem Semizovac-Olovo, takođe uspješno obnavljajući kontrolu na putu Pale-Lukavica. Muslimanske jedinice ukopane na Debelom brdu još uvijek mogu da ugroze komunikaciju između srpskih snaga, ali povratkom svih okupiranih dijelova južno od Sarajeva i razbijanju muslimankih snaga na brdu Mojmilo, jedinice tzv. ARBiH na Debelom brdu se nalaze u haotičnom stanju.

U periodu od 18. do 22. juna 1995. muslimanske snage su u nekoliko navrata pokušavale da nastave ofanzivu, ali svaki put neuspješno uz velike gubitke u ljudstvu. Veče, 20. juna srpske snage su bezuspješno pokušavale da povrate Debelo brdo, ali i muslimani su bili blokirani na brdu bez ikakve mogućnosti planiranog napredovanja prema Palama.

Juna 21. vođene su pozicijske borbe kod Hadžića, Ilijaša i Visokog.

Juna 22, nakon što je Generalštab VRS dobio i dodatne snage sa drugih frontova, Vojska Republike Srpske je započela seriju kontranapada.

Treća sarajevska brigada VRS, pojačana specijalnim snagama, vraća pod svoju kontrolu put Semizovac-Olovo, takođe su vraćeni položaji na Čemerskoj planini, svi vitalnih komunikacijski položaji za srpske snage. Muslimani su izgubili strateški najvažnije teritorije koje su okupirali predhodnih dana ofanzive. 

Juna 26, kod Trnova, 65. zaštitni puk Glavnog štaba VRS u prodoru pod komandom Milomira Savčića razbija i izbacuje 14. diviziju tzv. ARBiH sa dominandtnih visova izad puta Sarajevo-Trnovo, a za tu uspješnu akciju general Ratko Mladić je odlikovao i pohvalio 65. zaštitini puk.

Nakon kraćeg zatišja, obje strane koriste za pregupisanje, te se borba nastavlja 28. juna, kada 1. ilidžanska brigada sa zapadne strane napada predgrađe Stup, iznad predgrađa je bio rijetki planinski teren oko grada gdje je srpska vojska mogla da koristi tenkovske jedinice kao manevarske snage. Tokom žestokih uličnih borbi VRS ponovo osvaja napuštenu fabriku ali nakon kontranapada 102. mt. br i 143. brigade tzv. ARBiH, vraćaju se na prvobitne položaje.  

U tim oslobodilačkim danima Hercegovački korpus uz podršku specijalnih jedinica MUP-a RS, pokreće seriju napada za oslobođenje Đokinog vrha na Treskavici, muslimanski borci sada umjesto ofanzivnih operacija, moraju da ulažu napore da zadrže dostignute položaje.

Juna 28, komanda tzv. ARBiH je naredila obustavu ofanzive priznavajući poraz. Ni jedan od ciljeva operacije na deblokadi Sarajeva nije postignut. Muslimani nisu uspjeli da pobijede sa daleko brojnijim snagama, glavna numerička nadmoć tzv. ARBiH u odnosu na Vojsku Republike Srpske se pokazala beskorisnom, naprotiv VRS je u najtežim uslovima uspjela da u kratkom vremenskom periodu zaustavi ofanzivu na sva tri glavna napada neprijatelja i kontranapadom povrati izgubljene teritorije.

Gubici Vojske Republike Srpske su iznosili oko 200 poginulih i 600 ranjenih boraca, dok je tzv. ARBiH imala daleko strašnije gubitke, više od 1.000 poginulih i 3.000 ranjenih.

Nastaviće se...