Priča o Banatskom Karađorđevu, koje su prije jednog vijeka osnovali srpski dobrovoljci iz Bosne, Like, Slavonije, Hercegovine, Boke Kotorske i Amerike, jeste priča o tome kako se voli svoja otadžbina i poštuju preci, ističe Vesna Ćuk, predsjednik Udruženja građana Karađorđevačka prela.

- Vrlo je interesantno da su dobrovoljci - osnivači Banatskog Karađorđeva - uglavnom došli sa područja bivše Austrougarske i da su u rat za svoju voljenu Srbiju krenuli, a da 90 odsto njih ranije nikada nije bilo na njenom tlu - napominje Ćukova za Srnu.

Među njih 691, bilo je pet nosilaca najsjajnijeg odličja za hrabrost – „Karađorđeve zvjezde”, 25 ih je sa srpskom vojskom prešlo Albaniju, a 168 su u dobrovoljce stupili u Americi u organizaciji Mihajla Pupina.

- Imali su izuzetno osećaj pripadnosti i vrlo jak patriotizam u sebi, nevezano od toga što oni nisu bili žitelji Srbije. Nisu je možda ni videli. Njima je Srbija bila ideal u smislu pripadnosti srpskom narodu. I, jednostavno, ta želja da se Srbija oslobodi i da srpski narod, ako Bog da, živi u jednoj državi odredila je njihove živote - ovjašnjava Ćukova.

Osnivači Banatskog Karađorđeva, mjesta u srcu Banata, nikada nisu zaboravili ni svoj zavičaj i u njega su donijeli svoje običaje, a pojedini i djelove svojih napuštenih domova.

- Prva kuća podignuta u Banatskom Karađorđevu sazidana je u Bosanskoj ulici gde su uglavnom živeli ljudi iz Bosne. Donosili su svoje predmete iz zavičaja. Kada su počeli gradnju kuća, donosili su bukvalno svoje kuće brvnare, rasklapali su ih i prenosili ili su se vraćali tamo, pravili građu i prenosili vozovima - objašnjava Ćukova.

Ona ističe da su osnivači svoje kuće-brvnare lijepili blatom, te da je emocija koju su one čuvale otkrivena tek decenijama kasnije, kada su počele da se urušavaju.

- Mi mlađi, iz druge i treće generacije nismo ni znali da ima takvih kuća. Tek kada su te drvene oplate i grede krenule da se ruše saznali smo kakvu žtajnuž kriju. U našem selu ostala je sačuvana jedna takva kuća, jedna je polusrušena, ali se još vide te grede i blato - naglašava Ćukova.

Dobrovoljci iz Prvog svjetskog rata bili su kao kraljeva vojska potisnuti novom ideologijom - 1947. godine ukazom Aleksandra Rankovića Udruženje dobrovoljaca Prvog svjetskog rata proglašeno je „fašističkim”.

- Želeli su da zaboravimo. Da se svima nama nametne neka nova istorija. Tako da je vrlo značajno da pamtimo ko smo i šta smo, jer dobrovoljno prići u vojsku, stupiti u rat predstavlja najveći čin herojstva - kada više ne razmišljaš o svom životu nego o svojoj otadžbini - kaže Ćukova za Srnu.

Potomci sada ispravljaju greške prošlosti i i duh predaka snažno živi u tom mjestu.

- Mi smo podigli crkvu, koju oni nisu stigli da urade i oko koje se okupljamo na Vidovdan - 28.juna. Ugaono kamenje crkve doneseno je iz zavičaja. Podigli smo spomen kompleks sa imenima svih dobrovoljaca i kolonista - 1026 imena je na tim pločama. Zanimljivo je da imamo i Spomenik dobrovoljcu, Zavičajnu sobu u kojoj su izloženi pisma, dokumenti, predmeti, monografije vezane za nastanak sela - napominje Ćukova.

Centralni dio manifestacije „Karađorđeva prela”, koja se tradicionalno već 22 godine održava u tom mjestu od 10. do 27. januara posvećen je dobrovoljcima te su uključeni svi - od predškolaca do građana starije dobi.

- Na taj način ih čuvamo i ne damo zaboravu. U Statutu Udruženja piše da negujemo sećanje na dobrovoljaštvo, na dobrovoljce, osnivače Banatskog Karađorđeva, ali i na Drugi svetski rat - navodi Ćukova.

Dobrovoljci srpske vojske u Prvom svjetskom ratu bili su mahom Srbi, tada austrougarski državljani ili su do izbijanja rata kao pečalbari živjeli u SAD. Po završetku rata 1918. godine dio srpskih dobrovoljaca se vratio u SAD, a veći dio ih je ostao u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, a tadašnje vlasti su ih naselile u oblastima granica prema Mađarskoj i Rumuniji.

Oni su formirali 201 naselje u kojima je pred Drugi svjetski rat živjelo oko 100.000 ljudi.

Tako je u jezgru Banata na periferiji opšine Žitište dvadesetih godina prošlog vijeka poniklo i Banatsko Karađorđevo.