Hiljadu trista kaplara je naziv za još nedoškolovane oficire koji su poslati kao pojačanje Prvoj armiji u Kolubarskoj bici.

Kako je Srbija  bila suočena sa nadmoćnijim neprijateljem u Prvom svjetskom ratu, veliki broj mladića napustio je školovanje i stavio se na raspolaganje vrhovnoj komandi. Sastav ove jedinice trebao je da čini buduću intelektualnu elitu Srbije, da ih rat nije prekinuo u obrazovanju i poslao u nekom sasvim drugom smjeru. Pobjeda srpske vojske na Ceru je bila istorijska, ali gubici u ljudstvu su bili veliki. Iz stroja je izbačeno čak 259 oficira i 16.045 podoficira i vojnika. Za tadašnju Srbiju od oko 4 miliona stanovnika, to je bio nenadoknadiv gubitak, naročito imajući u vidu da je u balkanskim ratovima 1912-1913. godine srpska vojska izgubila oko 44 hiljade oficira, podoficira i vojnika.  

Veliki gubici u starješinskom kadru bili su istovremeno i veliki gubici srpske inteligencije i školovanih starješina. Zbog toga je srpska vlada dugo oklijevala da u odbranu otadžbine pozove svoje đake, studente i kao i sve svršene akademce kojima je zbog prethodnih ratova bilo odloženo služenje vojnog roka. Ali kada je postalo jasno da će uslijediti nova neprijateljska ofanziva i da bi posle prvog poraza austrougarska vojska bila spremna da ponovi stravične zločine nad civilnim stanovništvom, donijela se najsmjelija odluka.  

Mladi školovani ljudi koji će biti nosioci društvenog, naučnog i političkog života u Srbiji morali su da budu priključeni u nedostajući podoficirski kadar. U tu svrhu, daleko u pozadini prvih linija fronta na Drini, Dunavu i Savi, formiran je Đački bataljon u carskom gradu Skoplju 14. septembra 1914. godine.

Najveći broj pripadnika Skopskog đačkog bataljona činili su studenti sa Beogradskog univerziteta (oko 600), zatim mladi svršeni učitelji (oko 300), svršeni đaci trgovačkih akademija i različitih stručnih škola, ali i mladi profesori, inženjeri, književnici, novinari, slikari i glumci, kao i doktori prava i filozofije. Od oko hiljadu i po đaka i studenata pristiglih u Plavu kasarnu u Skoplju i nakon ljekarskih pregleda, njih ukupno 1.321 je prošlo obuku i dobilo podoficirski čin. Najveći broj đaka došao je iz okružnih komandi Beograda, Šapca, Užica, Čačka, Kruševca, Leskovca, Gornjeg Milanovca, Kragujevca, Kraljeva, Niša ali i iz novooslobođenih krajeva stare Srbije, posebno đaci iz Bitolja i Prilepa. Neki su prekinuli studije na najprestižnijim evropskim univerzitetima da bi pomogli svojoj otadžbini. Bilo je tu sinova seljaka i zanatlija, ali i ministra, profesora, oficira.  

Daleko od fronta mogli su da se usavršavaju i da po završetku oficirske škole učestvuju u akcijama srpske vojske. Obuku u Skoplju vodio je potpukovnik Dušan Gišić, veteran iz balkanskih ratova. Prosječna starost mladića bila je između 21 i 24 godine. Pored standardnih vojnih tema, u kampu su se često mogle čuti nadahnute diskusije mladih intelektualaca i naučnika u naponu stvaralačke snage.

Obuka u Skoplju je trajala samo dva mjeseca, pre nego štoj je Vrhovna komanda pozvala mladiće na front. Zadojeni patriotizmom, jedva su čekali da se pridruže bitkama. Građani Skoplja su 2. novembra 1914. godine ispratili voz sa mladim vojnicima uz pesmu i cvijeće.

Engleski list „Observer“ o putu srpske mladosti na front ovako izvještava:   „To je jedini primjer u istoriji svijeta da jedna država, malena Srbija, šalje u rat, isključivo u borbene jedinice, svoj cvijet. Svoju budućnost. Cjelokupnu intelektualnu omladinu, kao posljednju nadu za spas svoje zemlje“.  

U odbrani od Makenzijevih trupa 1915. postali su narednici, a u povlačenju preko Albanije i proboju Solunskog Fronta većinom potporučnici. Do kraja rata poginulo ih je dvije trećine. Između 1916. i 1917. godine, grupa od 500 kaplara upućena je na nastavak školovanja u Francusku. Nakon čega su se vratili i učestvovali u proboju Solunskog Fronta.

Foto: Panoramio, Goca Mandić

Na Rajcu kod Suvobora, u blizini mjesta njihovog vojevanja podignut im je spomenik, kao i drugim mjestima u Srbiji. Da se nikada ne zaboravi njihovo junaštvo. Zato ih često nazivaju i „Besmrtni Bataljon“.