Ni danas se ne zna šta je bio pravi cilj vazdušne invazije i razaranja srpskih i crnogorskih gradova započeto 20. oktobra 1943. a okončano 18. septembra 1944. godine, ni kakvi su bili njeni pravi efekti.

Nemilosrdno anglo-američko razaranje desetina srpskih i crnogorskih gradova, varoši i sela, započeto 20. oktobra 1943. a okončano 18. septembra 1944. godine, uoči ulaska Crvene armije u Srbiju, jedna je od najvećih misterija naše novije istorije. Ova velika vazdušna operacija koja je progutala živote hiljade nevinih ljudi, čak i tek rođene bebe, nije razjašnjena ni za vrijeme druge Jugoslavije ni poslije njenog raspada. Zvanični režimi Srbije i Crne Gore, preokupirani svakojakim nedaćama koje su uslijedile poslije pada Berlinskog zida i stvaranjem novog svjetskog poretka, nisu bogzna šta uradile kako bi se utvrdila prava istina o tragičnoj vazdušnoj invaziji koja je odnijela više života od NATO invazije 1999. godine.

Misterija kojom je ova akcija Engleza i Amerikanaca obavijena istrajava tako i do današnjeg dana. Ključne karike te velike enigme potpuno su zamagljene. Još se pouzdano ne zna ko je tu operaciju zahtijevao, a ko odobravao. Sve je to normalno činjeno pod firmom istjerivanja Nijemaca iz Srbije i Crne Gore, a ni danas se ne zna ni šta je bio pravi cilj ove invazije, ni kakvi su bili njeni pravi efekti. Još manje se zna zašto su Englezi i Amerikanci ovu operaciju izvodili "na poseban način". Zašto su Srbiju i Crnu Goru zasipali tepih-bombama, zašto su na našim gradovima i selima uvježbavali ono što će kasnije primjenjivati na tvrđavama nacističkog režima Adolfa Hitlera u Njemačkoj.

Saveznički arhivi su, naravno, nedostupni, a tu i tamo procuri poneko zvanično objašnjenje da su njihovi bombarderi, da bi bezbijedno aterirali na italijanske aerodrome, po povratku iz Rumunije, gde su gađali naftna postrojenja, morali da se "oslobode" viška eksplozivnog tovara, pa su, eto, bili prisiljeni da ih "ispuste" na "njemačke ciljeve" u našim gradovima.

Vazdušna kanonada je sistemski produžavana iz meseca u mesec, iako se od samog početka znalo da Nijemci u Srbiji i Crnoj Gori "nemaju gotovo nikakve gubitke", a da je njen jedini efekat "hiljade naših mrtvih ljudi". Englezi i Amerikanci, pored Niša, kojeg su razarali čak 15 puta, i Beograda, na koji su se obrušili 11 puta, istraumirali su i masakrirali praktično sve veće gradove i naselja po Srbiji i Crnoj Gori. Kraljevo su mitraljirali šest puta, Podgoricu, Zemun i Alibunar četiri puta, Novi Sad tri puta, Smederevo, Nikšić, Ćupriju i Popovac kod Paraćina po dva puta.

Na njihovoj meti našli su se i bespomoćni civili Sremske Mitrovice, Rume, Velikog Bečkereka, Kruševca, Peći, Kragujevca, Kovina, Pančeva, Velike Plane, Bijelog Polja, Prijepolja, Kuršumlije, Prokuplja, Vučja, Lebana, Grdelice, Podujeva, Raške, Stalaća, Mitrovice, Prištine, Novog Pazara, Podgorice, Nikšića...

Tragični bilans višemjesečnog anglo-američkog razaranja vodećih gradova Srbije i Crne Gore nikad niko nije ni pokušao da sačini, a kamoli da dostojno obilježi stratišta desetina hiljada nevinih žrtava.

Beograd je zavijen u crno

Tragična je istorija Beograda. U fantazmagoričnoj kugli njegove povijesti kao da nema granice između prošlosti, sadašnjosti i budućnosti, između smrti i života...

Ko ga još nije bombardovao! U devetnaestom vijeku Turci, u dvadesetom Austrijanci, Mađari, Nijemci, a na samom kraju Drugog svjetskog rata, Englezi i Amerikanci. Gorka ironija sudbine izgleda ne prati samo ljude nego i gradove. U smiraj prošlog vijeka ponovo su se obrušili engleski i američki avioni i krstareće rakete, potpomognuti saveznicima iz NATO među kojima su ovog puta bili i Nijemci.

Te daleke 1944. bombe na srpsku prestonicu su bacale "leteće tvrđave" B-17 i četvoromotorni bombarderi B-24, koje su cinično nazvali "liberatori" - "oslobodioci". Pedeset i pet godina kasnije bili su još ciničniji - svoju rušilačku i ubilačku misiju nazvali su "Milosrdni anđeo".

Licemjerje ovih "humanih misija" samo potvrđuje da su davno prošla vremena kada se moglo govoriti o političkom prestižu velikih sila i o moralnom ugledu velikih naroda. Pokazuje da su puki interes i zablude važnije od ljudskih života, dogme preče od elementarnog ljudskog morala, jer su spremni da hiljade nevinih žrtava proglase krivcima, a njihove dželate nevinim. Vijek koji je ostao za nama bio je obilježen vandalizmima, rušenjem gradova, sijanjem užasa i smrti, istrebljivanje mirnog stanovništva... i ništa od toga nije zaobišlo Srbiju i njen glavni grad.

Zato, vjerovatno, niko do danas nije uspio da objasni zašto je Beograd, na Vaskrs, uz Božić najveći hrišćanski praznik, 16. aprila 1944. godine, u ranim jutarnjim časovima zavijen u crno i razoren isto, ako ne i više, kao i 6. aprila 1941. godine.

Sve beogradske crkve bile su prepune, na ulicama je bilo življe nego bilo kog dana za vrijeme okupacije. Cijele porodice pošle su u kućne posjete svojim rođacima i prijateljima. Beograđani su tog dana željeli, makar na trenutak, da zaborave strahote rata, da sebi priušte iluziju radosti i normalnog života, da u vedrom raspoloženju proslave Vaskrs i skorašnji kraj rata.

Istina, u Beograd je tek stigla vijest da je upravo bombardovan Niš. Iako potišteni i zabrinuti tom vješću, Beograđani nisu htjeli da vjeruju da se to isto može desiti i njihovom gradu. U tu sumornu mogućnost nisu vjerovali čak ni kad je dat prvi znak za uzbunu. Mnogi su se sklonili, ali čim je prestao znak za uzbunu ulice su opet oživjele. Čak i kad su se pojavili prvi anglo-američki avioni Beograđani su ih radoznalo gledali, ne sluteći šta će se uskoro desiti.

Samo za nekoliko sekundi kristalno vedro nebo nad Beogradom premreženo je eskadrilama aviona.

Počeo je pravi pakao, vrilo je kao u kotlu.

Istovremeno su fijukale stotine bombi, zavijale gradske sirene, urlali motori bombardera.

Bajlonijeva pijaca i sve okolne ulice, u kojima tokom rata nikad nije bio nijedan vojni objekat, bile su razorene i uništene. Prašina je prekrila pijacu na Kalenića guvnu, bolnice, u kojima su bili smješteni i naši tek pristigli zarobljenici iz Njemačke, pretvorene su u ruševine. Razoreno je i prvo beogradsko porodilište, podignuto poslije Prvog svjetskog rata dobrovoljnim prilozima Beograđana. U njemu su Englezi i Amerikanci prekratili živote dvadeset i dvjema porodiljama i isto toliko novorođenčadi mlađih od osam dana. Poginule su i dvije porodice koje su im bile u posjeti. U kući Šićevića u centru grada smrt je našlo sedmoro Beograđana. Glavni njemački punktovi u okupiranom Beogradu nisu ni okrznuti.

Na drugi dan Uskrsa, uslijedilo je drugo još bezobzirnije razaranje Beograda. "Savezničke" bombe pogodile su Centralni higijenski zavod, Bolnicu za zarazne bolesti, Dom slijepih, Berzu rada, Ortopedski zavod, Državni dom za mušku djecu, Državni dom za žensku djecu, dva doma za djecu srpskih izbjeglica iz Hrvatske i Bosne i Hercegovine, Dječiju bolnicu, Dječiji dispanzer...

Stradalo je nekoliko mlinova, galerija, biblioteka, izdavačkih preduzeća, muzičkih škola, bioskopi na Terazijama, Centar za humor, Srpsko narodno pozorište...

Srušene su Terazije, oštećeni svi mostovi na Savi i Dunavu, prah i pepeo prekrio je desetine beogradskih ulica. Od Niške, Stiške, Alekse Nenadovića, Krunske, Francuske, Rimske, Miletine, Makenzijeve i Kneza Miloša do Mletačke, Kraljice Natalije, Zvečanske, Hadži Đerine, Nemanjine...

Razorne "savezničke" bombe pogodile su glavnu Željezničku stanicu, željezničke stanice u Topčideru i Rakovici, Okružnu kancelariju za osiguranje radnika, palatu "Albanija", Poštu broj 2, Fabriku štofova Vlade Mitića na Karaburmi, Fabriku hartije "Vapa", Tehnički fakultet, Vajfertovu pivaru, Studentski dom.

Beograd je bio obogaljen, njemački objekti ostali su tamo gdje su i bili. Život je izgubilo oko 2.000 ljudi, žena i djece, teže i lakše je ranjeno oko 5.000 Beograđana.

Da poslije prvog bombardovanja, za vrijeme košmarne, neprospavane noći, Beograđani nisu masovno napuštali svoje domove i sklanjali se u okolna sela, pola Beograda bi bilo pretvoreno u groblje i zgarište.

"Saveznici" su se okomili čak i na prepun njemački logor na Sajmištu. Na licu mjesta poginulo je 60, a ranjeno oko 150 nesrećnih logoraša, Srba i Jevreja.

Njemački gubici u Beogradu bili su sto puta manji od žrtava nevinog civilnog stanovništva.

Samo u jednom danu ispred centralnog groblja stajalo je 450 kovčega Beograđana kojima je neko iz porodice ostao živ pa je mogao da se postara za njihovu sahranu. Među njima je bio i prota Branislav Marinković, ugledni srpski sveštenik, koji je pored maternjeg govorio francuski, ruski, njemački, grčki i italijanski jezik. Njega su veliki zapadni "saveznici" usmrtili u Crkvi Svetog Aleksandra Nevskog na Dorćolu, i to baš u času kada je otvorio svečanu Vaskršnju liturgiju.

Preneraženi su bili Beograđani kada su na jednoj velikoj bombi, koja slučajno nije eksplodirala, otkrili poruku koju im šalju Englezi i Amerikanci i oni koji su odobrili njihovo suludo masakriranje Beograda. Na bombi je krupnim ćiriličkim slovima bila poruka: "Srećan Vaskrs".

Bombe sa ovakvim porukama na srpsku prestonicu su bacale "leteće tvrđave" B-17 i četvoromotorni bombarderi B-24, koji su se, ironijom sudbine, zvali "liberatori" - "oslobodioci". Oni su Beograd razarali tzv. tepih-bombama kojima će godinu dana kasnije sravnjivati sa zemljom najveće gradove u Njemačkoj.

U to vreme Beograd je gotovo sve svoje bolnice i druge zdravstvene ustanove, sa bolesnicima i svim medicinskim osobljem, iselio iz grada. Gradsko porodilište smješteno je u podavalsko selo Zaklopaču.

Beograd je zamro. Saobraćaj u gradu je obustavljen, škole i fakulteti su prestali sa radom. Hiljade unezvjerenih Beograđana potražilo je utočište u Ripnju, Velikom Mokrom Lugu, Rakovici, Pinosavi, na Avali.

Direkcija za ishranu stanovništva počela je da preostalom stanovništvu dijeli namirnice preko 114 pekara i 340 prodavnica. Za nepunih mesec dana Beograđanima je na ovaj način podijeljeno 126 vagona brašna, 17,5 vagona šećera, 16 vagona soli, 12 vagona sapuna, četiri vagona ulja.

Ranjenim gradom krstarile su desetine ekipa za raščišćavanje ruševina i izvlačenje mrtvih i ranjenih Beograđana. U ovim ekipama je bilo i staro i mlado - prvaci drame, opere i baleta Srpskog narodnog pozorišta, učenici i studenti, radnici i činovnici, najistaknutiji sportisti.

Javili su se i mnogi dobrotvori. Industrijalac Stevan Stefanović priložio je milion dinara, general Milan Nedić dva miliona, pančevački mlinari poslali su 25.000 kilograma pšenice i kukuruza i 150 kilograma masti. Tanasije Živojinović, predsednik opštine u Resniku, priložio je 50.000 dinara, Milutin Hadži-Vuković 25.000 dinara, a dr Dimitrije Miodragović je djeci srpskih izbjeglica namijenio 10.000 dinara.

Crveni krst Požarevca uputio je 500.000 dinara, Tihomir Dimitrijević iz Požarevačkog Aleksandrovca dao je 5.000 kilograma kukuruza, 2.000 kilograma pšenice i 50 kilograma masti...

Beograd je, strahujući od novih čestitki "saveznika", noću bio potpuno zamračen.

Nekoliko dana poslije vaskršnjeg bombardovanja jugoslovenske prestonice, Nedićeva vlada je izlijepila plakate po gradu: "Pamet u glavu! Ni lijevo, ni desno, nego svojim pravim srpskim putem, samo za svoje interese i za interese svoga naroda i svoje Srbije!" Nije vrijedilo, oni koji su svojim letećim krstaricama preplavljivali olovno nebo nad Beogradom, gledali su i lijevo i desno, pa onda i desno i lijevo, pa su od proljeća do jeseni te 1944. godine glavni srpski grad razarali još deset puta.

Cinične čestitke

Sa ciničnim vaskršnjim čestitkama "saveznici" su ubili Milivoja Čolak-Antića, konjičkog pukovnika u penziji, nosioca Karađorđeve zvijezde s mačevima, učesnika svih oslobodilačkih ratova Srbije od 1912. do 1918. godine. U ruševinama je ostao i penzionisani general Petar Pešić, bivši ministar odbrane i načelnik Generalštaba Kraljevine Jugoslavije, inače poznati prijatelj Engleza. Nekoliko sati kasnije ovaj stari srpski oficir, nosilac mnogih najviših domaćih i stranih odlikovanja i priznanja, ispustio je dušu.

Kazne za špekulante

Od raznih špekulanata i crnoberzijanaca svakodnevno su oduzimane stotine kilograma različitih proizvoda koje je vlast u najvećem broju slučajeva delila bolnicama, obdaništima i dečjim domovima. Uvedene su rigorozne kazne za krađe i špekulacije. Milivoje Živanović kažnjen je sa 30 dana zatvora i 100.000 dinara zato što je izbjeglicama prodao pet kilograma brašna po ceni od 180 dinara po kilogramu, što je bilo duplo više od uobičajene cene. Istu kaznu dobio je i Dušan Vuksanović, šofer iz Kragujevca, jer je izbjeglicama nalaćivao vožnju deset dinara po kilometru, a siromašne koji nisu imali novac odbio je da vozi. Jovan Ljubinković kažnjen je sa 20 dana zatvora što je konjsko meso prodavao po 600 dinara po kilogramu, a Svetozar Ljubinković je dobio 30 dana zatvora što je isto meso nudio po 600 dinara po kilogramu, tvrdeći da je to goveđe meso.

Zloslutni pozivi

Dan uoči Vaskrsa Beograd kao da je, više nego ikad, slutio opasnost koja dolazi. Gradom su kružili zloslutni pozivi: "Postaraj se da u podrumu uvek imaš više sudova napunjenih vodom. Ponesi vunene pokrivače u sklonište! Pripremi namirnice i vodu za piće, i to za više časova, u sklonište! Ukloni sa tavana sve zapaljive predmete! Da bi se uspješno mogao boriti protiv požara, treba da imaš dovoljno pijeska i vode na stepeništu i u stanu. Čim čuješ znak za uzbunu, otvori ulazna vrata od kuće! Zaključana vrata sprečavaju da ti susjed pomogne! Čuvaj disciplinu! Čim čuješ znak za uzbunu, napusti odmah ulicu i potraži zaklon u najbližem skloništu ili rovu. Budi spreman da pomogneš onome koji traži zaštitu! Nemoj uzeti ništa što je svojina tvojih suseda!"

Pismo britanskom kralju

Poslije vaskršnjeg razaranja Beograda Božidar Nedić, član Međunarodne organizacije bivših ratnika, obratio se Džordžu VI, kralju Velike Britanije: "Vaše Veličanstvo, ... Nad mojim narodom izvršen je strahovit zločin, koji istorija ne poznaje ni po motivima, ni po žestini. Taj zločin izvršen je u ime engleskog naroda, na čijem se čelu Vi nalazite. Vaši avioni, sa oznakom engleske trobojnice, izručili su smrtonosni tovar nad Beogradom. To su činili na sam dan pravoslavnog Vaskrsa... Umjesto radosti nejakoj djeci i ženama za svoj praznik, raznijeli su utrobe i obezglavili tjelesa u masama. Pobijeno je oko 2.000, a sa ranjenima broj žrtava prelazi više hiljada. Veličanstvo, kakva je nesreća zadesila moj narod, koji je zbog savezništva sa Vama upropastio zemlju, izgubio državu i za tri godine po savjetima Vaše odgovorne vlade sabotirao okupatora, boreći se po šumama, pa je nanizao još milion grobova. Sad je dočekao da ga njegovi saveznici nagrade tako što su mu pobili 10.000 nevinih žrtava i razrušili hiljade domova."