Stvarni svijet, ljudi i dešavanja oživljena na slikama, realizam prenesen na platno, boje i prizori koji gađaju u dušu, neke su odlike umjetnosti koju je stvarao jedan od najvećih srpskih realista Uroš Predić, od čijeg rođenja je prošle godine obilježeno 165 godina, a od čije smrti ove godine obilježavamo 70 godina.
Uroš Predić bio je posvećen svojoj umjetnosti, stvaranju portreta (najčešće po narudžbi), kreiranju realističnih obrisa svijeta i različitih dešavanja u ljudskim životima, bivajući tako hroničar jednog vremena i sredine, hvatač životnih trenutaka zauvijek zapečaćenih na slikama. Bio je savjestan i skroman čovjek, gospodin, istinski posvećenik slikanju. Bio je i ikonopisac i ostavio veliki trag i na tom polju stvaralaštva. Sve što je stvarao bilo je numerisano, jer je vodio preciznu evidenciju, a iz njegovog višedecenijskog rada nastalo je čak 1.658 djela.
- Radio sam dosta i uvek savesno i imam satisfakciju da sam izvršio svoju dužnost - govorio je Predić o svom načinu stvaranja.
Često je pisao pisma i riječi razmjenjivao sa Lazom Kostićem, Stevanom Sremcem, Pajom Jovanovićem, Bogdanom Popovićem i mnogim drugim ljudima s kojima je sarađivao i njegovao dugogodišnje prijateljstvo. Za njega i njegov rad i život uvijek je vezan bio još jedan veliki realista, Paja Jovanović, čije ime se skoro uvijek neizostavno pominje uz Predićevo.
O njemu su pisali mnogi, njegova djela i danas su izvor inspiracije za stvaranje i tumačenje, a povodom sedamdeset godina od njegovog odlaska izdvojili smo nekoliko slika po kojima će uvijek ostati zapamćen u istoriji srpske umjetnosti, a to su “Kosovka devojka”, “Siroče na majčinom grobu”, “Deca pod dudom”, “Nadurena devojčica”, “Vredne ručice”. Osim pomenutih, među Predićevim djelima izdvajaju se “Dete pod izlogom”, “Mali filozof”, “Vesela braća” i druga.
“Nadurena devojčica” (1879)
“Nadurena devojčica” je jedno od najprepoznatljivijih Predićevih djela upravo jer prikazuje jednostavnu scenu djevojčice koja sjedi nadurena. Djelo je nastalo 1879. godine, a Predić se od njega nije odvajao do 1948. godine, kada je odlučio da ga pokloni galeriji Matice srpske, gdje se i danas nalazi. “Nadurena devojčica” naslikana je tokom Predićevih studija slikarstva na Akademiji umjetnosti u Beču. Bila je nagrađena “Gundlovom nagradom” 1879. godine za najbolji studentski rad stvoren uljanim bojama.
“Deca pod dudom” (1887)
Slika “Deca pod dudom” nastala je 1887. godine na imanju Predićevih u Orlovatu. Nalazi se u privatnom vlasništvu i do sada je izlagana četiri puta. Dud u seoskom dvorištu je glavni lik slike.
- Leto je, i zrele dudinje popadale su po zemlji. Seoska deca, u društvu sa prascima i guskama, jedu ih ne dižući glavu. Jedan dečak pomaže drugom da se popne uz drvo, dok ga u krošnji čeka treći dečak. Gost ili rođak iz grada prstom pokazuje koje grane treba protresti. Drugi dečak u varoškom odelu okrenut je leđima i posmatra šta se događa. Samo najmlađe dete, u beloj haljinici sa šeširićem, je primetilo da ih neko posmatra, ukipilo se i netremice gleda pravo u oči posmatrača slikara - stoji u bilješci Narodnog muzeja Srbije, autora Petra Petrovića.
“Vredne ručice” (1887)
Slika djevojčice koja plete čarapu jedna je od najljepših Predićevih slika, nastala 1887. godine.
- Ta devojčica će se decenijama potom pojaviti u poznatoj knjizi Milana Kašanina “Dve stotine godina srpskog slikarstva” u izdanju Državne štamparije u Beogradu. Na ovu sliku je Kašanina uputio lično autor, otkrivši mu da je na slici Marija Mica Mokranjac kao devojčica. Mica Mokranjac je bila udovica našeg najpoznatijeg muzičkog kompozitora Stevana St. Mokranjca. Kada su jednom prilikom prijatelji došli njoj u posetu sa Kašaninovom knjigom i tom prilikom pokazali reprodukciju Predićeve slike na kojoj devojčica plete čarapu, Mica Mokranjac je kao iz topa odgovorila da je na slici ona kada je bila mala. Kako im je umrla majka, morala je svom bratu da štrika čarape. Ona je to tako odgovorno i vredno radila, da je to primetio Čikica (kako je svog strica Uroša Predića ona zvala) i odmah naslikao delo koje je nazvao “Vredne ručice” - bilježi Petar Petrović o djelu, dodajući da je Marija Mica Mokranjac prije smrti zavještala sliku Narodnom muzeju Srbije u Beogradu, gdje se i danas nalazi.
“Siroče” (1888)
Jedna od najupečatljivijih Predićevih slika je “Siroče”, nastala 1888. godine, a danas se nalazi u stalnoj kolekciji Narodnog muzeja Srbije. Inspiracija za nastanak djela bila je pjesma mađarskog autora Jožefa Etveša “Smrznuto dete”, a djelo je postalo jedno od najprepoznatljivijih u istoriji srpske likovne umjetnosti. I danas je jedna od slika koja pogađa novu publiku koja se susretne sa tugom koja iz slike izbija i koja je prikazana snijegom, hladnoćom i pustoši.
Inspirisan prizorom, Svetozar Ćorović je kasnije napisao pjesmu “Siroče na majčinom grobu”
“Kosovka devojka” (1919)
“Kosovka devojka” Uroša Predića nastala je 1919. godine po narudžbi Kola srpskih sestara, a nadahnuće za stvaranje bila je narodna pjesma, jedna od brojnih koje su opjevale stradanja i boj na Kosovu 1389. godine.
- Ta pesma bila je simbol mita o Kosovu, pri čemu Kosovka devojka ima višeznačnu ulogu u samim stihovima. Ona je i ožalošćena verenica, ali i žena koja neguje ranjenike na samom bojnom polju, vršeći i čin predsmrtnog pričešća. Predićeva interpretacija pesme izvedena je u idealizovanoj formi, veliki deo naturalistički rečima opisanih detalja nije zastupljen na samoj slici, što važi za rane junaka ili crvenu boju krvi kojom je polje bilo obojeno. Ra svakako poseduje veliku simboliku, on sažima mit i sudbinu našeg naroda - naznačila je o ovom djelu kustos Muzeja grada Beograda, gdje se djelo i nalazi, Isidora Savić.
Priredila: Milanka Mitrić
