Danas je subota, 25. maj, 146. dan 2024. Do kraja godine ima 220 dana.

1803. - Rođen američki pisac i filozof Ralf Valdo Emerson, osnivač "Kluba transcendentalista". Kao sin pastora prihvatio je sveštenički poziv, ali ga je napustio i pokušao da osnuje novu duhovnu zajednicu, u kojoj bi se otkrivale "skrivene harmonije i nepoznate ljepote". U knjigama i predavanjima izražavao je panteističku ljubav prema prirodi, koju je nastojao da uskladi sa tradicionalnim američkim individualizmom i romantičnim idejama o socijalnoj pravdi, etičkoj ispravnosti i odgovornosti. Djela: "Priroda", "Ogledi", "Uzorni ljudi", "Vođ života", "Društvo i usamljenost", "Poeme".

1810. - U Rio de la Plati /Argentina/ počela pobuna protiv španskog kolonijalnog režima i vlast je preuzela privremena vlada. Taj dan se proslavlja kao Dan nezavisnosti Argentine, mada je ona formalno proglašena tek u julu 1816.

1840. - U Srbiji uveden javni poštanski saobraćaj otvaranjem prve pošte u Beogradu u zdanju na Kalemegdanu. Pošta je otpremana u unutrašnjost srijedom i subotom.

1856. - Rođen francuski maršal Luj Feliks Fransoa Franše Depere, istaknuti vojskovođa u Prvom svjetskom ratu i počasni vojvoda srpske vojske. U junu 1918. preuzeo je vrhovnu komandu nad savezničkim snagama na Solunskom frontu i potom procijenio da srpska vojska - kao najborbeniji i najspremniji dio savezničkih snaga na tom ratištu - treba prva da krene u proboj fronta. Procjena se pokazala savršeno tačnom, jer je srpska vojska, poslije njegove zapovijesti za proboj Solunskog fronta, brzo porazila Bugare i prisilila ih na kapitulaciju, zatim i austrijske i njemačke trupe, što je bilo odlučujuće za slom Centralnih sila i okončanje Prvog svjetskog rata.

1889. - Rođen ruski konstruktor aviona i helikoptera Igor Ivanovič Sikorski, jedan od najznačajnijih pionira avijacije, koji je helikopter konstruisao još 1908, a 1913. prvi izgradio avion sa više motora. Njegove velike letjelice proslavile su ga u Prvom svjetskom ratu, posebno avion "Ilja Muromec" sa četiri motora po 55 konjskih snaga. Poslije emigriranja u SAD je nastavio da konstruiše višemotorne avione za interkontinentalne letove, a izradi helikoptera se vratio 1939, usavršavajući ih tokom Drugog svjetskog rata i poslije rata.

1892. - Rođen jugoslovenski autokrata hrvatskog porijekla Josip Broz Tito, doživotni predsjednik SFRJ i Saveza komunista Jugoslavije, koji je neograničenom ličnom vlašću upravljao Jugoslavijom 35 godina. U bivšoj SFRJ 25. maj je pompezno proslavljan - uz centralni slet na stadionu JNA i predavanje slavljeniku štafetne palice, koja je prethodno danima nošena širom zemlje, što je podrazumijevalo ogromne troškove - mada se tačan datum njegovog rođenja, zapravo, ne zna. Kao austrougarski feldvebel /kaplar/ u Prvom svjetskom ratu učestvovao je u vojnom pohodu na Srbiju, u sastavu 25. puka 42. hrvatske domobranske divizije, jedinice koja je počinila najstrašnije ratne zločine nad desetinama hiljada srpskih civila u Mačvi u jesen 1914. Ubrzo potom unaprijeđen je u čin cugsfirera /vodnik/ i odlikovan je srebrnom medaljom za hrabrost, a 1915. je zarobljen na Istočnom frontu. Član Komunističke partije Jugoslavije postao je 1920, a 1937. njen generalni sekretar, voljom sovjetskog diktatora Josifa Staljina, poslije smjenjivanja i strijeljanja Josipa Čižinskog /Milana Gorkića/. Radio je 1936. i 1937. u Kominterni u Moskvi u vrijeme najžešćih čistki, u kojima su likvidirani i mnogi jugoslovenski komunistički prvaci. Kao vođa KPJ vodio je u Drugom svjetskom ratu ustanak protiv Nijemaca od 1941, a 1943. je uspio da izoluje rivalski četnički pokret kome su saveznici uskratili podršku. Po ulasku u Srbiju snage pod njegovom komandom su 1944. i 1945. likvidirale bez suđenja desetine hiljada ljudi, samo u Beogradu najmanje 12.000. Odolio je snažnom Staljinovom pritisku 1948, čime je zadivio svijet, ali se, pri tome, obračunao s pristalicama Moskve tipično staljinističkim metodama. Bio je jedan od osnivača i istaknutih lidera pokreta nesvrstavanja. Proglašen je ustavom iz 1974. za doživotnog predsjednika i iste godine za šefa SKJ bez ograničenja mandata. Čvrstom rukom je suzbijao separatizam, ali je u Ustav iz 1974. ugradio sistemske faktore dezintegracije zemlje, što je doprinijelo njenom krvavom razbijanju početkom devedesetih godina 20. vijeka.

1911. - Predsjednik Meksika Porfirio Dijas dao ostavku poslije pobjede revolucionarnih snaga nad trupama vlade u građanskom ratu.

1922. - Rođen italijanski političar Enriko Berlinguer - generalni sekretar Komunističke partije Italije od 1972. do smrti 1984, jedan od najistaknutijih pobornika "evrokomunizma" (spoj demokratije i socijalizma) i tvorac strategija "istorijskog kompromisa" (s granskim strankama, prije svega s demohrišćanima) i "demokratske alternative". U ranoj mladosti je postao komunista i 1944. je uhapšen kao sekretar komunističke omladine u rodnom Sasariju na Sardiniji. U Centralni komitet partije je ušao 1945, član Politbiroa je postao 1959, a zamjenik generalnog sekretara 1969. Kao lider partije potpuno je suzbio sovjetski uticaj u najvećoj komunističkoj partiji na Zapadu.

1923. - Velika Britanija priznala nezavisnost Transjordanije na čelu sa emirom Abdulahom. Istog dana 1946. novim sporazumom je priznat suverenitet te bliskoistočne države, nazvane Jordan, s Abdulahom kao kraljem.

1929. - U Narodnom pozorištu u Beogradu izvedena premijera "Gospođe ministarke" Branislava Nušića. Reditelj je bio Vitomir Bogić, a scenograf Ananije Verbicki. Naslovnu rolu tumačila je Žanka Stokić, kojoj je Nušić unaprijed namijenio ulogu.

1944. - Pod šifrom "Konjički skok" Nijemci u Drugom svjetskom ratu počeli vazdušni desant na Drvar, s namjerom da unište Vrhovni štab Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda Jugoslavije. Grad je snažno bombardovan, poslije čega su se spustili njemački padobranci i jedrilice, a ka Drvaru su nadirale jake snage od Knina, Bihaća, Banjaluke, Jajca i Livna. Jedinice oko Vrhovnog štaba, uključujući Šestu ličku brigadu koja je u Drvar stigla ubrzanim maršem, pružile su snažan otpor, nanijele padobrancima znatne gubitke i omogućile izvlačenje Vrhovnog štaba, a Prvi proleterski i Peti korpus bočnim udarima poremetili su njemačku operaciju.

1962. - Umrla Zora Petrović, profesor Akademije likovnih umetnosti u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Slikarstvo je učila kod Ljube Ivanovića, Mila Milunovića i vajara Džordža Jovanovića, potom boravila na usavršavanju u Pešti i Parizu. Odlikuje je snažan temperament i strastan kolorit. Pretežno je slikala aktove i žene iz naroda. Njeno monumentalno figuralno slikarstvo naslanja se na tradiciju srednjovjekovnih srpskih fresaka i boje i oblike našeg podneblja.

1963. - Samit afričkih država u Adis Abebi okončan sporazumom o osnivanju Organizacije afričkog jedinstva.

1969. - U Sudanu državnim udarom bez prolivanja krvi vlast preuzeo pukovnik Džafar Mohamed al-Nimeiri, koji je oborio demokratski izabranu civilnu vladu i odmah se proglasio general-majorom.

1979. - Najtežu nesreću u istoriji civilnog vazduhoplovstva SAD nije preživio niko od 273 putnika i članova posade aviona DC-10, koji se srušio na čikaški aerodrom "O'Hara" pošto mu je prethodno otpao jedan motor.

1983. - U požarima koji su zahvatili tri broda na rijeci Nil u južnom Egiptu poginulo je više od 300 ljudi.

1991. - Tokom dvodnevnog "vazdušnog mosta" Izraelci prebacili 15.000 etiopskih Jevreja iz Adis Abebe u Izrael.

1995. - Četiri časa prije isteka ultimatuma, kojim je zaprijećeno bombardovanjem obje strana ako ne prestanu borbe oko Sarajeva, avioni NATO pakta bombardovali širu okolinu Pala.

1995. - Glavni štab Vojske Republike Srpske saopštilo da su, zbog napada NATO avijacije na Republiku Srpsku, zarobljena 372 pripadnika UNPROFOR-a. Taoci su pušteni u junu 1995. godine.

1996. - Sveti sinod Srpske pravoslavne crkve oštro osudio Međunarodni sud u Hagu da u otužnicama za ratne zločine manifestuje parcijalnost i jednostranost.

1996. - Rusija potpisala sporazum s vođstvom čečenskih pobunjenika o okončanju borbi u Čečeniji od 1. juna 1996. godine, što je ruski predsjednik Boris Nikolajevič Jeljcin nazvao istorijskim trenutkom.

1997. - Armija vojnim udarom zbacila civilnu vladu Sijera Leonea i prinudila predsjednika Ahmada Tedžana Kabaha da napusti tu zapadnoafričku zemlju.

1997. - Američki državni sekretar Madlen Olbrajt i šef francuske diplomatije Erve de Šaret postigli u Parizu sporazum, prema kojem će španski ambasador u UN Karlos Vestendorp zamijeniti Karla Bilta, visokog predstavnika za civilna pitanja u BiH.

2000. - Predsjedništvo SDA isključilo Ejupa Ganića iz stranke zbog nepoštivanja stranačkih odluka. Ganić je jedan od osnivača SDA, dugogodišnji član ratnog Predsjedništva BiH i predsjednik FBiH.

2000. - Održana osnivačka skupština Narodnog pokreta "Otpor" u zgradi Skupštine opštine Vračar u Beogradu.

2001. - U Beču parafiran Sporazum o sukcesiji bivše SFRJ, prema kojem je BiH dobila 15 odsto diplomatsko-konzularnih predstavništava i 15,5 odsto ostale imovine bivše države.

2004. - Haški tribunal objavio optužnicu protiv hrvatskog generala Mirka Norca, koja ga tereti za zločin protiv čovječnosti i kršenja zakona i običaja ratovanja počinjenih nad srpskim civilima u Medačkom džepu, septembra 1993. godine.

2004. - Tužilaštvo za ratne zločine u Srbiji podiglo optužnicu protiv još 11 lica zbog ratnih zločina nad zarobljenicima na Poljoprivrednom dobru "Ovčara" kod Vukovara 20. i 21. novembra 1991. godine, čime je ukupan broj optuženih povećan na 17.

2004. - Šef UNMIK-a Hari Holkeri podnio ostavku na tu funkciju zbog zdravstvenih razloga. Na ovu funkciju 16. juna generalni skretar UN Kofi Anan imenovao danskog diplomatu Sorena Jesena Petersena.

2006. - Savjet ministara BiH formirao Komisiju za ispitivanje istine o stradanjima Srba, Hrvata, Bošnjaka, Jevreja i ostalih u Sarajevu u periodu od 1992. do 1995. godine.

2010. - Umro srpski književnik Erih Koš, član SANU, prevodilac, diplomata. Rođen je u Sarajevu 1913. godine, a diplomirao je na Pravnom Fakultetu u Beogradu 1935. Bio je pripadnik NOP-a od 1941. Djela: "Dosije Hrabak", "U potrazi za Mesijom", "Pisac govora", "Taj prokleti zanat spisateljski", "Uzgredne zabeleške".

2014. - Umro Vojćeh Jaruzelski, predsjednik Poljske, i čelnik vojne uprave u toj zemlji 1981-1983. General Jaruzelski državnim udarom došao je na vlast decembra 1981. kako bi smirio prilike u zemlji suočenoj s haosom koji je proizveo opozicioni sindikat "Solidarnost". Jaruzelski je 1989. inicirao razgovore koji su vodili legalizaciji "Solidarnosti" i prvim djelimično slobodnim izborima u zemljama sovjetskog bloka.