Hiljade i hiljade muškaraca i žena, pa čak i djece, srpske nacionalnosti u proteklom Odbrambeno-otadžbinskom ratu osjetilo je na svojoj koži sve strahote logora i ono najgore što ljudsko biće može da nosi u sebi, a oni koji su uspjeli da se spasu danas će, simbolično, na Spasovdan otvoriti dušu i posvjedočiti o mučenjima da bi potomcima ostavili istinu.

Prvi presjek mjesta logora i zatočenja iz posljednjeg rata na teritoriji BiH objavljen je 2022. na mapi iza koje je, poslije višegodišnjeg istraživanja, stao Republički centar za istraživanje rata, ratnih zločina i traženje nestalih lica. Tada je utvrđeno postojanje 322 mjesta zatočenja u kojima su protivpravno zatvarani civili i pripadnici Vojske Republike Srpske, a sve lokacije su, kako se naglašava i danas,  identifikovane i mapirane na osnovu svjedočanstava zatočenika i drugih dokumenata koji potvrđuju da su ljudi pritvarani na tim lokacijama.

U slučajevima gdje nije bilo moguće odrediti tačnu adresu mjesta zatočenja, oznake lokacija su predstavljene približno naseljenom mjestu ili dijelu grada u kojem su civili i vojnici zatvarani i mučeni, a ono što je zapisano pokazuje da su brojni pripadnici srpskog naroda prošli pravu golgotu te da su pojedini načini zlostavljanja, kako fizičkog, tako i psihičkog, teško i danas zamislivi.

Svjedočanja su, naime, objelodanila da su bili mučeni glađu, žeđu, tjerani da piju i jedu vlastite izmete pa i dijelove tijela, a batine i ubistva su bila svakodnevna pojava.

Tačan broj onih koji su prošli kroz logore još nije utvrđen za šta postoje i objekti razlozi jer su, na primjer, ljudi zatvarani na nekoliko lokacija. Oni koji su imali sreću da prežive danas će obilježiti Spasovdan, datum koji su 2022. godine izabrali simbolično za Dan logoraša Republike Srpske.

Predsjednik republičkog Saveza logoraša Anđelko Nosović za "Glas" kaže da je i ovaj Spasovdan podsjetnik na strahote i torture koje pamti koža logoraša.

- Spasovdan je određen kao jedan simbolični dan, jer označava spasenje duša i tijela naših koja su bila zarobljena u logorima širom bivše Jugoslavije, a posebno se to odnosi na Hrvatsku i BiH. Spasovdan je dan koji govori o svim logorašima srpskog roda kroz istoriju. Želimo da se zna i da potomci ne zaborave kakve su muke prošli njihovi roditelje, sestre, majke... - rekao je Nosović.

Potomci, naglašava, moraju da znaju za stradanje srpskog naroda u logorima.

- Samo u ovom ratu je bilo više od 730 logora u bivšoj Jugoslaviji, odnosno 520 u BiH. Samo je u Sarajevu bilo 127. Kroz sve te logore je prošlo više od 50.000 ljudi – rekao je Nosović i dodao da im je veoma važno što imaju dobru saradnju sa Republičkim centrom za istraživanje rata, ratnih zločina koji se ovom temom bavio i kroz objavljene atlase zločina nad srpskim narodom.

Dio Saveza logoraša jedno vrijeme bile su i žene žrtve rata, ali su kasnije formirale svoje udruženje i izborile se za određena prava po tom osnovu.

Predsjednica Udruženja žena žrtava rata Božica Živković Rajilić kaže da su i dalje u svemu zajedno, jer dijele istu prošlost i iste ožiljke. Ističe da su žene napravile i koji korak više, jer su svoje ispovijesti publikovale i istinu predstavile već u mnogim dijelovima svijeta.

- S pravom su izabrali Spasovdan i bićemo sa njima na taj dan kao što oni s nama budu kada obilježavamo Svetu Petku. Svuda nastupamo zajedno, bilo to na svečanostima, ispred Suda, Tužilaštva... Drago nam je da se oni bore za svoja prava i nadam se da će ih i ostvariti. Ja uvijek kažem da smo mi jedna jabuka koja je samo prepolovljena - rekla je Živković Rajilić.

Mjesta logora i zatočenja

Grad/opština                          broj lokacija

SARAJEVO                                     - 214

SREBRENICA                                - 21

BIHAĆ                                            - 18

BOSANSKA KRUPA                        - 13

BROD / BOSANSKI BROD            - 13

ODžAK                                               - 10

DERVENTA                                       - 6

ORAŠJE                                           - 6

ŠAMAC                                            - 5

ZVORNIK                                        - 5

DOBOJ                                            - 3

BRATUNAC                                     - 3

MODRIČA                                     - 2

VLASENICA                                 - 2

UGLjEVIK                                      - 1

Piše: Vedrana Kulaga Simić