Direktor Turističke organizacije opštine Sokolac Brankica Trifunović Bašić istakla je u razgovoru za Srnu da spoj tradicije i savremenosti čini ovu lokalnu zajednicu atraktivnom i jedinstvenom u turističkoj ponudi, te ostavlja jak utisak na sve posjetioce već prilikom prve posjete.

Bašićeva je navela da je malo predjela u Evropi gdje je očuvana netaknuta priroda u svom punom sjaju kao što je to područje opštine Sokolac, na kome visoke ravnice i bistre planinske rijeke pružaju ugođaj i prekrasne vidike, što posebno privlači ljude koji žive u grotlu velikih gradova.

Romanija - prirodna ljepota i izazov

Ona je uvjerena da su sačuvana priroda, svjež planinski vazduh, čiste planinske rijeke, bogato kulturno-istorijsko nasljeđe koje čeka da bude istraženo, srdačnost i gostoljubivost stanovništva aduti zbog kojih se posjetioci rado vraćaju u ovu lokalnu zajednicu.

- Opština Sokolac je prepoznatljiva po planini Romaniji, opjevanoj kroz vijekove kao `legendarna gora`, simbol otpora i junaštva, koja ujedno predstavlja idelano odredište za ljubitelje prirode i zdravog života - rekla je Bašićeva.

Romanija je poznata i kao "hajdučka gora" na čijoj južnoj strani se nalazi Novakova pećina nazvana po legendarnom hajduku Starini Novaku.

Bašićeva je navela da ova planina danas nudi razne oblike rekreativnog turizma kao što su paraglajding, planinarske ture, pješačenje kroz šume, a odnedavno i penjanje na ferati "Sokolov put" na Crvenim stijenama.

Romanija je pravi izazov i za planinare koji se, u organizaciji Planinarskog društva "Glasinac", okupe svakog proljeća na tradicionalnom pohodu na stazi od nedavno izgrađenog planinarskog doma "Crvene stijene" do najvišeg vrha Veliki Lupoglav, koji se nalazi na 1.652 metra nadmorske visine.

Bašićeva je rekla da Udruženje sportskih ribolovaca "Bioštica" godinama dočekuje svoje prijatelje uz bistre planinske rijeke, od kojih su najveće Bioštica i Kaljina, čuvene po bogatstvu ribljeg fonda, na takmičenjima u sportskom ribolovu, te na Strim-fišing kupu "Bioštica", na kome učestvuju u ribolovci iz svih krajeva Republike Srpske, Federacije BiH, Srbije, Rusije, Sjeverne Makedonije i Hrvatske.

Ona je naglasila da ljubitelji aktivnog odmora mogu uživati u sportskim sadržajima, obilasku kulturno-istorijskih znamenitosti ili u avanturističkim sadržajima kao što su brdsko-planinski biciklizam, vožnja kvadovima, zmajevima, paraglajding ili u adrenalinskom izazovu "Vija ferata - Sokolov put" na Romaniji.

Opština Sokolac se nalazi u istočnom dijelu Republike Srpske u podnožju planine Romanije i zahvata plato Glasinačkog polja, kraške površi Luburić i Poljak polje, te više uzvišenja koja je vežu za planinu Devetak jugoistočno i istočno od administrativnog centra opštine.

Graniči se sa opštinama Rogatica, Pale, Istočni Stari Grad i Han Pijesak, te federalnim opštinama Olovo i Ilijaš.

Ovo brdsko-planinsko područje sa površinama iznad 1.000 metara nadmorske visine pripada dijelu unutrašnjih Dinarida sa pretplaninskom i planinskom klimom, koja je izrazita na sjevernom području, dok se na južnim osjeća uticaj kontinentalne.

Površina opštine Sokolac je 689 kilometara kvadratnih i spada u veće lokalne zajednice u Republici Srpskoj, a ima oko 12.600 stanovnika, od kojih najveći broj živi u administrativnom centru u istoimenom gradiću.

Sokolac je udaljen od Sarajeva četrdesetak kilometara. Kroz ovu opštinu prolazi magistralni putevi Sarajevo-Beograd i Sarajevo-Višegrad-Užice.

Sam položaj ove lokalne zajednice na raskrsnici dvije velike regije, specifična konfiguracija terena, šumsko i druga prirodna bogatstva, te očuvana životna sredina i prirodne ljepote oduvijek su privlačili posjetioce u ove krajeve.

Arheološka nalazišta

Plato Glasinačkog polja, površine 22 kilometra kvadratna na nadmorskoj visini 870 metara, predstavlja pravo arheološko nalazište starina, što od prvih arheoloških istraživanja do danas privlači brojne istraživače.

Prva areheološka istraživanja započeta krajem 19. vijeka, u vrijeme Austrougarske, pokazala su da je područje Glasinca veoma rano naseljeno, pa su istraživači cijelo jedno istorijsko razdoblje nazvali glasinačkom kulturom, čiji je nosilac bilo ilirsko pleme Autarijati.

Na Glasinačkom polju 1880. godine nađena su i kultna glasinačka kolica, koja se nalaze u Arheološkom muzeju u Beču, kao i više predmeta koji se čuvaju u Zemaljskom muzeju u Sarajevu, a plod su istraživanja najpoznatijih imena iz oblasti arehologije ranije i savremene Evrope, čime je skrenuta pažnja naučne javnosti na kulturno nasljeđe ovog područja.

Glasinačko polje poznato je po 300 nadgrobnih spomenika iz srednjeg vijeka - stećaka, dok je mnogo sličnih obilježja razasuto po selima na području Knežine, Sokolovića, Ćavarina, Kruševaca, Bjelosavljevića i Margetića, a predmet istraživanja bile su i gradine, stara gorblja, grčki bunari i praistorijske gromile.

Prema podacima Arheološkog leksikona BiH iz 1988. godine, na području opštine Sokolac je registrovano više od 140 arheoloških lokaliteta i uglavnom ih čine praistorijske gradine sa tumulima i nekropole stećaka.

Na listi svjetske baštine Uneska našli su se tumuli i nekropole sa stećcima u Luburić polju, a na listi Nacionalnih spomenika BiH nekropola sa oko 300 stećaka i temelji srednjovjekovne crkve u Bjelosavljevićima na Glasinačkom polju.

Pećina na Kadića brdu kod Knežine, u kojoj su pronađeni tragovi ljudskog postojanja iz paleolita, zaštićena je kao spomenik prirode i još nije potpuno istražena.

U nizu prirodnih dobara u oblasti speleologije na području opštine Sokolac je velika pećina Bioštica, iz koje u jednom od tri kraka izvire istoimena rijeka, zaštićena kao specijalni geomorfološki rezrevat.

Poznata po bogatom pećinskom nakitu, na samom rubu opštine Sokolac u selu Donje Gire nalazi se Girska pećina, a na zapadnom rubu Glasinačkog polja pećina Megara specifična po podzemnoj vezi sa pećinom Govještica na obali rijeke Prače u susjednoj opština Rogatica.

Kulturno-istorijsko nasljeđe

Manastir Presvete Bogorodice u Knežini, čija je manastirska crkva nastala na temeljima hrama izgrađenog 1371. proglašen je 1989. godine kao metoh manastira Hilandar u kome se čuva kopija Čudotvorne ikone Presvete Bogorodice Trojeručice Hilandarske i čestice moštiju Svetog cara Lazara.

Manastir Svetog velikomučenika Georgija na Ravnoj Romaniji, nazvan Sokolica, jedinstven je po tome što su na njegovim unutrašnjim zidovima, umjesto ikonopisa, upisana imena oko 4.100 srpskih boraca poginulih u odbrani Sarajevsko-romanijske regije u proteklom ratu.

U manastirskoj porti je i Kapela Svetog mučenika Petra Zimonjića Sarajevskog, a u manastiru se nalazi ikona Majke Božije Mlekopitateljnice, koja je prije 10 godina donesena sa Svete Gore.

U Manastir Svete Trojice u Ozerkovićima, na tromeđi opština Sokolac, Pale i Rogatica, osveštan 2005. godine, sve više dolaze mladi da se poklone ikoni Majke Božije Jerusalimske i česticama moštiju Svetog Dimitrija, Svetog arhiđakona Stefana, Svetih mučenika Julijana, Justina, Flavija i Svetog prepodobnog Agapita Kijevsko-Pečerskog.

U Knežini kod Sokoca obnovljena je jedna od najstarijih džamija u BiH, građena u doba Selima Drugog /1566-1574/, poznata kao Selimija i odranije je proglašena nacionalnim spomenikom BiH.

Na Sokocu se nalazi i Vojničko spomen-groblje Mali Zejtinlik, na kome je u vrijeme egzodusa sarajevskih Srba sahranjeno oko 960 poginulih boraca Sarajevsko-romanijskog korpusa Vojske Republike Srpske, a izgrađeno je po ugledu na srpsko vojničko groblje na Zejtinliku u Solunu.

U gradskom naselju Sokolac svjedoci minulih ratova su i spomenik romanijskom borcu iz Drugog svjetskog rata sa spomen-kosturnicom na kojoj su upisana imena 965 poginulih partizanskih boraca, centralni spomenik na kome je upisano 1.250 srpskih boraca poginulih u otadžbinskom ratu u Sarajevsko-romanijskoj regiji i spomenik sa imenima 363 solunskih dobrovoljaca sa Romanije, učesnika u odbrani Srbije u Velikom ratu.

Čuvari tradicije

Romanija je poznata po očuvanju tradicije naroda koji žive na širem području ove planine, pa se na Sokocu održava Sabor izvornog pjevanja i Sabor guslara "Romanijo, goro od junaka", koji već 25 godina organizuje Guslarsko društvo "Romanija".

Turistička organizacija Sokolac od 2012. godine otima od zaborava stari način košenja trave uz učešće mobenika kroz sportsko-privrednu i turističku manifestaciju "Dani kosidbe na Romaniji" poznatu po velikom broju učesnika i posjetilaca iz Republike Srpske, Srbije i Crne Gore.

Sokolačka Ustanova za kulturu više od 20 godina organizuje dvodnevnu manifestaciju "Gospojinske večeri kulture - Tebi, goro Romanijo", koja uz saborni dan manastira predstavlja i sabor narodnog stvaralašta, na kome se okupi nekoliko hiljada posjetilaca.

Gastronomska ponuda

U gastro-ponudi sokolačkih ugostitelja, osim specijaliteta savremene evropske kuhinje, gosti mogu uživati u romanijskom jagnjećem pečenju, romanijskom skorup-kajmaku, glasinačkom krompiru, po kojem je poznat širi kraj i drugim proizvodima tradicionalne kuhinje, te domaćim rakijama, voćnim poslasticama i sokovima pripremljenim bez konzervansa.

U sokolačkom hotelu sa četiri zvjezdice "Zlatni bor" gostima je na usluzi spa centar, sa teretanom, bazenom i saunom, a u Etno-naselju "Kum" gosti mogu da odmaraju i u etno-kućicama.

Restoran "Ognjište" u etno-stilu prvi je te vrste na području Sokoca, a više od 16 godina ostaje vjeran tradicionalnoj kuhinji od organski proizvedenih sirovina, domaćoj rakiji, vinu i sokovima bez konzervansa.

Uz bogatu ponudu jestivih šumskih plodova, gljiva i ljekobilja na šumovitim obroncima, opština Sokolac je poznata i po kvalitetnom medu sa planinskih livada koji nude vlasnici više od 3.000 pčelinjih društava.

Sokolački mljekari su u prošloj godini ostvarili rekordnu proizvodnju mlijeka isporučivši mljekarama 3.153.000 litara, a zbog ispaše na planinskim pašnjacima u njemu nema aflatoksina, kako tvrde stručnjaci iz ove oblasti.

Sport i rekreacija

Na Sokocu su u funkciji gradski stadion, sportska dvorana, dva teniska igrališta i više terena za sportove na otvorenom, trim i tartan staza, na kojoj svakodnevno treniraju atletičari kluba "Glasinac", koji su izrasli u šampione Balkana, reprezentativci i atletski prvaci BiH i Srpske, u svim kategorijama kraljice sportova.

U ovoj lokalnoj zajednici djeluju i sportski klubovi za fudbal, futsal, odbojku, rukomet i košarku, te klubovi borilačkih vještina, bokserski, karate i džudo klubovi.

Poznati sportski terneri kažu da su sportski tereni na Sokocu idealni za visinske pripreme sportista zbog klime i nadmorske visine, te mnogi sportisti sve češće dolaze u ovu lokalnu zajednicu.