Između dva svjetska rata, u razdoblju formiranja kontura buduće izraelske države, masovnije imigracije Jevreja u mandatnu Palestinu, kao i pojačane delatnosti cionističkih organizacija u Evropi, dolazi do razvoja veza između Srbije, odnosno Kraljevine Jugoslavije i tadašnjih jevrejskih prvaka i institucija u Palestini.

U znak zahvalnosti Kralju Petru I Karađorđeviću za njegovu podršku cionističkim idejama i naklonjenosti prema Jevrejima, donacijama jugoslovenskih Jevreja i uz pomoć KKL-a (Jevrejskog nacionalnog fonda, Jewish National Fund, Keren Keyemeth leIsrael), devet godina po njegovom upokojenju, aprila 1930. godine zasađena je šuma sa 10.000 sadnica koja nosi ime Kralja Petra.

Originalna spomen ploča - foto: Dušan Mihalek

Šuma je zasađena među prvim u Palestini, neposredno poslije sadnje druge dvije šume, u čast britanskog ministra inostranih poslova Alfreda Balfura 1928. i prvog čehoslovačkog predsjednika Tomaša Masarika 1930. godine.

Podsjećanja radi, nacionistička ideja o osnivanju jevrejske države prvi put je  Srbija zvanično pozdravila i priznala decembra 1917. godine. U vrijeme Velikog rata, sa Kraljevskom vladom van otadžbine, Srbija je priznala "Balfurovu deklaraciju" kojom se podržava formiranje „nacionalnog doma za jevrejski narod“ u Palestini.

U ličnom pismu kraljevskog poslanika u Parizu i šefa Srpske vojne misije u Sjedinjenim Američkim Državama Milenka Vesnića, upućenom oficiru srpske vojske i cionističkom aktivisti kapetanu Davidu Albali izražene su simpatije i podrška Srbije i njenog naroda oživljavanju jevrejske države i osnivanju Izraela. 

Sadnja šuma 1935. godine - foto: kkl-jnf.org / digitalna.nb.rs

Sredinom tridesetih godina dvadesetog vijeka, poslije atentata u Marseju 1934. godine, na potezu između Haife i Nazareta, a nadomak kibuca Šaar Ha'amakim, osnovanog od strane jugoslovenskih i rumunskih Jevreja, aprila 1935. godine je održana svečana ceremonija sadnje šume/gore Kralja Aleksandra I Karađorđevića, kao izraz jevrejske zahvalnosti zbog njegove podrške stvaranju izraelske države i prijateljstvu prema domaćim Jevrejima. 

Dijelove izvještaja o sadnji šume koji je objavljen u Jevrejskom narodnom kalendaru za 5696. jevrejsku godinu, prenosimo u sljedećem tekstu: 

Smrt kralja Aleksandra značila je za jugoslovenske Jevreje isto što i smrt najrođenijeg. Isto što i smrt oca ili rođenog brata... U srcima jugoslovenskih Jevreja rodi se želja da da se Kralju-Vitezu podigne spomenik, koji će kroz vijekove budućim generacijama govoriti o bezgraničnoj ljubavi jednog dijela velikog jevrejskog naroda, rasijanog širom svijeta, prema velikom čovjeku, graditelju mira i propovijedniku ljubavi među ljudima...

I jugoslovensko je jevrejstvo donijelo odluku: da se u Erec Jisraelu, na Izrailjevoj zemlji, podigne Gora, koja će ponosno nositi ime Blaženopočivšeg viteškog kralja Aleksandra Prvog Ujedinitelja. Ova odluka je primljena sa oduševljenjem ne samo od jugoslovenskih Jevreja, nego su se akciji za podizanje te gore sa ne manje oduševljenja priključili i Jevreji van Jugoslavije.

Spomen ploča iz 2020. - foto: Ambasada Srbije u Izraelu**

Devetog aprila 1935. godine obavljeno je u Hartiju, nedaleko od Haife, na zemljištu Keren kajemet lejisraela, svečano osvećenje Gore. Na tu svečanost jugoslovenskih Jevreja došli su Vrhovni komesar Palestine, predstavnici engleskog parlamenta, predstavnici palestinskih Jevreja i zvaničnih jevrejskih korporacija. Jugoslovenske Jevreje su predstavljali dr David Albala, potpredsjednik Saveza jevrejskih opština i g. Julije Kenig, predsjednik Makabija.  KKL je bio predstavljen po svom predsjedniku g. Menahemu Usiškinu. Tu su bili i jugoslovenski Jevreji koji stalno žive u Erecu, u zemlji koja se obnavlja i njihovom pomoći...

Prije nekoliko godina sadili su Jevreji iz Jugoslavije, nedaleko od ovog mjesta, šumu na ime Kralja Petra, oca Kralja Aleksandra Prvog Ujedinitelja. Mi Jevreji i Palestini, koji smo došli ovamo da oživimo svoju svoju istorijsku prošlost i da živimo normalnim životom naroda u svojoj zemlji, osobito smo povezani sa Jugoslavijom i njenom vladom. Ova vlada je prva službeno priznala Balfurovu deklaraciju za obnovu narodnog doma za jevrejski narod u zemlji njegovih djedova. Kad se god u Društvu naroda u Ženevi povela riječ o pitanjima Palestine, uvijek su zastupnici Jugoslavije poduprli pravedne zahtjeve Cionističke organizacije i Veća palestinskog jevrejstva.

Vremenom su memorijalne šume pale u zaborav, a spomen-ploče su prvo bile oštećene, a onda i nestale sa prilaza šumama. Međutim, 2013. godine u saradnji Ambasade Srbije i KKL-a spomen-table sa natpisima Kralju Petru i Kralju Aleksandru (hebrejskom, srpskom ćirilicom i engleskom) postavljene su u parku "Jicaka Rabina" u Migdal HaEmeku. Takođe, zahvaljujući žiteljima kibuca Ginigar, koji se nalazi na obodu šume, Kralju Petru je postavljena tabla sa natpisom "Petrova šuma", titulom i datumom sadnje. 

Ideja Ambasade je da u saradnji sa KKL-om i kibucima Ginigar i Šaar Ha'amakim u skorijoj budućnosti u potpunosti obnovi spomen-ploče na prilazima memorijalnim šumama, kao i da na odgovarajući način obnovi sjećanje na srpsko/jugoslovensko-jevrejske veze i doprinos Jevreja iz Srbije, odnosno Jugoslavije izgradnji izraelskog društva i države u prvoj polovini dvadesetog vijeka. 

* Izvor fotografija KKL Izrael, izvor časopisa Digitalna narodna biblioteka Srbije

** Izvor fotografija, Ambasada RS u Izraelu