Najveći potencijal koji posjeduje Istočno Sarajevo leži prije svega u činjenici da ima prostor da se planira, osmišljava i gradi bez prepravljanja, rušenja i dograđivanja. Da se gradi savremeno, poštujući tradiciju, uvažavajući prošlost i stremeći svemu što se dešava u svijetu. Tu su primjeri i iskustva gradova koji nastaju i počinju da se grade danas, ali i oni koji su započeti kada i Istočno Sarajevo. Naravno da su sredstva i uopšte stanje našeg društva takvi da ne možemo očekivati da nikne nešto poput gradova u na Bliskom istoku ili Srednjoj Aziji, u državama bogatim naftom i gasom, ali neki elementi pametnih gradova moraju se uzeti u razmatranje i njima se mora težiti. Mora se planirati na veliko i dugoročno, a tako i graditi.

Međutim ono što je ključno za svaku gradnju je temelj. Temelji moraju biti postavljeni na jasnim i čvrstim osnovama kako metaforički tako i doslovno. Ono što se smatra temeljem svakog grada, ljudi, potrebno je da grad doživljaaju i smatraju svojim. Da žive i rade sa gradom i da gradeći grad, grade sebe i ugrađuju svoje uspomene u svaku novu zgradu, ulicu ili trg.

Istočno Sarajevo je veza svih sarajevskih Srba, raseljenih širom planete sa nekadašnjim Sarajevom, Sarajevom iz njihovih uspomena i sjećanja. Svi oni koji žele da se vrate, ili da pokrenu posao, dovedu prijatelje na odmor i šta sve ne, to mogu i treba da urade u Istočnom Sarajevu, ono je njihov uži, duhovni zavičaj.

Ovaj novi grad koji sada po popisu i po procjenama ima oko 60 hiljada stanovinika dok uži dio grada ima oko 40 hiljada, treba da bude temelj Republike Srpske, jer on raste i razvija se zajedno sa njom. On je njen sinonim. Ono što se međutim mora učiniti je odavanje počasti ljudima koji su stvarali i činili srpsku zajednicu na područjima koja čine i Sarajevo i Istočno Sarajevo. Ne mislim samo na one koji su rođeni ili čije porodice potiču iz tadašnjeg Sarajeva već i na one koji su svoj životni i radni vijek utkali u Sarajevo, a potom u Srpsko Sarajevo, poput Slavka Leovca, Nikole Koljevića, Milorada Ekmečića, Boriše Starovića i mnogih drugih. Moramo se vratiti i u dalju prošlost ovog kraja, jer nismo ovdje od juče, to moramo jasno i da pokažemo, jer tako osiguravamo svoje danas i planirano sutra.

Istočno Sarajevo, odnosno neka od opština u gradu, treba da ima ulicu ili trg Grigorija Jeftanovića, nacionalnog radnika, borca za crkveno-školsku autonomiju u vrijeme austrougarske okupacije, te poslanika u Saboru BiH i Narodnoj skupštini Kraljevine SHS. Njegova žrtva boreći se za nacionalnu stvar bila je i materijalna i lična, dopadao je tamnice, oduzimana mu je imovina, no istrajavao je na putu slobode. Zbog toga ne smije biti zaboravljen od potomaka. Od zaborava treba sačuvati i Stijepa Steva Trifkovića, prognanog sveštenika blažujskog, takođe borca za crkveno-školsku autonomiju. Treba se odužiti i podsjetiti i na Despiće, pa na Vidovdanske heroje iz 1914., mitropolita Save Kosanovića. Treba se sjetiti i Vladimira Perića Valtera, borca za slobodu iz Drugog svjetskog rata, on je prepoznatljiv simbol jednog vremena i grada.

Pale moraju da se sjete Trifka Grabeža i da mu pored ulice podignu i spomenik, Sokolac da ne zaboravi Milanka Renovicu, te travara Jova Mijatovića, čovjeka koji je široko poznat i spomenik njemu predstavlja dio kulture sjećanja, a istovremeno ima važnu turističku i ekonomsku poruku o čistoj prirodi, ljekovitom bilju i potencijalima ove vrste.

Istočno Sarajevo ne smije zaboraviti ni junake ovog rata, dostojno obilježiti mjesta stradanja spomenicima i pločama. Ulice i trgovi da nose imena lokalnih ljudi koji su položili svoje živote za slobodu.

Bolnica da se zove po nekom od ubijenih ljekara, a neki od njih su ljudi poput Milutina Najdanovića. Bio je profesor na Medicinskom fakultetu u Sarajevu, osnivač torakalne hirurgije u Sarajevu i poslanik SDS-a u prvoj demokratskoj skuptštini SR BIH. Najdanović je odveden iz svog stana u Sarajevu 14. avgusta 1992. godine, a njegovo tijelo pronađeno dva dana kasnije. Tu su i dvije Milice, Milica Lopandić je bila prvi dječiji hirurg u BiH, bačena je kroz prozor svog stana 1993. godine, a Milica Gutović je ubijena i bačena u Miljacku. Ovaj spisak ubijenih ljekara mnogo je duži od ova tri imena i zbog toga bi nakon izgradnje bolnice trebalo da građani predlože i izglasaju ime.

Svaki grad i opština u koje su se raselile bivše Sarajlije nakon egzodusa, treba simbolično da dobije ulicu u Istočnom Sarajevu. Toliko istorije preživljavamo da ne stižemo ni da znamo ni da poštujemo, međutim neke stvari se ne smiju dešavati niti prepuštati zaboravu.

Neki gradovi svoje ulice obilježavaju brojevima, a neki poput Čikaga, grada u kojem su utočište našli brojni naši sugrađani i zemljaci, na svoju zastavu stavili su četiri šestokrake zvijezde koje simbolišu četiri velika požara koja su zadesila grad.

Mi sve svoje “požare i vatre” moramo održavati i moramo njegovati zdravu kulturu sjećanja.

Tako ideja da se na Palama podigne Muzej Srpske 1992-1995, mora biti podržana od svakog pojedinca i od svakog privrednika, kao i od vlasti na svim nivoima. Vojničko spomen groblje Mali Zejtilnik u Sokocu mora biti i zvanično, odnosno zakonski, spomenik od izuzetnog značaja za Srpsku. On je to u mislim i srcima svih u Srpskoj, a posebno sarajevsko-romanijske regije od 1996. godine.

Možda ključno pitanje za identifikaciju sa nekim gradom su simboli i vizuelno predstavljanje. Simboli Istočnog Sarajeva moraju jasno biti izloženi na svakom mjestu koje može da posluži za promociju i identifikaciju grada. Tako svaka opština u sastavu grada na ulazu u zgradu opštine pored opštinskog grba treba da ima i grb grada. Pored svake zastave opštine da se nalazi i zastava grada. Važan segment su jasno precizirani simboli, suveniri, razglednice i slično.

Olimpijska planina Jahorina mjesto je na koje dolazi najveći broj turista koji posjete Srpsku, samim tim grad se tu može i mora i najbolje promovisati. Simboli grada i opštine moraju biti vidljivi i jasni. Turistička organizacija grada treba tu da ima svoje kancelarije, mini busevi da voze ture u posjete značajnim i zanimljivim mjestima i u Sarajevu i u Istočnom Sarajevu.

Suveniri poput “Vučka”, “Olimpijskih krugova” i slično, da imaju i grb grada

Da se brinemo za sve ona kulturna dobra našeg naroda koja su ostala u Sarajevu, od nekadašnje Bogoslovije u Reljevu, do Stare crkve na Baščaršiji i kapele Vidovdanskih heroja i još mnogo toga drugog.

Medijska promocija se može vršiti na mnogo načina, međutim ono što hoću ovdje da naglasim je da se prilikom izvještavanja i pisanja o i iz Istočnog Sarajeva i opština koje čine grad piše tako da se jasno pokaže i grad i opština o kojoj je riječ. Na primjer Istočno Sarajevo/Pale, ili Istočno Sarajevo/Sokolac, onako kako se radi prilikom pisanja o pojedinim opštinama Beograda i drugih gradova. Za ovo je dovoljan jednostavan apel medijima i dobronamjernim novinarima.

U što skorije vrijeme bi trebalo razmišljati i ispitati javno mnjenje o promjeni naziva opština, poput Istočni Stari Grad u Opština Hreša, ili Istočno Novo Sarajevo u Opština Lukavica, Istočna Ilidža u Opština Vojkovići, ili tome slično. Ovo je potrebno uraditi iz više razloga, jasna prepoznatljiost naziva donosi mogućnost jasnog razlikovanja od pandana u Federalnom Sarajevu, daje mogućnost sopstvene promocije i identifikacije, postaje jasnije strancima koji dolaza u Istočno Sarajevo. Mladi ljudi sadašnjeg Istočnog Sarajeva imaju slabu ili nikakvu identfikaciju sa gradom i predratinim opštinama svojih roditelja. Promjena ove vrste nije laka i teže će biti prihvaćena od starijeg stnovništva. Dijelovi mnogih gradova mijenjali su nazive, pa često i čitavi gradovi, tako da to nije nešto što se ne smije dirati, a svakako nije nešto o čemu ne treba razmišljati.

Autor: Marko Šuka