Sovjetske jedinice su na današnji dan, 27. januara 1945. godine, na juriš i uz znatne gubitke, oslobodile Aušvic, najveći nacistički koncentracioni logor u Drugom svjetskom ratu.

U logoru su zatekli oko 7.000 zatvorenika koje Nijemci u žurbi nisu stigli da pobiju.

U gasnim komorama Aušvica, uključujući djecu i žene, ubijeno je najmanje milion i po ljudi, a daleko najviše Jevreja. Kroz ovaj logor prošlo je oko 25.000 Jugoslovena, a u najvećem broju Srba.

Aušvic se nalazi u južnoj Poljskoj, 50 kilometara zapadno od Krakova i 286 kilometara od Varšave, a nazvan je po obližnjem gradu Osvjenćim /Aušvic na njemačkom/.

Nakon njemačke okupacije Poljske septembra 1939. godine, Osvjenćim je priključen Njemačkoj, a naziv mu je promijenjen u Aušvic.

U koncentracioni logor Aušvic ukupno je deportovano 1,3 miliona ljudi iz raznih dijelova Evrope. Od tog broja, u ovom zloglasnom logoru pobijen je 1,1 milion ljudi, od kojih milion Jevreja.

Većina žrtava ubijena je odmah po prispijeću u logor u gasnim komorama Aušvica dva /Aušvic-Birkenau/, u kojima je korišten gas "ciklon B". Ostali su umrli od sistematskog izgladnjivanja, prinudnog rada, nekontrolisanih epidemija, u egzekucijama strijeljanjem i u medicinskim eksperimentima.

Među stradalima je i 19.000 Roma koji su ubijeni u julu 1944. godine i oko 83.000 Poljaka.

Komandant logora Rudolf Hes je na Nirnberškom procesu svjedočio da je do 2,5 miliona ljudi stradalo u Aušvicu.

Do danas su sačuvani mnogi objekti logora Aušvic. Oni su zvanično pod zaštitom Državnog muzeja Aušvic-Birkenau, osnovanog 1947. godine, koji ima i funkciju istraživačkog centra za proučavanje Holokausta.

Unesko je ovaj logor 1979. godine proglasio dijelom Svjetske baštine pod imenom "Aušvic-Birkenau - njemački nacistički koncentracioni logor smrti".

Aušvicom je upravljala paramilitarna grana nacističke partije SS. Do ljeta 1943. godine logorom je komandovao Rudolf Hes, a kasnije Artur Libehenšel i Rihard Baer.

Hes je poslije rata tokom suđenja dao detaljan opis rada logora, a opisao ga je i u svojoj autobiografiji. Obješen je 16. aprila 1947. godine na ulazu u krematorijum Aušvica jedan.

Gasne komore su bile prerušene u prostorije za tuširanje. Kada bi ih napunili, Nijemci su zatvarali vrata i u prostoriju ubacivali tablete cijanida kroz rupe u tavanici ili prozorčiće sa strane.

Kapacitet za ubijanje i kremiranje iznosio je 20.000 žrtava dnevno. U logoru Birkenau cijanid je nastajao od tableta "ciklona B". Njih su proizvodile kompanije iz Hamburga i Desaua čija je mjesečna proizvodnja bila 2,75 tona.

Preostali logoraši radili su kao ropski radnici u fabrikama "IG boje" i "Krup". Od 1940. do 1945. godine registrovano je 405.000 ropskih radnika. Njih 340.000 nestalo je u strijeljanjima, prebijanjima, od izgladnjelosti i raznih bolesti.

Posebne radne jedinice logoraša su kliještima čupale zlatne zube žrtvama gasnih komora. Zlato je topljeno i transportovano u Njemačku. Lični predmeti logoraša su odnošeni u skladište, odakle su ih po želji pljačkali pripadnici SS.

Tokom postojanja logora, bjekstvo je pokušalo oko 700 logoraša, od kojih je 300 u tome i uspjelo. Uobičajena kazna za one koje bi uhvatili u bjekstvu bila je smrt izgladnjivanjem.

Novembra 1944. godine Hajnrih Himler je naredio uništenje krematorijuma u Aušvicu. Gasne komore u Birkenauu pripadnici SS divizije digli su u vazduh januara 1945. godine u pokušaju da sakriju njemačke ratne zločine pred sovjetskim trupama koje su se približavale.

SS komanda je 20. januara naredila da se pobiju svi preostali logoraši, ali naredba nije izvršena u haosu njemačkog povlačenja. Nacističko osoblje je 17. januara 1945. godine počelo evakuaciju, a blizu 60.000 logoraša natjerano je na marš smrti prema logoru Loslau.

Oko 20.000 logoraša iz Aušvica uspjelo je da stigne do logora Bergen-Belzen u Njemačkoj, gdje su ih Britanci oslobodili tokom aprila 1945. godine. Najslabijih 7.500 ostavljeno je u logoru.

Njih je oslobodila 322. streljačka divizija Crvene armije 27. januara 1945. godine. Tada je 231 sovjetski vojnik položio život da definitivno okonča monstruozno nacističko "rješenje jevrejskog pitanja".

Generalna skupština UN je 2005. godine donijela zvaničnu rezoluciju o obilježavanju ovoga dana koja apeluje na sve članice ove organizacije da poštuju sjećanje na žrtve Holokausta.