Na današnji dan, prije 73. godine rođen je Bob Marli. Ovo je priča o njemu.

Bob Marli je bio herojska figura u klasičnomitoškom smislu. Njegov odlazak s ove planete desio se u trenutku kada je njegova vizija Jednog Svijeta, Jedne Ljubavi – inspirisana njegovom vjerom u Rastafari – počela da se čuje i osjeća. Bobova priča je jedna od arhetipskih, zbog čega je nastavila da ima tako snažan i čak narastajući ođek: ona oličava političku represiju, metafizičke i artističke uvide, gangsterske obračune i različite periode mistične divljine. I njegova publika nastavila je da se proširuje.

Ostrvo Jamajka proizvelo je umjetnika koji je transcendirao sve kategorije, klase, i vjeroispovijesti kroz kombinaciju urođene skromnosti i duboke mudrosti. Bob Marli, priodni mistik, najveći je sin Jamajke, prvi i vjerovatno jedini superstar koji je došao iz Trećeg svijeta.

U priči o Marliju, činjenica da mu je otac britanski oficir a majka domorotkinja, potomak afričkih robova koji su tokom sedamnaestog vijeka radili na poljima Jamajke, ali i onih za koje je Kingston, kao najveća svjetska pijaca robova, bio samo tranzit, – priča je više o samom ostrvu. Početkom devetnaestog vijeka na plantažama šećerne trske radilo je trista hiljada afričkih robova. Kad Britanija ukine ropstvo kao instituciju, nudi oslobođenicima da postanu farmeri kulture konoplje (indijske) koja je na ostrvo dospjela posredstvom Španaca, (ostrvo je otkrio Kolumbo). Britanci su željeli da prekinu s jednim ruskim monopolom. Naime, svijet je dotad koristio isključivo rusko vlakno u proizvodnji konopaca.

U međuvremenu, na Jamajci se nastanjuju i Indijci, Kinezi, Evropljani i Arapi.

Jedna druga činjenica, da se konoplja, kao sveta biljka pojavljuje u tzv. Crnoj Bibliji na staroetiopskom, amharskom jeziku, uz prethodnu, da na ostrvu žive potomci afričkih robova, iskorišćena je da se dvadesetih godina 20. vijeka na Jamajci oforme prve rastafarijanske zajednice.

Na Jamajci su rastafarijanci napravili “militantno” uporište pa je danas, 65 posto odraslog stanovništva, kao i 80 procenata onih ispod dvadeset jedne, konzumiralo tu svetu biljku koja se, pod imenom “can”, pojavljuje i u tzv. „Holy Piby“. Ova svojevrsna biblija crnaca, prvo je zaživjela među južnoafričkim crnim kopačima dijamanata a zatim dvadesetih godina i u tadašnjoj britanskoj koloniji Jamajci. Dok su Britanci odvozili šećer i rudu bakra s ostrva, mladi su bez posla i perspektive svirali rege, emigrirali u Britaniju ili jednostavno cijeli dan provodili na plažama “duvajući” i roneći naizmjenično.

Raste komune će, tokom sedamdesetih, posebno u dijelovima Zapadnog Kenzigtona, London, zajedno s grupacijama buntovnih Engleza, zasaditi sva unutrašnja dvorišta biljkom mudrosti a jamajčanski originalni ritmovi, ska i rege, bitno će uticati na razvoj britanske scene ka panku. Takođe, prethodno je došlo do susreta rastafarijanaca i američkih hipija za koje Jamajka, poslije “propasti” pokreta u SAD, postaje Eldorado. Mada se vlada, od 1962. nezavisne Jamajke trudila da razvije turizam, ideje rastafarijanstva prve dospijevaju u svjetsku javnost.

Tvrdo jezgro američkih hipija koji su preživjeli, komercijalizujusvojih ideja i atomizovali se u bezbroj autohtonih, samodovoljnih komuna, kasnih šezdesetih otkrivaju rajske predjele tropske Jamajke, plaže, i uvale, lude diskoteke i ulične svirke. Između bogatih hipija i posvećenih rastafarijanaca odmah se razvila pozitivna energija. I jedni i drugi znali su da tavore na marginama savremenog svijeta.

Turista je bivalo sve više pa srednji i viši sloj Jamajčana počinje da kopira izgledom (ne i načinom života) rastafarijanski manir. Mogle su se vidjeti grupe hipija i kvazi rasta kako “tripuju” zajedno dijeleći bocu ruma ili pušeći cigare umočene u opijum.

Tako su bogati Zapadnjaci na jamajčansku populaciju projektovali sopstvene kolektivne želje, vjerovanja, nadanja (itd.), kako bi se oslobodili okova sopstvenog sistema.

Za to vrijeme, Bob osniva sastav koji se do 1965. učvršćuje pod imenom „The Wailers“, jer po Bobovim rečima, “djeca, uvijek vrište i plaču kada traže pravdu”.

Redom su se nizale pjesme poput “Put it on” u kojima se Vailersi zahvaljuju Bogu, objedinjujući u sebi religiju, romansu, seks i revolucionarnost u jednom, a da pritom nijedno nije prenaglašeno.

Ali, posle nekoliko velikih lokalnih hitova, Vailersi započinju saradnju sa kompozitorom i producentom Li Perijem koji je otkrio srećnu i duhovitu Bobovu stranu, stvarajući sa njim u tandemu ljepljiv i zarazan ritam.

Dilan je u pjesmama dokumentovao priče koje govore o političkim događajima. Vailersi su čitali Bibliju, novine, gledali vijesti BBC – a i sve tutkali u svoju filozofiju, u mjestu i vremenu u kome su se nalazili. Misija je bila objasniti politička dešavanja ljudima koji ih ne razumiju.

Komunistički lider Majk Menli predvodio je marš ka socijalizmu, ka Kastru i Kubi. Shvatio je na vrijeme da valja iskoristiti rege u političke svrhe. Protest je dolazio iz muzike, moglo je da se čuje šta narod želi slušajući šta Bob pjeva. Nasuprot Manliju, stajao je Edvard Seaga koji je predvodio Jamajčansku radničku partiju, političar desnog centra. Politiku i muziku je nemoguće razdvojiti, jer i jedna i druga u sebi nose poruku. Bob Marli je imao ulični ugled i kredibilitet koji je partijskim liderima i političkim moćnicima nedostajao. Marlijeva muzika govori o patnji bijelih i crnih ljudi i o tome zašto je Bog stvorio čovjeka.

CIA pomaže desničara Seagu, snabdijevajući ga novcem i oružjem, ne bi li srušio tzv. Komunističku vladu. Kisindžer se 1975. žalio da sprovodi anti-CIA program. Godinu dana kasnije izvršen je pokušaj atentata na Boba Marlija. Postoje špekulacije po kojima je CIA uplela prste u pokušaj Bobovog smaknuća. Na povratničkom koncertu najvećeg jamajčanskog sina pojavio se Majk Menli, sakupio nove političke poene i trijumfovao na izborima iz 1976. godine.

Naredne dvije godine života, Bob je proveo u Engleskoj što je doprinijelo njegovom globalnijem načinu razmišljanja. U tom periodu Bob je bio u vezi sa Sindi, tadašnjom mis svijeta, kojoj je posvetio pojedine pjesme sa albuma «Egzodus» koji je časopis „Tajm“ proglasio najboljim albumom svih vremena – “globalnim neksusom poruka o miru, ljubavi i borbi za elementarna ljudska prava”.

Prilikom jednog fudbalskog meča, Bob je polomio nokat koji je odstranjen, a prilikom pregleda je utvrđeno da boluje od težeg oblika raka, melanoma, koji je karakterističan vid oboljenja bijelih ljudi, što ukazuje na mogućnost da ga je Bob naslijedio od oca. Nije išao redovno na obavezne hemoterapije, već je nastavio nesmanjenom žestinom da nastupa. Na koncertu “One love Peace” iz 1978. godine na bini su se zajedno pojavila oba suprotstavljena politička lidera, Menli i Seaga, iskoristivši koncert za fotografisanje i odličnu političku promociju. Marli je i zbog ovog sjedinjavanja postao i ostao najartikulisaniji pjesnik geta i njegove patnje. Prilikom džoginga u Njujorku, 21. septembra 1980, pao je, a pjena mu je izašla na usta. Ljekari su konstatovali da je melanom metastazirao u plućima. U bolnici Bob je rekao Riti: “Ovo nije moje tijelo. Ovo više nisam ja”. Izdahnuo je 11. maja, a sahranjen je 21. maja 1981. godine.

Moje kovrdže – govorio je Bob Marli, oznaka su moje potpune slobode. One pokazuju ljudima u Vavilonu da je čovjek koji ih nosi potpuno slobodan.

Ironičnom igrom slučaja, ovaj velikan regea i rok muzike i borac za ljudska prava i slobode umro je bez njih, 11. maja 1981. «Vavilon» je proslavio još jednu pobjedu.

Nadajmo se ne i konačnu.

Piše: Rastko Ivanović