Krajnji cilj nove sarajevske histerije nisu udžbenici istorije u Republici Srpskoj već sama Republika Srpska i njene institucije.

Radovanu Karadžiću i Ratku Mladiću nije suđeno u Haškom tribunalu zato što su činili ratne zločine, jer njih dvojica niti su lično činili niti su naređivali činjenje zločina. 

Njima je suđeno zato što su stvarali Srpsku. 

Rekao je to u intervjuu za „Glas Srpske” direktor Instituta istorijskih nauka Univerziteta u Istočnom Sarajevu Draga Mastilović, navodeći da neki očigledno smatraju da to djeca u Republici Srpskoj ne bi smjela da saznaju. 

- To je glavni razlog aktuelnih napada iz Sarajeva - istakao je Mastilović, komentarišući žustre reakcije iz FBiH koje su izazvale izmjene nastavnog plana za istoriju 8. i 9. razreda osnovnih škola u Srpskoj, a koje se odnose na detaljnije izučavanje perioda Odbrambeno-otadžbinskog rata.   

GLAS: Sarajevu najviše smeta što će djeca u Srpskoj učiti o tome ko su Ratko Mladić i Radovan Karadžić. Kako gledate na napade iz FBiH?

MASTILOVIĆ: U FBiH očigledno ne mogu da se pomire sa činjenicom da sa protokom vremena istorijska istina sve više počinje da izbija na površinu, a samim tim njihovi ratni mitovi o „agresoru i žrtvi” sve očiglednije postaju besmisleni. Nekome u Sarajevu je očigledno veoma stalo da istorijska istina, zasnovana na naučno utvrđenim činjenicama, a ne na ratnoj propagandi, o događajima devedesetih godina 20. vijeka nikada ne izbije na površinu. Naravno da se pri tome računa na one već ustaljene, prevashodno međunarodne mehanizme pritiska i kažnjavanja Srba, što je već odavno postalo degutantno. 

GLAS: Šta se krije iza toga, da li pokušavaju da budu jedini kreatori istorije u BiH? 

MASTILOVIĆ: Sudeći prema nervoznim reakcijama iz FBiH, iza toga se krije panika zbog urušavanja njihovih ratnih narativa i nervoza zbog neispunjenih ratnih ciljeva, koji ni nakon tri decenije postojanja dejtonske BiH nisu ispunjeni i pored svih nastojanja bošnjačkih političara i međunarodnog faktora da institucionalno uruše Srpsku i tako od BiH naprave nacionalnu državu Bošnjaka, sa srpskom i hrvatskom nacionalnom manjinom. Realnost aktuelnih geopolitičkih odnosa i novi svjetski poredak, koji se ubrzano stvara, očigledno pojačavaju tu nervozu i izazivaju paniku.

GLAS:  Denis Bećirović je od Kristijana Šmita zatražio da smijeni ministarku prosvjete i kulture RS, zahtijevajući i od Brisela da reaguje. Bošnjački političari po ko zna koji put od međunarodne zajednice traže da kazni Srpsku. Zašto?

MASTILOVIĆ: Nema sumnje da su bošnjački političari još od ratnih godina navikli na to da im međunarodni faktor rješava probleme na način što će neprestano nadzirati i kažnjavati Srbe, a Srpsku postepeno institucionalno urušavati. Zbog toga je za njih od životne važnosti održavanje ratnog narativa koji su zajedno sa dijelom međunarodne zajednice stvarali, a kasnije pokušavali zacementirati kroz presude Haškog tribunala. Međutim, istoriju ne pišu sudovi, posebno ne oni koji su nastali sa namjerom da pišu za nekoga „poželjnu” istoriju. Doći će vrijeme kada će biti napisana i demaskirana uloga pojedinih međunarodnih činilaca u ratovima na jugoslovenskom prostoru pa i istorija Haškog tribunala, a tek tada će mnoge činjenice o ratovima devedesetih godina postati razumljivije.

GLAS: Kao istoričar, da li smatrate da bi lekcije koje su sporne Sarajevu trebalo da ostanu u nastavnom planu i programu? Da li na ispravan način prezentuju događaje tokom nastanka Republike Srpske?

MASTILOVIĆ: Kao istoričar smatram da udžbenici istorije moraju da sadrže isključivo naučno utvrđene činjenice, a činjenice su, između ostalog, i to da je Radovan Karadžić bio predsjednik Republike Srpske, a general Ratko Mladić komandant Glavnog štaba Vojske RS. Kako bi uopšte bilo moguće pisati istoriju Srpske, a ne konstatovati te činjenice? 

Više časova

GLAS: Da li đaci u Srpskoj, prema sadašnjim nastavnim planovima, uče dovoljno o nastanku Srpske i da li bi broj časova trebalo povećati?

MASTILOVIĆ: Od završetka rata prošlo je skoro tri decenije i sasvim je normalno da sadržaji udžbenika istorije obrađuju i te događaje. Istoričari su već napisali dovoljan broj naučnih monografija na osnovu kojih je moguće interpretirati te sadržaje u udžbenicima istorije. Studenti na univerzitetima u Istočnom Sarajevu i Banjaluci već odavno slušaju predmet Stvaranje Republike Srpske, što znači da je i nastavnički kadar osposobljen za interpretaciju tih sadržaja učenicima. Takođe, ne sumnjam da su Republički pedagoški zavod i resorno ministarstvo izradili kvalitetan nastavni plan i program. Podrazumijeva se da bi istorija, kao temeljna nacionalna disciplina, trebalo da bude više zastupljena u nastavnim planovima i programima, koliko god je to moguće, ali se i taj problem može donekle prevazići sistematskim radom na izgradnji kulture pamćenja, na primjer organizovanjem predavanja, seminara, škola istorije.

Piše: Anita Janković Rečević