Na konferenciji SZO sredinom februara u Štokholmu, predstavnici državnih ministarstava za saobraćaj utvrdiće svoju strategiju do 2030. godine. Očekuje se da se maksimalna brzina od 30 km/h proglasi za svjetski standard.

Očekivao sam nervozu, gestikulacije užurbanih vozača, zvuke truba, dok sam prilazio Berlinu. U gradu – ništa od toga; svi voze oprezno, pa i u širokim glavnim ulicama, jer na području gradskog centra važi ograničenje brzine od 30 km/h.

Tu mjeru je donio Senat najmnogoljudnijeg njemačkog grada. Ovdje živi 3,7 miliona ljudi, svake godine im se pridruži novih 20.000. Broj vozila, buka i zagađenje vazduha se stalno povećavaju.

Berlin spada u gradove koji su prekoračili dozvoljenu graničnu vrijednost Evropske komisije od prosječnih 40 mikrograma azotnog dioksida po kubnom metru vazduha. Prema Saveznom zavodu za zdravstvo, štetni gasovi u saobraćaju mogu da izazovu zdravstvene probleme poput astme.

Portparol Senata Jan Tomsen za DW kaže da "se od aprila 2018. eksperimentisalo sa brzinom od 30 km/h i da su godinu dana vršenja mjerenja. Rezultat: emisija azotnog dioksida se smanjila za 2,3 mikrograma po kubnom metru spoljnog vazduha u godišnjoj srednjoj vrijednosti" – što odgovara smanjenju koncentracije NO2 od četiri procenta.

Kada je riječ o čitavoj 2019. godini, smanjenje u ulici Lajpciger štrase iznosi čak 11 mikrograma. Tomsen smatra da je za to zaslužno adaptiranje vozila, posebno autobusa, ali da je za petinu do četvrtine uspjeha odgovorno i ograničenje brzine na 30 km/h.

Razlog je što je za emitovanje štetnih gasova posebno "odgovorno" ubrzanje, a kada je riječ o tako maloj brzini, ono je mnogo kraće nego inače.

Na svih 17 mjernih stanica na gradskom području 2019. je izmerena manja prosječna vrijednosti nego 2018. Svakog dana se mjeri kvalitet vazduha, a od februara bi Senat trebalo da izda čak i aplikaciju za mobilne telefone preko koje bi svako mogao da ima pristup tim podacima.

"Tridesetica za bolji vazduh"

Mjerenja u posljednje tri godine su na glavnim ulicama pokazale da se količina štetnih gasova – smanjivala. Poslije uvođenja maksimalne brzine od 30 umjesto 50 km/h, NO2 se smanjio za 28 procenata. Te vrijednosti, doduše, zavise i od vremenskih prilika, količine saobraćaja i ponašanja učesnika u saobraćaju.

Ravnomjerna vožnja je bolja za kvalitet vazduha od stalnog kočenja i polaženja, a vazduh posebno kvare dizel-automobili. Senatorka grada Berlina za zaštitu životne sredine i saobraćaj Regine Ginter (vanstranačka političarka) smatra da bi pored ograničenja brzine na 30 km/h trebalo zabraniti vožnju "dizelašima" u nekim ulicama i to u ukupnoj dužini od 2,9 kilometara.

Ginter je prezentirajući svoje planove rekla:"„Zdravlje ljudi se mora štititi, ali mi ne želimo da kupce dizel-automobila, koje je industrija prevarila, opteretimo više od neophodne mjere“.

Berlin i Bukstehude prednjače

Prva pozitivna iskustva sa zvaničnim zonama ograničenja na 30 km/h i to u svjetskim razmjerama imao je gradić Bukstehude, sa nekih 40.000 stanovnika, u blizini Hamburga.

Tu je početkom osamdesetih sagrađeno stambeno naselje u neposrednoj blizini gradskog centra. Kada se ispostavilo da se u tom kraju prebrzo vozi, 14. novembra 1983. postavljeni su prvi saobraćajni znakovi sa ograničenjem brzine na 30 km/h. A tadašnji gradonačelnik je u neke ulice postavio žardinjere sa cvijećem koje su suzile prolaz.

Te mjere su pratili naučnici koji su kasnije saopštili da je bilo pozitivnih posljedica po bezbjednost, kvalitet vazduha i potrošnju benzina.

Šta pomaže protiv jurnjave

Pozitivne efekte po način vožnje konstatovao je i berlinski saobraćajni planer Ekart Hajnrihs koji je pokazao da se situacija poboljšava ako se znakovi ograničenja postave na svakoj raskrsnici ili ako se na samom asfaltu nacrta broj 30.

I specijalni ekrani na kojima se vidi brzina kojom neko trenutno vozi, upozorenja da postoji radar, ili table koje upozoravaju na đake, pešake, djecu ili zaštitu od buke, dovode do prilagođavanja brzine.

Ekart Hajnrihs je u Berlinu proučavao dejstvo ograničenja brzine na 30 km/h. Njegovo praćenje situacije u 19 glavnih berlinskih ulica je pokazalo da učesnici u saobraćaju s vremenom sve bolje prilagođavaju brzinu. Dok je mjesec dana po uvođenju mjere izmjerena prosječna brzina od 39 km/h, prosjek je 36 mjeseci kasnije iznosio nešto manje od 34 km/h.

Berlin: veća cijena parkiranja kao zastrašivanje

Berlinska senatorka Ginter bi željela da oni koji se voze na posao pređu na sredstva javnog gradskog saobraćaja. Njen plan je da se najpre poveća cijena parkiranja na 75 odsto odgovarajućih površina.

Dugoročni plan uključuje i širenje mreže gradskog prevoza i metroa, kao i postavljanje "brzih" biciklističkih staza i povećanje njihovog broja.

Zakon o prevozu predviđa da se javni saobraćaj učini atraktivnijim, čistijim i sigurnijim, i to jednostavnim tarifama, malim cijenama karata, uvođenjem novih autobusa na električni pogon i to na struju dobijenu regenerativnim izvorima energije.

Glavni princip je "vizija nule". Bezbjednost je najvažnija kako bi se broj žrtava udesa smanjio na minimum.

Uzor za Berlin je Švedska. Tamo su biciklističke staze odvojene od automobilskog kolovoza a suženja na autobuskim stanicama sprečavaju preticanje.

Filozofija opuštenosti

Švajcarska je uvela koncept koji uzima u obzir i ljudske greške: saobraćajno vaspitanje, saobraćajna pravila i drakonske kazne bi trebalo da doprinesu da se smanji broj udesa.

Onima koji krše ograničenja brzine prijeti zaplijena vozila, oduzimanje vozačke dozvole, pa čak i zatvor.

"Holanđani su bili prvi koji su sedamdesetih godina uveli čitave gradske četvrti sa tzv. smirenim saobraćajem. Tada je ulicama zemalja Beneluksa prolazilo sve više automobila i ugrožena je bezbjednost djece i starijih osoba", kaže Haike Agte iz "Evropskog društva za smanjivanje brzine" (Eugent).

Mjere u Holandiji su bile usmjerene na poboljšanje kvaliteta života.

Isti cilj slijedi i inicijativa "20 nam je dovoljno" kaže Haike Agte: "Ovdje je cilj da se brzina u naseljima smanji na 20 milja na sat – to su 32 km/h. Ideja je da se stvori lijepo povezano, ljubazno društvo u mjestima na kojima je lijepo ćaskati i igrati se".

Oni koji prekrše dozvoljenu brzinu, imaće šansu da na specijalnim kursevima o štetnosti jurcanja smanje visinu kazne.

Gubitak vremena zbog brzine od 30 km/h?

Razna mjerenja automobilskog kluba ADAC pokazala su da se kontinuiranim vođenjem saobraćaja – pametno postavljenim kružnim tokovima ili inteligentnim upravljanjem semaforima, u odnosu na brzinu od 50 km/h ne primjećuje razlika u vremenu provedenom u vožnji.

Početkom ove godine, vlasti u Briselu su saopštile da će 1. januara 2021. proširiti zone sa maksimalnom brzinom od 30 km/h na čitavo područje grada. Trenutno je ono na snazi na više od polovine ulica na području prestonice.

Grad Ponteverda na sjeveru Španije je još prije 20 godina jednostavno proterao automobile iz većine gradskih ulica. Tamo je posljednja žrtva saobraćajnog udesa zabilježena 2007.

Grad bez automobila – to je san i berlinske senatorke Regine Ginter. Ona već gotovo 20 godina nema više svoj automobil.