Na današnji dan, 4. maj

04.05.2020. 08:07
0
IZVOR: SRNA

Danas je ponedjeljak, 4. maj, 125. dan 2020. Do kraja godine ima 241 dan.

1471. - Pobjedom pristalica dinastije Jork u bici kod Tuksberija nad vojskom dinastije Lankaster u "Ratu dviju ruža" engleski kralj Edvard Četvrti vratio krunu, zbacivši s prijestola Henrija Šestog.

1493. - Papa Aleksandar Šesti, Španac, izdao edikt o podjeli Novog svijeta između Španije i Portugalije, prema kojem sve novootkrivene zemlje zapadno od Azora treba da pripadnu Španiji.

1825. - Rođen engleski biolog i filozof Tomas Henri Haksli, vatreni pobornik teorije Čarlsa Darvina. Snažno se protivio tradicionalnoj teologiji i skovao je termin "agnosticizam" da bi opisao sopstvenu poziciju. Od 1883. do 1885. bio je predsjednik Kraljevskog društva /Akademija nauka/. Evolucionistička shvatanja iznio je u djelu "Mjesto čovjeka u prirodi". Ostala djela: "Evolucija i etika", "Nauka i kultura", "Priručnik komparativne anatomije kičmenjaka".

1827. - Rođen engleski istraživač Džon Haning Spik, prvi Evropljanin koji je u avgustu 1858. vidio afričko jezero Viktorija, tvrdeći da je ono izvorište Nila. Prethodno je u januaru iste godine s Ričardom Bartonom, koji je predvodio ekspediciju, otkrio jezero Tanganjika. Njegovu teoriju o izvorištu najveće afričke rijeke osporavao je Barton, koji je smatrao da je Tanganjika izvorište Nila, pa je Spik kao predvodnik nove ekspedicije u julu 1862. uspio da stigne do mjesta na kojem Nil izvire iz jezera Viktorija. Uoči rasprave dvojice istraživača u Kraljevskom geografskom društvu u Londonu Spik se nesrećnim slučajem ubio u septembru 1864. tokom lova na jarebice.

1869. - Umro srpski pisac i političar Jovan Hadžić, poznat i kao Miloš Svetić, prvi predsjednik Matice srpske, protivnik Vuka Karadžića - za razliku od njega branio je etimološki pravopisni princip i negirao fonetski. Smatrao je da književni jezik valja obogatiti slavjanoserbskim riječima. Bio je advokat, direktor gimnazije u Novom Sadu i radio je na izradi Građanskog zakonika Srbije. Uređivao je "Serbski letopis" i "Golubicu" i pokrenuo časopis "Ogledalo serbsko". Pisao je poeziju u pseudoklasicističkom stilu i prevodio grčke i rimske pisce - Homera, Horacija i Vergilija - i njemačke, uključujući Johana Volfganga Getea.

1885. - Umro srpski knez Aleksandar Karađorđević, sin vođe Prvog srpskog ustanka Karađorđa. U vrijeme njegove vladavine donesen je Građanski zakonik i reformisano sudstvo, Srbiji 1856. na Pariskom kongresu date garancije velikih sila i objavljeno "Načertanije" Ilije Garašanina /spoljnopolitički program/. Poslije svrgavanja kneza Mihaila Obrenovića na prijesto su ga 1842. doveli ustavobranitelji. Zbog suprotstavljanja njihovom Savjetu i vezivanja za Austriju, "kajmakamska" struja ustavobranitelja ga je zbacila 1858. na Svetoandrejskoj skupštini i vratila na prijesto kneza Miloša Obrenovića.

1891. - U Beogradu osnovana Željeznička zadruga radi kreditiranja osoblja Srpskih državnih željeznica. Zadruga se održala do danas uprkos nizu ratova i promjena sistema.

1903. - Poginuo Goce Delčev, vođa nacionalno-revolucionarnog pokreta u Makedoniji protiv Turaka. Za njega bugarska istoriografija tvrdi da je bugarski nacionalni junak, a skopski izvori da je - makedonski. U Sofiji je kao pitomac vojne škole širio socijalističke ideje, pa je iz nje izbačen. Zbog niskog rasta nije uspio da se upiše na Vojnu akademiju u Beogradu. Dvije godine je bio učitelj, a od 1896. se s malom četom borio protiv Turaka. Poginuo je tri mjeseca prije izbijanja Ilindenskog ustanka, čiji je početak odlagao, smatrajući s pravom da je preuranjen i slabo pripremljen.

1919. - Kineski studenti demonstrirali protiv odluke Versajske mirovne konferencije da njemačke posade u provinciji Šantung preda Japanu. Akcija poznata kao "Pokret 4. maja", u koju su ubrzo uključeni i radnici, odlučujuće je podstakla osnivanje Komunističke partije Kine u julu 1921.

1928. - Rođen egipatski državnik Hosni Mubarak, predsjednik Egipta od 1981. godine, nakon ubistva Anvara el Sadata.

1929. - Rođena američka glumica holandskog porijekla Eda fan Hemstra Hepbern, poznata kao Odri Hepbern, ambasador dobre volje UNICEF-a. Filmovi: "Praznik u Rimu" /nagrada "Oskar"/, "Doručak kod Tifanija", "Moja draga ledi", "Sabrina", "Rat i mir", "Ljubav popodne".

1960. - Sovjetski lider Nikita Hruščov objavio da je 1. maja duboko iznad teritorije SSSR-a oboren američki špijunski avion "U-2" i da je zarobljen pilot Geri Pauers. Zbog toga je otkazana konferencija velikih sila u Parizu - Hruščov je odbio susret s predsjednikom SAD Dvajtom Ajzenhauerom.

1970. - Američka Nacionalna garda ubila četiri i ranila 11 studenata Univerziteta Kent u državi Ohajo, koji su demonstrirali protiv Vijetnamskog rata.

1979. - Vođa konzervativaca Margaret Tačer poslije pobjede nad laburistima na parlamentarnim izborima postala prva žena premijer u istoriji Velike Britanije.

1980. - Umro Josip Broz Tito, doživotni predsjednik SFRJ i Saveza komunista Jugoslavije, vrhovni komandant oružanih snaga, koji je upravljao Jugoslavijom 35 godina. Rođen je 25. maja 1892. godine u Kumrovcu, Hrvatska. Izučio je u Sisku bravarski zanat, pa je počeo da radi kao metalski radnik u Zagrebu, a zatim u fabrikama u više zemalja. Kao austrougarski kaplar učestvovao je u Prvom svjetskom ratu. Teško ranjen i zarobljen 1915. godine na Karpatima, na Istočnom frontu. Pobjegao iz zarobljeništva i učestvovao u Oktobarskoj revoluciji. U Jugoslaviju se vratio krajem oktobra 1920. godine, kada je postao član Komunističke partije Jugoslavije, a 1937. njen generalni sekretar, voljom Josifa Staljina, poslije smjenjivanja i strijeljanja Milana Gorkića. Radio je 1936. i 1937. u Kominterni u Moskvi. Kao vođa KPJ vodio je u Drugom svjetskom ratu partizanski ustanak protiv Nijemaca od 1941. godine do kraja rata. Bio je jedan je od osnivača i istaknutih lidera Pokreta nesvrstanih.

1982. - Argentinska armija u Foklandskom ratu raketom potopila britanski razarač "Šefild", usmrtivši 20 ljudi.

1990. - Izbore u Hrvatskoj dobila Hrvatska demokratska zajednica Franje Tuđmana, koja se zauzimala za otcjepljenje Hrvatske od SFR Jugoslavije, što je ubrzo izazvalo građanski rat.

1999. - U vazdušnoj bici protiv četiri aviona NATO pakta na nebu iznad Valjeva u avionu "mig 29" poginuo pilot potpukovnik Milenko Pavlović, komandant 204. lovačkog avijacijskog puka VJ u Batajnici. Na radio-vezi zabilježene su njegove posljednje riječi u neravnopravnoj borbi: "Imam ih, imaju i oni mene"... Posmrtno je unaprijeđen u čin pukovnika.

1999. - Parlament Bugarske odobrio avionima NATO pakta korišćenje bugarskog vazdušnog prostora u agresiji na Saveznu Republiku Jugoslaviju. Isto je postupila i Rumunija, ali su rumunski aerodromi, zbog tehničke neopremljenosti, bili neupotrebljivi za letjelice NATO-a.

2001. - Predsjednik jugoslovenskog Koordinacionog tijela za jug Srbije Nebojša Čović i savezni ministar za etničke i nacionalne zajednice i član Koordinacionog tijela Rasim Ljajić potpisali u Bujanovcu dvije izjave o primirju i uspostavljanju bezbjednosti i mira sa naoružanim Albancima u zoni Lučana i sela Turija u bujanovačkoj opštini.

2004. - Hrvatska ratifikovala Sporazum o raspodjeli sredstava i dugova bivše SFRJ.

2006. - Američki sud izrekao Zakarijusu Musaujiu kaznu doživotnog zatvora zbog terorističkog napada na SAD 11. septembra 2001. godine.

2007. - Preminuo akademik Gašo Miljanović, prvi predsjednik Ustavnog suda Republike Srpske.

Komentari 0
Povezane vijesti
Na današnji dan, 23. novembar Na današnji dan, 23. novembar
Na današnji dan, 22. novembar Na današnji dan, 22. novembar
Na današnji dan, 21. novembar Na današnji dan, 21. novembar
Najčitanije
  • Sahrana hrabre djevojčice Magdalene Vlaški u srijedu, 27. novembra
    14h 48m
    3
  • Magdalena Vlaški otišla na ljepše mjesto – hrabra djevojčica sa anđelima
    16h 6m
    0
  • Pečeni krompir sa susamom
    18h 40m
    3
  • Željko Pržulj – Vladika (odlomak)
    9h 25m
    0
  • Čaj od brusnice - topli napitak koji rješava mnoge tegobe
    5h 58m
    0