Ukoliko već u najranijem periodu, uslovno rečeno, sklopite “pakt sa đavolom” i pristanete da vas mašina zamijeni u pisanju zadaće kod kuće, onda jednog dana, kada ne budete mogli dobiti posao jer ga obavljaju mašine, nemate pravo da se bunite.

Rekao je to za “Glas Srpske” profesor na Fakultetu političkih nauka u Banjaluci Borislav Vukojević govoreći o prednostima i manama vještačke inteligencije (AI) koju uveliko koriste ne samo studenti i srednjoškolci već i osnovci pokušavajući na taj način da prevare učitelje i nastavnike i zarade što bolju ocjenu na pismenom zadatku.

Upotreba vještačke inteligencije nije sporna, kaže Vukojević, ukoliko se koristi kontrolisano na pravi način, da unaprijedi znanje, međutim, dodaje on, kod nas je veoma malo onih koji je koriste na ispravan način i tu dolazi do problema.

- U Nedjelji medijske i informacione pismenosti ugostili smo više od 150 đaka iz osnovnih i srednjih škola, a kada sam ih pitao da li neko ne koristi vještačku inteligenciju, niko se nije javio. Problem korišćenja bez adekvatne obuke doprinosi tome da đaci i studenti to vide kao prečicu kako mogu da urade zadaće, lektire i pismene zadatke, a da to zapravo neko drugi uradi za njih. Ne smijem biti nepošten pa reći da tog nekog snalaženja nije bilo i ranije. Jeste, srednjoškolci i studenti su kupovali seminarske i diplomske radove, međutim, obeshrabrivani su time što taj neko ko im je to pisao uglavnom nije stručan u toj oblasti, pa su nastavnici vrlo brzo primjećivali da je to pisao neko ko ne razumije materiju - kazao je Vukojević.

Međutim, pojavom vještačke inteligencije neko neiskusan teško može odmah da prepozna da to nisu pisali oni.

- Osim toga, mogu biti sto odsto siguran da je student koristio vještačku inteligenciju pišući neki rad, ali nemam dokaze za to i sve što mogu je da vratim rad i zamolim da piše ponovo. Svakodnevno se susrećem s tim i ono kako se borim protiv toga je da ne zadajem da se pismeni zadaci pišu kod kuće. To, naravno, ne znači da đaci i studenti ne treba da koriste vještačku inteligenciju. Treba, ali na ispravan način, da im pomogne, poput interneta koji treba da bude dodatan izvor znanja, da oplemenimo svoje zadaće i lektire. Problem kod vještačke inteligencije je taj što je veoma primamljiva da nam sve to sama napiše, ali to je veoma diskutabilno, posebno za osnovce - upozorio je Vukojević.

Koliko god zvučalo i čudno, naglašava Vukojević, sreća u svemu ovome je što je naš sistem obrazovanja malo zastario.

- Zadržali smo usmeno propitivanje pa đak može da vara tokom cijele godine, ali ako na usmenom ne pokaže znanje, uzalud sve to što je varajući postigao. Usmeni odgovor je na neki način barijera za one koji žele da varaju - naglasio je Vukojević i podvukao da se vještačka inteligencija ne smije braniti đacima i studentima, već da im se mora pokazati kako da je koriste na ispravan način, da im pomogne, a ne da ih zamijeni potpuno.

Najveća prednost vještačke inteligencije, istakao je, jeste što se može personalizovati sve u odnosu na kapacitete učenika, preferencije, ambicije i tu se postiže odličan rezultat sa darovitim učenicima.

- Jedini pravi način da se koristi u obrazovanju jeste da se koristi na kontrolisanim bazama znanja, da usmjeravamo vještačku inteligenciju na naše knjige, skripta, prezentacije, da mi unosimo podatke, sopstvenu bazu znanja i onda da učimo na način kako nama odgovara, da li kroz igricu, kviz, zabavni scenario i slično. Možemo da kreiramo test za svakog učenika posebno, da se mnogo brže dođe do ocjene - objasnio je Vukojević ističući da će vještačka inteligencija biti budućnost novih generacija.

Da čak i osnovci uz pomoć vještačke inteligencije pokušavaju da prevare učitelje i nastavnike, potvrđuje i direktorica OŠ “Sveti Sava” u Foči Jelena Čančar.

- Dobijam informacije od kolega da su i osnovci počeli da koriste to, s tim što je izraženije na nivou starijih razreda. Uglavnom se koristi za sastavljanje pismenih sastava - rekla je Čančareva.

Dodala je da na nivou škole preduzimaju preventivne korake da nastavnici u okviru časova medijske pismenosti ili vaspitnog rada u odjeljenjskoj zajednici razgovaraju s djecom o upotrebi digitalnih uređaja i interneta u svrhu učenja.

- Tu mislimo na učenje u smislu pronalaženja novih informacija i nadogradnju znanja, a ne u svrhu samo zabave ili zloupotrebe - istakla je ona.

Direktorica Centra srednjih škola u Trebinju Nedeljka Ilić ističe za “Glas” da učenici u srednju školu dolaze sa veoma lošim navikama.

- Porazno je što nemaju kritičkog mišljenja - upozorila je Ilićeva.

Profesorica srpskog jezika u toj trebinjskoj školi Snežana Grbić kaže da se još nije susretala sa upotrebom vještačke inteligencije na časovima.

- Niko od njih ne zna temu dok ne dođe na čas, a onda im oduzimam telefone. Dešava se da neko dva ponese, pa ih otkrijem i oduzmem. U osnovnoj školi obično djeci daju tri teme i kažu da će jedna od njih biti na pismenom pa je tu mnogo lakše da se učenici kod kuće pripreme da uz pomoć vještačke inteligencije napišu sastav - rekla je Grbićeva dodavši da se postavlja pitanje kakvo je to obrazovanje ako se djeca prevarama snalaze da dobiju visoke ocjene.

NASTAVNICI

Borislav Vukojević ističe da je nastavni kadar u Srpskoj veoma slabo edukovan da koristi vještačku inteligenciju u radu na ispravan način.

- Ima primjera nastavnika iz osnovnih i srednjih škola koji se samoinicijativno raspituju za materijale i obuke, ali to je sve sporadično i zavisi od entuzijazma svakog nastavnika. Nedostaje nam sistemski pristup institucija ka tome - rekao je Vukojević.

Autor: Milijana Latinović Radošević