Zbog ratnih dešavanja i teškog života tokom devedesetih godina u Palama, dok je omladina ginula na okolnim ratištima stvarajući Republiku Srpsku, kultura i kulturni život u ovoj opštini gotovo da nisu ni postojali, niti se o tome moglo mnogo razmišljati.

Međutim, uprkos tome, bilo je manjih kulturnih dešavanja u malom domu kulture, koji se u vrijeme rata nalazio u prostorijama fabrike motora na Koranu „FAMOS“.

Dugogodišnji direktor paljanskog Kulturnog centra i nastavnik srpskog jezika u penziji Slobodan Kovačević u razgovoru za portal Katera govorio je o ratnim devedesetim u Palama i periodu provedenom na čelu Kulturnog centra, od 1999. do 2009. godine.

Foto: Privatna arhiva

Kovačević kaže da iz ratnog perioda pamti jednu Svetosavsku akademiju na kojoj je govorio besjedu u malom domu kulture u krugu „FAMOS“-a, te pamti da je tada u prvom redu sjedio pokojni profesor Nikola Koljević.

- U tom periodu snimljena je i televizijska serija „Goli život“ po tekstu našeg Milovana Jeftovića, a po scenariju „rat uživo“ igrali su glumci Bata Živojinović, Danilo Lazović i drugi. Sjećam se da me je, poslije rata, Danilo Lazović pitao za je pojedine naše policajce, poimenično, koje je upoznao tada.  Glumio je komandira policije. Bilo mi je izuzetno krivo kada je glumac Marko Nikolić, pominjao Pale u negativnom smislu: “Jednom smo za vrijeme rata igrali pozorišnu predstavu na Palama, u nekom restoranu bez podijuma. Mi smo svezali stolove nekim štrangama, dok gledaoci podriguju na banjalučko pivo”. Kada je kod nas poslije rata Nikolić igrao  u „Tri boje duge” pitao sam ga da li je to tačno, odgovorio je: “Da. Platili su nam samo 800 evra” – kaže Kovačević.

Kovačević je na čelo Kulturnog centra „Pale“ došao 1999. godine i zatekao potpuno devastiranu zgradu i potpuno prazne prostorije. Bilo je potrebno uložiti mnogo energije, volje i truda da se objekat dovede u normalno i funkcionalno stanje.

Zgrada Kulturnog centra iz ranijeg perioda/foto: S.Kovačević

- Pale su istorijski gledano veoma značajne i po tome što je tu, baš u zgradi Kulturnog centra, osnovana Radio-televizija Republike Srpske (RTRS). Nažalost, poslije preseljenja radnika RTRS-a u fabriku „Energoinvest“ mi smo zatekli potpuno devastiranu i zgradu sa kotlovnicom i potpuno prazne prostorije, sa nekavim lamperijskim pregradama. Fotografisali smo i napravili zapisnik. Bolje je to ne vidjeti, iako imam i sad te fotografije. Tada je, odlaskom Televizije, praktično počeo odlazak mnogih značajnih institucija sa Pala – kaže Kovačević.

On dodaje da je ogromna energija uložena da se objekat Kulturnog centra „Pale“ vrati „u kulturne svrhe“, a najteže im je bilo to što opština tada nije imala novac za adaptaciju zgrade.

- Dovijali smo se na hiljadu načina. Prvo smo od bivšeg TV studija ponovo sredili kino salu sa stolicama, pa kino-projektor, kotlovnicu i drugo. Tada smo u dogovoru sa Opštinom izdali zakupcima poslovne prostorije u prizemlju objekta.  Sjećam se da smo u roku od dva mjeseca već prikazali film “Nož”, a bilo je čak sedam projekcija, sa prepunim predstavama. Tada su naša djeca koja su bila već srednjoškolci prvi put ušla u bioskop. Moram istaći da su nam neka preduzeća tada puno pomogla, ali i mnogi Paljani, lično. Eh, da su nam tada donirali 400.000KM – priča Kovačević.

Godine 2000. Uprava Kulturnog centra „Pale“ od opštine je dobila novčanu pomoć od 20.000 KM, a do kraja Kovačevićevog mandata najveća godišnja donacija iznosila je 75.000 KM.

- Snalazili smo se izradom kulturnih projekata i ispali su to veoma značajni državni projekti. I sada mislim da svi direktori kulturnih centara moraju imati smisla za menadžment, ali posebno i osjećaj za istinsku umjetnost i kulturnu baštinu – kaže Kovačević.

Festival frule u Palama/Foto: S.Kovačević

Mnogi Slobodana Kovačevića smatraju jednim od najzaslužnijih ljudi za nastanak Konferencije beba u Palama, koja je inače „rođena“ u Palama i odatle se proširila širom Republike Srpske, gdje se danas održava u velikom broju opština i gradova.

Kovačević kaže da su Konferenciju beba u Palama osnovali i osmislili očevi, nekolicina njih, te da je samo na prvih deset konferencija stajao pečat Kulturnog centra „Pale“ i njegov potpis.

- Važnije od svega toga je da se ona posljednjih godina održavala u svim opštinama Srpske i u dva grada Srbije. Međutim, nisam zadovoljan što, nažalost, nema efekta od te lijepe manifestacije, jer nas je sve manje i manje. Konferencija beba gubi smisao. Mora se natalitet našeg naroda sveobuhvatno izučiti i uraditi Nacionalni program srpske obnove. Mislim da je to važnije od autoputeva, pozorišta, njiva i betonskih zgrada – ističe Kovačević.

U društvu velikana Danila Lazovića/foto: S.Kovačević

Kovačević ističe da su se za vrijeme njegovog upravljanja Kulturnim centrom „Pale“ trudili u Upravi da održavaju zanimljiv repertoar sa po dvadesetak kulturnih, mjesečnih priredbi.

- Po pravilu smo tada imali po jednu profesionalnu pozorišnu predstavu, a imali smo i direktnu saradnju sa beogradskim pozorištem „Slavija“, koji za jedan došli iz Beograda, odigrali predstavu u Palama i odmah nakon predstave se vratili kući. Od naših lokalnih manifestacija, u tom periodu nastali su „Dani Duška Trifunovića“ i Festival frule, koje sam iza sebe ostavio u budžetima Ministarstva prosvjete i kulture Republike Srpske, kao i Ministarstva civilnih poslova BiH – kaže Kovačević.

On kaže da mu je žao što je OO SPKD „Prosvjeta“ Pale ugasio Festival frule, kao originalnu, kulturnu i državnu priredbu, s obzirom da je istorija frule veoma duga, kao i njena upotreba kod svih naroda na Balkanu.

Nastup Slobodana Trkulje u Kulturnom centru/foto: S.Kovačević

- Frula je stara 20.000 godina i starija je od svih vjera na Balkanu. Veoma lijepo je bila zamišljena i književno-planinarska manifestacija „Đurđevdanski uranak“, koja je bila i samoodrživa. Drago mi je što Radoje Vojvodić i PED „Romanija“ održavaju već punih 20 godina – kaže Kovačević.

Dodaje da je u periodu od 1999. do 2009. godine na „daskama koje život znače“ Kulturnog centra „Pale“, prijašnjeg Doma žrtava svjetskog rata, koji „gazi“ 93. godinu postojanja, prošao veliki broj istaknutih dramskih umjetnika, kojima se ne zna ni broj.

- Na sceni Kulturnog centra igrali su glumci Mima Karadžić, Dara Džokić, Ljiljana Dragutinović, Svetlana Seka Sabljić, Mihajlo Miša Janketić, Rada Đuričin, Marko Nikolić, Nela Mihajlović, Anja Radojković, Nebojša Ilić, Nenad Jezdić, Andrija Milošević, Vladan Gajević, Jelica Sretenović, Ivan Bekjarev, Ivan Bosiljčić i mnogi drugi, a naš Centar posjetili su i publiku zabavili u muzičkim nastupima i Bilja Krstić, Pavle Aksentijević, Bora Dugić, Sanja Ilić, Jelena Tomašević, Željko Joksimović, Dragana Jugović Del Monako i drugi – ističe Kovačević.

Posebne književne večeri u Palama tokom tog perioda održali su i istaknuti srpski književnici Matija Bećković, Đorđo Sladoje, Milica Bakrač, Dobrica Erić, Momo Kapor, Mošo Odalović i mnogi drugi.

Matija Bećković nakon književne večeri/foto: S.Kovačević

Kovačević ističe da je ponosan na deset provedenih godina na čelu Kulturnog centra „Pale“ i dodaje da je iza sebe ostavio „čiste račune“ i u opštini, ali i u Kulturnom centru i OO SPKD „Prosvjeta“, čiji je, takođe, bio predsjednik.

- Možda bih jedino, bio slobodan, da dam savjet svim mladim ljudima da se mnogo više posvete svom poslu, da ga zavole, da prevaziđu osrednjost, odnosno „otaljavanje“. Ne budite mediokriteti. Budite najbolji u svom poslu – poručio je Kovačević.

Slobodan Slobo Kovačević, nastavnik srpskog jezika u penziji i sem dugogodišnjih poslova prosvjetnog radnika, bio je i predsjednik opštine Pale u periodu od 1990. do 1991. godine, kada je ova opština istupila iz sastava ondašnjeg grada Sarajevo, a tu odluku potpisao je upravo Kovačević.

U društvu Dobrice Erića u Kulturnom centru/foto: S.Kovačević

Od 1999. do 2009. godine bio je direktor Kulturnog centra „Pale“. Kovačević je obnovio rad Opštinskog odbora SPKD „Prosvjeta“ u Palama i obavljao dužnost predsjednik ovog odbora od 2000. do 2011. godine. Tada je pri „Prosvjeti“ osnovana i Etno grupa „Javorina“.

Nagrađivan je Poveljom SPKD „Prosvjeta“ povodom 100 godina osnivanja ovog društva i Zlatnom značkom Kulturno-prosvjete zajednice Republike Srpske. Danas uživa u penziji.

Razgovarao: Miljan Rašević