Nije čest slučaj da otac i sin nose titulu narodnog guslara, ipak, Avdalovići iz Gacka, otac i sin Momir - Moša i Srđan, mogu se pohvaliti tom činjenicom, a u njihovom domu se pjeva uz ovaj instrument, uči istorija, čuvaju običaji i njeguje tradicija.

Mlađi od Avdalovića, Srđan na 30. festivalu guslara Srbije, kao član Društva guslara “Stara Hercegovina” iz Beograda, zauzeo je drugo mjesto. Za “Glas Srpske” prisjetio se početaka te kako je zavolio gusle.

- Otac mi je narodni guslar i kod nas se potvrdila ona narodna izreka: “Ne pada iver daleko od klade”. Dok sam bio mala beba otac me uzimao u krilo i guslao i tako me uspavljivao pa je zvuk gusala ušao u krv još odmalena. S tri godine sam u vrtiću učestvovao na priredbama uz gusle pa mogu reći da moje druženje s guslama traje cijeli život - kaže Srđan.

Kako kaže, gusle su postale svakodnevica i ne prođe dan da ne zagusla barem nekoliko minuta.

-  Ako sam tužan, pjevam da se razveselim, ako sam srećan pjevam od sreće i za gusle možemo reći da su postale način života. Manastiri i krivo gudalo to je srpsku vjeru sačuvalo. I mnogo puta se pokaže tačna ova tvrdnja. Guslaru je mjesto na svakoj slavi ili proslavi zajedno uz sveštenika, a crkva i gusle trebalo bi da budu dva kamena-temeljca u životu svakog Srbina - dodao je on.

Prema njegovim riječima, kada se pomenu Irci i Irska među prvim asocijacijama na njih su gajde, a mi treba da se trudimo da gusle budu prva stvar koja će nekome pasti na pamet kada pomene srpstvo.

- Istorije svih naroda se pišu i pričaju, samo se istorija srpskog naroda pjeva pa od Kosova do današnjeg dana nema značajnijeg događaja ili ličnosti koja nije opjevana uz gusle i tako ostala da se pjeva dok je svijeta i vijeka. I Karađorđe je imao guslara koji je prije boja pjevao i uz gusle dizao moral srpskim borcima. Gusle su 2018. godine upisane na UNESKO-ovu listu nematerijalnog kulturnog nasljeđa - rekao je Srđan.

Životni put odveo ga je u Srbiju, a nastupi su uglavnom vezani za maticu.

- Najradije se odazivam učešću na humanitarnim događajima ili događajima koje organizuje naša sveta crkva. Tako mi je možda srcu najmiliji nastup u porti manastira Rakovica prilikom 10. godišnjice upokojenja Njegove svetosti blaženopočivšeg patrijarha Pavla. Uz družbu gusala koja evo bezmalo traje gotovo 30 godina Bog je dao pa je bilo i različitih nagrada, a ja ću istaći onu meni najvažniju a to je zvanje narodnog guslara koje sam stekao prošle godine  - rekao je Srđan.

Foto: glassrpske.com

Kako kaže, u prošlim vremenima postojao je opravdan strah za budućnost gusala. Bile su sklonjene u stranu i prepuštene zaboravu. Zahvaljujući božijoj milosti i grupi entuzijasta gusle se polako, ali sigurno vraćaju na pijedestal kome pripadaju.

 - Sve više je škola gusala koje okupljaju mlade guslare iz Beograda, Kraljeva, Foče, Trebinja, Nikšića, Podgorice ali i drugih gradova. Organizuju se omladinski festivali koji tom prilikom okupe veoma mnogo mlađih guslara od pet do 18 godina pa ako ovako nastavimo za budućnost gusala ne bi trebalo da brinemo - rekao je Srđan.

Na prethodnom festivalu guslara Srbije koji je održan u Obrenovcu od 20 finalista čak 15 je bilo mladih guslara, odnosno guslara čije vrijeme tek dolazi i koji će svoje najbolje rezultate tek da ostvare.

- Meni je Bog dao sina koji je još uvijek mali, ali sam ponosan što je jedna od riječi koje je naučio uz one standardne mama i tata i riječ gusle pa ako bog da jednog dana da i on postane guslar i tako nastavi porodičnu tradiciju - kazao je Srđan Avdalović.

Koliki je istorijski značaj gusala svjedoči i podatak da je i kralj Aleksandar imao svog guslara Iliju Vukovića iz gatačkog sela Nadanići koji je bio kraljev guslar na dvoru.

Momir - Moša Advalović uz gusle druguje skoro pola vijeka i u guslarskim krugovima važi za jednog od najboljih. Kaže kako je počeo da gusla prije nego što je krenuo u školu.

- Gusle sam zavolio od svojih djedova i sa očeve i sa majčine strane. U to vrijeme gusle su bile prilično zabranjene, najviše od strane tadašnjeg sistema. A mi nismo htjeli da tradiciju i običaje pustimo niz vodu. Sjećam se perioda 1982-83. godine, kada se pojavila epska zbirka Radovana Bećirovića “Stabljike Srpstva” takve pjesmarice se nisu mogle kupiti. Želja i inat probudi u čovjeku želju da radi nešto dobro - počinje priču Momir - Moša Avdalović.

 Uz gusle kazivale su se i priče o borbi za slobodu, o junacima, pobjedama, ali i porazima.

Foto: glassrpske.com

- Kao dijete najviše sam naučio našu istoriju o stradanju Srba o pobjedama i bitkama. Mnogo djedova i pradjedova je bilo u oslobodilačkim ratovima, mnogo njih je bilo na solunskom frontu, a mnogi su se i vratili živi pa smo preko gusala saznali istoriju i istinu. Uz to sam puno svijeta obišao, jer se gusle vole i u dijaspori - rekao je Momir - Moša Avdalović.

Sa 16 godina postaje član guslarskog društva “Milorad Lečić” iz Trebinja što je na terenu Hercegovine bilo prvo društvo, a to je bio putokaz kojim treba ići. Poslije toga pred početak rata formiralo se društvo “Aleksa Šantić” u Mostaru, a pokojni Novak Šojić bio je predsjednik društva.

- Moj prvi festival bio je festival tadašnje Jugoslavije 1988. godina u Trebinju, a do sada sam bio na svim mogućim festivalima. Od 1993. godine formiran je Savez guslara RS na Palama. Ove godine je 29. festival po redu, koji će biti u Zvorniku 2. i 3. juna. Na svim sam nastupio i pjevao, osim na dva kada sam bio u koroti, ali sam pratio. Odradio sam 20 saveznih festivala, 12 puta sam bio u finalu, a 2008. godine sam dobio titulu narodnog guslara, za šta mi je trebalo punih 20 godina rada da zaslužim tu titulu - rekao je Momir - Moša Avdalović.

Na republičkim festivalima zauzimao je od prvog do osmog mjesta.

- Prvo mjesto osvojio sam u Trebinju 2006. godine na 13. Festivalu guslara Srpske. Srećan sam što se kod nas prenosi s koljena na koljeno. To je božiji dar - kazao je Momir - Moša Avdalović.

Nekada je, priča Momir, guslarima bilo puno teže, jer su imali i lošije instrumente.

- Kvalitet gusala je napredovao i po zvuku i izgledu. Ranije su samouki ljudi pravili gusle i svaka kuća u Hercegovini imala je gusle. U svakoj kući znali su da guslaju pa su ih pravili kako bi sami znali i umjeli - rekao je Momir - Moša Avdalović.

Ono po čemu je Momir Avdalović poznat jesu zdravice uz gusle na svadbama.

 - Što se tiče Hercegovine zdravice su sačuvane, poslije rata je to krenulo uzlaznom putanja. Na puno slava i svadbi čuje se zvuk gusala, ne prođe nijedna svadba u Hercegovini da nema zdravica uz gusle. Imao sam sreću da budem među prvim guslarima, da guslam zdravice uz gusle i na svadbama - rekao je Momir - Moša Avdalović.

Titula

Velika je razlika između guslara i narodnog guslara. Srđan Avdalović nam je približio kako se dolazi do ove titule.

- Prvo se organizuju republički festivali Srbije, Crne Gore, Srpske, a 10 najboljih ide na Savezni festival Srpskih zemalja, odnosno zajednički festival Srbije, Crne Gore i Srpske i to je 30 guslara. Najboljih 10 s prošlogodišnjeg saveznog se plasira odmah i na sljedeći, što je 40 učesnika. Za titulu narodnog guslara potrebno je da budeš pet puta u finalu Saveznog festivala, odnosno da uđeš u 20 najboljih za tu godinu ili da jednom pobijediš na Saveznom festivalu - rekao je Srđan Avdalović.

Piše: Miloš Vasiljević