Zaključno sa prvim kvartalom, BiH u dolarima je bila dužna u vrijednosti oko 470 miliona KM, a s obzirom na to da posljednjih mjeseci ta valuta značajno jača u odnosu na evro, rata kredita koji BiH vraća u dolarima značajno je porasla.
Inače, evro se praktično izjednačio sa dolarom i juče se za evro, kao i obično, moglo dobiti 1,955 KM, a za dolar 1,936 KM. U ovom trenutku za dolar je direktno vezano oko 470 miliona KM duga BiH, međutim značajan dio vezan je i za SDR, u kojem dolar takođe ima značajnu ulogu.
Vrijednost SDR-a određuje se na temelju dnevnog prosjeka srednjih vrijednosti pet svjetskih valuta i to dolara, evra, japanskog jena, funte i kineskog juana tako da će sasvim sigurno pad evra u odnosu na dolar djelimično povećati i spoljni dug BiH u ovoj valuti.
U Ministarstvu finansija i trezora BiH "Nezavisnim novinama" rekli su da se prilikom formiranja godišnjeg budžeta uz stavku koja je potrebna za otplatu spoljnog duga planira još pet odsto sredstava kao korektivni faktor, upravo kako bi se pokrile neplanirane kursne razlike i neplanirani troškovi na koje se ne može uticati.
- Imajući u vidu planirane iznose za servis spoljnog duga uz korektivni faktor za 2022. godinu smatramo da će izvršenje obaveza biti u planiranim okvirima - rekli su nam u Ministarstvu finansija i trezora BiH.
Kako će se rast dolara odraziti na budžet BiH, možda je najbolje prikazati na primjeru. U januaru 2021. godine za 1.000 dolara duga BiH morala je vratiti 1.590 KM bez kamata, da bi danas za tih istih 1.000 dolara duga morala vratiti 1.930 KM, takođe bez kamata.
Za razliku od ostalih valuta, konvertibilna marka odlukom karensi borda Centralne banke BiH fiksno je vezana za evro i svaka izdata novčanica ima pokriće u evrima. Fiksni kurs KM je 0,51129 evra ili za jedan evro dobije se 1,95583 KM.
- Jačanje dolara spram evra će nas dovesti u nepovoljniji položaj i biće nam veće rate i to nije pozitivna vijest. Nekada ne možete birati valutu u kojoj ćete se zaduživati i tu ste prinuđeni na uzmi ili ostavi. Mislim da taj udar, s obzirom na stanje u budžetima, neće izazvati krizu s obzirom na inflaciju i da u budžetima ima novca - rekao je za "Nezavisne novine" Marko Đogo, profesor Ekonomskom fakulteta u Palama.
Prema podacima Ministarstva finansija i trezora BiH, ukupan spoljni dug BiH, zaključno sa prvim kvartalom, iznosio je 9,670 milijardi KM. Najveći dio spoljnog duga BiH ima u evru i to 64,19 odsto, u dolarima 4,86 odsto, u SDR-u 24,70 odsto itd.
Koliko će BiH morati dati više novca zbog jačeg dolara, zavisi od toga koliko u ovoj godini stiže na naplatu i koja je valutna struktura glavnice i kamate koja se plaća, ali po gruboj računici, to može koštati od par miliona do nekoliko desetina miliona KM, što, kako kažu ekonomisti, neće predstavljati veći problem, jer je punjenje budžeta zbog inflacije rekordno.
Svjetski ekonomisti tvrde da je pad evra u odnosu na dolar odraz opreznosti svjetskog tržišta kapitala kada je riječ o evrozoni, koja je ozbiljnije i mnogo teže pogođena od SAD, prije svega kada je riječ o snabdijevanju energijom.
Uprkos ovim problemima, konstantnim poskupljenjima pa i padu vrijednosti vlastite valute, Evropska centralna banka zaostaje za mjerama drugih zemalja, jer još nije podigla referentnu kamatnu stopu i pored činjenice da su to uradili i FED, kao i Velika Britanija i Švajcarska.
Ipak i od manje vrijednosti evra pojedine zemlje u Evropskoj uniji imaju koristi, jer je roba koja je proizvedena u zoni evra jeftinija na svjetskom tržištu, što zemlji izvoznici kao što je Njemačka može biti i od koristi.
Ipak, glavni problem je to što se praktično svi energenti i većina sirovina na svjetskom tržištu obračunavaju u dolarima tako da u ovom trenutku od "jeftinog evra" u Evropskoj uniji niko nema koristi.
Autor: Uroš Vukić
