U staroj fočanskoj crkvi Svetog Nikole, nakon prošlogodišnje restauracije zidnog slikarstva, ovih dana pri kraju su uvođenje podnog grijanja i zamjena podnih kamenih ploča, a prethodno je obnovljen i drenažni sistem u porti, čime je zaustavljeno štetno dejstvo vode i vlage na zidove hrama.

Crkva Svetog Nikole nacionalni je spomenik BiH izgrađen za vrijeme turske vladavine, 1857. godine, i ovo je jedna od njenih najsveobuhvatnijih obnova.

Izgrađena u velikoj strani, u tadašnjoj Srpskoj Varoši, na obodu Foče, gdje je pod Turcima Srbima bilo dozvoljeno da naseljavaju gradsko područje, u vrijeme kada je podignuta predstavljala je jednu od najvećih fočanskih građevina.

Izvorno je, osim centralnog kubeta koje je do danas sačuvano, imala i 12 manjih kubeta i nalikujući nebeskoj lađi svojom veličinom i ljepotom, posebno unutrašnjosti sa raskošnim i umjetnički izuzetno vrijednim ikonostasom, odslikavala je ekonomsku moć, ali i odanost pravoslavlju tadašnjeg srpskog građanskog staleža.

Mala kubeta uklonili su Austrougari, zajedno sa olovnim pokrivačem, navodno, da bi zaštitli crkvu jer je prema njihovoj procjeni takav krov bio pretežak.

S obzirom da se crkva nalazi na strmom terenu, pri njenoj gradnji posebno se vodilo računa o odvodnim kanalima, pa je tada na zadivljujuće vješt način izgrađen kompleksan drenažni sistem, koji je dosta dugo odlično funkcionisao.

Staraješina hrama Miloš Samardžija priča da su zubom vremena kanali oštećeni i gotovo da su izgubili funkciju, što je zahtijevalo detaljnu obnovu.

Prošlog ljeta u porti su urađeni iskopi, drenažni kanali nanovo su napravljeni, postavljene su cijevi sa pratećim šahtovima da bi se na najbolji način odvele oborinske vode i crkva spasila od daljeg propadanja.

- Taj posao smo obavili uz pomoć dobrih i blagočestivih ljudi. Sve te radove sa kompletnim materijalom- od iskopa zemlje, kanala, ugradnje šahtova, postavljanja drenažnih cijevi,  čija cijena nije mala,  to je 15 do 20 hiljada maraka, sve su to snosili  dobri i čestiti ljudi, kojima se ovom prilikom zahvaljujemo - rekao je Samardžija Radio Foči.

Nakon što je riješen problem odvoda površinskih voda, da bi se crkva što bolje utoplila i eliminisalo dejstvo vlage, prešlo se na ugradnju podnog grijanja, koje će raditi na sistem toplotnih pumpi.

Podignute su i iz crkve iznesene stare kamene ploče, a uz njih i oko 50 kubika zemlje da bi se  dobila odgovarajuća nivelacija, nakon čega je urađena „mrtva ploča“, koja ranije nije postojala, a postavljena je i toplotna izolacija.

Preko toga razvedene su cijevi za podno grijanje, a zatim i podna glazura- estrih, preko koje će biti postavljena nova kamena obloga, čija isporuka se uskoro očekuje.

Foto: radiofoca.com

Takođe, u crkvi se obnavlja i galerija koja će dobiti novu ogradu dekorisanu na tradicionalan način.

- Uz Božju pomoć i uz blagoslov našeg mitropolita Hrizostoma, nakon praznika, krajem januara nastavićemo sa radovima postavljenjem kamenih ploča, a grijanje bi trebalo biti u funkciji za sedam do deset dana - rekao je Samardžija.

Nedugo nakon što je izgrađena, osim što je ispod zemlje zaštićena kanalima, crkva se morala štititi i iznad zemlje od nasrtaja pojedinaca koji se nisu mirili sa njenom gradnjom, pa su 1873. godine podignuti visoki i debeli bedemi kružnog oblika, koji sami po sebi, takođe, predstavljaju građevisnki podvig i svjedoče o velikoj vještini tadašnjih zidara.

Ove godine ukazala se potreba da se proširi jedan od ulaza u portu, sa bočne strane prilaza crkvi. Ti radovi su u toku i uskoro se očekuje postavljanje nove kapije.

Uporedo sa radovima, bogoslužbeni život je osvježen i obogaćen, pa se, pored ostalog, osim nedjeljom i praznicima svete liturgije služe i svake subote.

Četvrtkom uveče služi se akatist Svetom Nektariju Eginskom za zdravlje duše i tijela, petkom uveče akatist Presvetoj Bogorodici Mljekopitateljici, subotom večernje i uoči svakog praznika večernje sa petohljebnicom.

Slično kao što je to bio slučaj i dok se radila restauracija, bogosluženja su bila izmještena u crkvenu salu, a s početkom Božićnog posta vraćena su pod svodove hrama.  

- Pozivam sve Fočake da ne zaboravimo našu staru crkvu kroz koju su mnoge generacije prošle- kad bi se rodili u crkvu su dolazili, kad bi umirali iz nje bi izlazili, uvijek bi sa crkvom bili. Da počnemo redovnije dolaziti na bogosloženja, da je posjećujemo, da budemo aktivni članovi Crkve - poručio je Samardžija.

Foto: radiofoca.com

Stara fočanska crkva obnavlja se prilozima vjernika i uz pomoć Mitropolije dabrobosanske i institucija Republike Srpske.

Prilozi se mogu uplatiti na račun Srpske pravoslavne crkvene opštine Foča, Crkva Svetog Nikole, broj 5550100001351126 u Novoj banci.

Nakon obnove Svetonikolajevskog hrama, u planu je uspostavljanje muzeja u zgradi Crkvene opštine u neposrednoj blizini crkve, odnosno u nekadašnjoj Srpskoj pravoslavnoj školi, jednoj od najstarijih u BiH.

Ta škola, koja je zajedno sa Crkvom Svetog Nikole bila središte duhovnosti i društvenog života fočanskih Srba u vrijeme ropstva pod Turcima i Austrougarima, radila je od dvadesetih godina 19. vijeka do 1918. godine i uvođenja mješovitih škola.

Novinar: Igor Janković