Iran, Irak, Kuvajt, Ujedinjeni Arapski Emirati i Saudijska najveći su svjetski proizvođači nafte, a Katar je jedan od najvećih svjetskih proizvođača prirodnog gasa. Ukoliko bi došlo do prestanka izvoza energenata iz ovih država, posljedice po svjetsku ekonomiju bile bi katastrofalne.

Profesor dr Petar Stanojević, stručnjak za energetsku bezbjednost, rekao je u „Energiji Sputnjika“ Jelice Putnjiković da energenata jednostavno nema dovoljno, a da bez njih ne možemo da izdržimo. Iz ovog razloga je posebno zabrinjavajući odnos između Irana i Izraela, budući da obje zemlje imaju kapacitete da se međusobno potpuno unište.

Značaj Ormuškog moreuza

Morski prolaz između Omana i Irana, Ormuški moreuz, spaja Persijski zaliv sa Omanskim zalivom i od velikog je strateškog značaja, budući da kontroliše morski promet prema Kuvajtu i Iraku. Kroz njega se, objašnjava Stanojević, tankerima prevozi 21 odsto svjetske nafte i oko 20 odsto svjetskog LNG – utečnjenog prirodnog gasa. Uz Suecki kanal, kroz ovaj moreuz prolazi oko jedna četvrtina svjetskih tokova energije.

Ukoliko bi došlo do eskalacije već započetog sukoba na Bliskom istoku, Istok bi bio više pogođen od Zapada, jer Iran najveći dio svoje nafte prodaje Kini, a većina nafte iz Persijskog zaliva ide prema velikim istočnim tržištima.

Ormuški kanal praktično nema zamjenu. Postoje naftovodi koji bi mogli da transportuju negdje oko 3 miliona barela na dan, ali kad to uporedimo sa 21 milionom barela sa Bliskog istoka, to je kap u moru. Znamo da svjetske rezerve nafte uopšte nisu na visokom nivou i da čine nekih 350 miliona barela i bez te nafte svijet bi mogao da izdrži svega 20 dana, objašnjava Stanojević.

Evropska unija ima propise koji joj nalažu da drži rezerve nafte za 90 dana, dok neke zemlje poput Njemačke i Francuske imaju rezervi i za 120 dana. Međutim, nastavlja Stanojević, to je sve kratkoročno. U vremenu sankcija prema Rusiji, Iranu, Venecueli, uopšte ne bi bilo lako nadomjestiti sirovine koje dolaze sa Bliskog istoka.

Rusija ne može to da nadoknadi. Venecuela ne može to da nadoknadi. Te količine niko ne može da nadoknadi. Priča se da OPEK+ ima sada slobodnih kapaciteta od oko 7 miliona barela na dan, ali glavni igrači OPEK+ su isto u Zalivu.

Iako bi Istok najviše pretrpio, Zapad bi takođe pretrpio veliku štetu. Stanojević objašnjava da se Amerikanci već uveliko žale da Netanjahu ne sluša više ono šta mu se kaže i da se potpuno otrgao kontroli. To može dovesti do posljedica koji trenutnoj američkoj administraciji nikako ne odgovaraju, poput bilo kakvog skoka cijena nafte.

Šta bi bilo sa nama?

Srbija u ovom slučaju ne bi bila ugrožena ni manje ni više nego druge zemlje, a uz restrikcije bi mogla da izdrži i do nekoliko mjeseci.

Srbija ima neki plan za krizno postupanje u slučaju poremećaja na naftnom tržištu. Srbija ima domaću proizvodnju domaće nafte i to je više od 500.000 tona godišnje, a ima i neke rezerve za otprilike 45 dana i jedno vrijeme bi mogla da izdrži bez dodatnog uvoza nafte. Uz to, NIS stalno kupuje više nafte nego što mu je potrebno za preradu i drži određene rezerve koje su iznad nekih uobičajenih količina.

Kada je riječ o prirodnom gasu, Srbija ima svoje rezerve u Banatskom dvoru i u Mađarskoj i po tom pitanju ne bi trebalo da bude ugrožena. Dok bi god radio Turski tok i dok god bi mogao da se dobije gas iz Rusije, situacija bi mogla da se „pregrmi“. Ipak, Stanojević kaže da je nezahvalno prognozirati bilo šta, jer, na kraju krajeva, sve to može biti demantovano za pet minuta.