Javno preduzeće „Putevi RS“ upravlja sa 4.100 kilometara puta, a polovina nijednom nije rehabilitovana. Putna mreža u Srpskoj je posljednji put popravljana od 2008. do 2012, i to u dužini od 1.000 kilometara.

Na ovo su upozorili revizori Glavne službe za reviziju javnog sektora u izvještaju o reviziji učinka „Efikasnost prikupljanja i korišćenja naknada za javne puteve pri registraciji motornih i priključnih vozila“.

Zapravo, revizori su u izvještaju potvrdili sumnje svih građana, a to je da su naši putevi mnogo veći uzrok saobraćajnih nesreća nego što se to predstavlja u javnosti. Pri tome, na godišnjem nivou građani prilikom registracije vozila plaćaju desetine miliona maraka na ime naknade za javne puteve.

Sumnja u zvanične podatke

Takođe, revizori su posumnjali u zvanične podatke po kojima put i okolina puta kao uzrok saobraćajnih nezgoda učestvuju sa manje od jedan odsto. Sumnjaju jer faktor puta kao uzrok saobraćajnih nezgoda na putevima u cijeloj Evropskoj uniji učestvuje sa 34 odsto. Oni navode da je metodologija drugačija, ali ipak stanje naših i puteva u Evropskoj uniji, prije svega u zapadnim zemljama, gotovo je neuporedivo.

Saobraćajne nezgode u Srpskoj svake godine kao posljedicu imaju značajan broj poginulih i povrijeđenih, a nisu zanemarivi ni troškovi. Samo u 2018. na putevima u Republici Srpskoj je zabilježeno više od 10.000 saobraćajnih nezgoda u kojima je poginulo 130 ljudi. Više od 3.000 ljudi je lakše ili teže povrijeđeno, a procijenjeni troškovi su veći od 150 miliona KM.

Dvije smrti na istom mjestu

Jedan od primjera sa terena glasi ovako: Policija u Zvorniku u informaciji o stanju puta, koja je dostavljena upravljaču puta u aprilu 2016. godine, između ostalog navodi da su se dvije od ukupno tri saobraćajne nezgode sa smrtnim posljedicama dogodile na isti način. U obje nezgode se automobil kretao iz pravca Zvornika prema Bijeljini, pri čemu je nakon izlaska iz lijeve krivine, na mostu između naselja Branjevo i naselja Pilica, došlo do slijetanja u desnu stranu pored puta, pri čemu su se oba vozila zaustavila prilikom udara u betonski zid od propusta koji vodi porodičnoj kući M.M, a oba vozača su poginula na licu mjesta.

Na spornoj dionici puta u mjestu Pilica pripadnici MUP obavještavaju o postojanju 17 priključnih puteva na magistralni put i 13 betonskih propusta neadekvatno postavljenih s lijeve strane i desne strane puta.

Policijski službenici za bezbjednost saobraćaja kao najčešće uzročnike saobraćajnih nezgoda navode „neprilagođenu brzinu uslovima puta“. Ovaj pojam službenici MUP sa kojima su revizori obavili razgovore objašnjavaju kao vrlo rastegljiv i neodređen pojam, tako da ga je lako označiti kao uzrok mnogih saobraćajnih nezgoda.

Ne znaju koja je brzina prilagođena uslovima puta

Takođe, policijski službenici nemaju odgovor na pitanje koja bi to brzina u datom trenutku bila „prilagođena uslovima puta“ niti kako se izračunava ta brzina. Prema njihovim izjavama, uzrok navedenoj praksi je u Zakonu o javnim putevima, gdje je propisano da upravljač puta odgovara za štetu učinjenu korisnicima puteva koji, osim usvojenih standarda puta, poštuju i stanje puta i okoline.

Međutim, po izjavama odgovornih u policijskim stanicama, na sudu je teško dokazati odgovornost javnog preduzeća „Putevi RS“ i neadekvatno stanje određenog dijela puta.

Revizori su dali nekoliko preporuka nadležnima za bezbjednost saobraćaja. Od njih se očekuje da djeluju odmah kako bi bezbjednost u saobraćaju bila bolja, odnosno kako bismo imali što manje saobraćajnih nezgoda, naročito onih sa smrtnim ishodom.

U “Putevima RS” kažu da su oni dobili dvije preporuke i da će sačiniti plan otklanjanja nepravilnosti, koje će provoditi već od ove godine.

Isti račun, različite brojke

Plaćanje naknade za javne puteve pri registraciji motornih i priključnih vozila regulisano je Uredbom, a do tada se ovaj namet plaćao na osnovu odluke.

Iznos prikupljenih naknada je u stalnom porastu. Tako je, po podacima „Puteva RS“ i Poreske uprave RS, u 2016. godini prikupljeno oko 31,7 miliona KM po ovom osnovu, a u 2018. oko 38,5 miliona KM.

Međutim, revizori nisu mogli da se uvjere da li je prikupljeno novca onoliko koliko i treba. Podaci Poreske uprave RS i Puteva RS pokazuju jedno, Ministarstvo saobraćaja i veza RS na bazi podataka Informacionog sistema tehničkih naknada procjenjuje drugi iznos, dok su revizori prikazali znatno veću procjenu na osnovu izvještaja MUP o registrovanim vozilima. Tako je, recimo, razlika u 2018. između podataka „Puteva RS“ i procjene revizora gotovo 3 miliona KM.

– Podaci o registrovanim vozilima i obračunatim i plaćenim naknadama se vode u tri različite, međusobno povezane, baze podataka koje daju različite podatke o broju vozila i podatke o procijenjenim, odnosno neplaćenim naknadama, od kojih nijedna ne može da obezbijedi potpune informacije o obavezama i stepenu naplate naknade. Samim tim, nije uspostavljen integrisan i kompletan sistem evidentiranja i povezivanja obračuna i uplata koji bi omogućio efikasne softverske kontrole – upozoravaju revizori.