Služenjem parastosa i polaganjem cvijeća za poginule i umrle pripadnike Prve sarajevske mehanizovane brigade na vojničkom groblju u Miljevićima, Boračka organizacija Istočno Novo Sarajevo obilježila je 32 godine od njenog formiranja.

Pored ovog značajnog datuma, obilježena je i godišnjica formiranja Sarajevsko-romanijskog korpusa Vojske Republike Srpske.

Tim povodom, predsjednik Boračke organizacije Dragiša Tuševljak rekao je novinarima da je brigada brojila više od 5.000 boraca, od kojih je 618 boraca poginulo, a 1.500 jednom ili više puta ranjeno.

On je naglasio da je brigada, koja je bila sastavljena od 14 jedinaca, imala isključivo odbrambeni karakter da sačuva srpsko civilno stanovništvo po dubini teritorije i komunikaciju Lukavica-Pale, te Lukavica-Trnovo i dalje.

- Naša obaveza je da baštinimo i njegujemo tradiciju i čuvamo uspomenu na dane osnivanja i brigade i jedinica Vojske Republike Srpske – rekao je on.

Gradonačelnik Istočnog Sarajeva Ljubiša Ćosić istakao je da je Prva sarajevska mehanizovana brigada bila u funcije odbrane Srpskog Sarajeva i odbrane civila i vijekovne srpske teritorije.

- Današnji dan je prilika da se još jednom svi zajedno prisjete ratnog puta ove brigade i odaju pomen onima koji su dali živote za Srpsku, ali i svim pripadnicima jedinice. Trećina vijeka od njenog formiranja ne može baciti sjenku na ulogu boraca ove brigade u Odbrambeno-otadžbinskom ratu – rekao je on.

Ćosić je poručio da obilježavajući dan ove, ali i drugih brigada, slavimo činjenicu da su borci Vojske Republike Srpske najzaslužniji za stvaranje Srpske.

Obilježavajući ovaj značajan datum, načelnik opštine Istočno Novo Sarajevo Jovan Katić izrazio je zahvalnost svim pripadnicima Prve sarajevske mehanizovane brigade na herojskim borbama i poduhvatima kojim su u proteklom ratu učinili da teritorija sarajevskog ratišta ostane odbranjena.

Katić je dodao da je današnji dan jedan od najznačajnijih datuma Odbrambeno-otadžbinskog rata na teritoriji ove lokalne zajednice.

- Ponosni smo na učesnike Odbrambeno-otadžbinskog rata koji su imali samo jedan cilj, a to je da opstanemo na ovim prostorima, da napredujemo i razvijamo se. Dobili smo slobodu i priliku da se iznova izgradimo grad - rekao je on.

Skuštine Organizacije starješina VRS Blagoje Kovačević istakao je da je Prva sarajevska mehanizovana brigada formirana 20. maja 1992. godine od 40. mehanizovane brigade koja je dislocirana iz Zagreba na prostor Lukavice i 49 motorizovane brigade. 

On je dodao da za sve vrijeme rata Sarajevsko-romanijski korpus nije izgubio ni pedalj srpske teritorije, te da je odbio dvije velike muslimanske ofanziva u pokušaju deblokade grada Sarajeva.

- U početku je Prva mehanizovana brigada bila angažovana kao faktor stabilnosti,
faktor razdvajanja zaraćenih strana i upravo tako je i započela svoj borbeni pohod
5. aprila, razdvajajući zaraćene strane u rejonu školskog centra MUP-a na Vracama.
Poslije toga se ova brigada, sastavljena od pripadnika srpskog naroda, stavila u odbranu novoformirane Republike Srpske - naveo je Kovačević.

Niko Simanić, pripadnik ove brigade, naveo je da je sarajevsko ratište bilo jedno od najtežih u minulom ratu.

Govoreći o životu boraca, on je naveo da žive na margini društva, te da se „nisu borili za Republiku Srpsku kakva je ona danas“.

- Pokvarili su je mito i korupcija. Primanja boraca su mizerna i jadna – rekao je on.

Milan Mandić, predsjednik Udruženja nestalih Sarajevsko-romanijske regije, naveo je da je dva puta ranjavan, te da borci i ratni vojni invalidi žive u lošim uslovima.

Foto: Katera

Prva sarajevska mehanizovana brigada se sastojala od 14 jedinica i to: tri pješadijska bataljona, oklopnog bataljona, mehanizovanog bataljona, mješovitog artiljerijskog diviziona, čete izviđača, čete vojne policije, voda PVO, čete inžinjerije, čete veze, pozadinskog bataljona, paljanske i trnovske čete.

Brigada je imala dovoljno borbenih sredstava, ali je oskudijevala u oficirskom kadru i obučenom ljudstvu.

Brigada je bila prisutna na tri fronta, a prvi je uži sarajevski od Ilinjače, Kotorca, Kule, Dobrinje jedan i četiri, Naselja Starosjedilaca, kasarne "Slaviša Vajner Čiča", brda Mojmilo, Ozrenske ulice, Šanca, "Željinog" stadiona, od Hrasna, duž Miljacke do Vrbanja mosta, Grbavice jedan i dva, Gornjih i Donjih Kovačića, Jevrejskog groblja, kasarne Bosut, Debelog brda, Zlatišta i dijela Trebevića, po dubini Tvrdimići, Orčeve vode i Kijevo.

Drugi front je bio Trnovsko ratište, Treskavica, Igman i Rogoj, a treći od Srednjeg, Nišićke visoravni do Olova.

Jedinice Brigade učestvovale su na goraždanskom i bihaćkom ratištu.

Učestvovala je u briljantno izvedenoj akciji "Lukavac 93", spajanje Sarajevsko-romanijske regije sa Hercegovinom, oslobađanje Trnova. Druga veća operacija koju je izvodio Sarajevsko-romanijski korpus bila je pod nazivom "Pancir-93" ili oslobađanje šireg dijela Nišićke visoravni i značila je bolje povezivanje zone odgovornosti od Sokoca preko Ilijaša i Vogošće. Treća operacija u kojoj je učestvovala Prva sarajevska mehanizovana brigada bila je "Zvijezda 94" ili oslobađanje goraždanske enklave. U ovoj operaciji angažovana je jedinica veličine čete i jedna mješovita oklopna grupa.

Posebno treba istaći dvije velike napadne operacije muslimanskih jedinica. Prva operacija "Koverat" ili "Sloboda 92" počela je 19. decembra 1992. godine, pokušaj neprijatelja da deblokira Sarajevo na pravcu Igman-Trnovo-Dobre Vode-Ulobići-Trebević-Sarajevo.

Napad je izvršila operativna grupa Igman jačine oko 4.500 vojnika, angažovanih iz cijele Hercegovine, Zenice, i sa njima jedinice "Crni labudovi".

Epilog je bio potpuni krah muslimanskih snaga uz velike gubitke, dok su srpske jedinice imale minimalne gubitke, ali i mnogo ranjenih borca.

Druga operacija "Tekbir" ili konačna deblokada Sarajeva uslijedila je u ljeto 15. jula 1995. godine. Takozvana Armija BiH je na ovaj napad na unutrašnji prsten angažovala oko 60.000 boraca, a na spoljni dodatno još 20.000. Omjer je bio šest prema jedan u korist neprijatelja, a oružja i oruđa približno jednak.

Rezultat je bio poraz i potpuni slom ofanzive neprijatelja i prekid borbenih dejstava.

Brigada je u potpunosti izvršila svoj odbrambeni ratni zadatak u dodijeljenoj zoni odgovornosti, sačuvani su životi civila, materijalna dobra i teritorija, a nije izgubljen nijedan kvadratni metar dodijeljene zone.

Nažalost, urbani prostor Srpskog Novog Sarajeva morao se napustiti kao posljedica odluke Dejtonskog mirovnog sporazuma. Cijena je opet bila velika, prevelika, bolna, napustiti teritoriju koja je krvlju natopljena najboljih boraca i odbranjena, zaista nije bilo lako.

Za svoj doprinos u Odbrambeno-otadžbinskom ratu Brigada je odlikovana Ordenom Nemanjića, ukazom predsjednika Republike Srpske 2022. godine.

Odlukom Glavnog štaba Vojske Republike Srpske 22. maja 1992. godine formiran je Sarajevsko-romanijski korpus VRS. Zona Korpusa obuhvatala je teritoriju gradskih opština i Han Pijesak i Rogatica.

Komanda Sarajevsko-romanijskog korpusa bila je smještena u kasarni "Slobodan Princip Seljo" u Lukavici i tu je ostala do kraja rata.

Kroz Korpus je prošlo oko 15.000 boraca, a u borbenim dejstvima za slobodu Republike Srpske živote je položilo oko 4.000 boraca.